Ο νόμος-πλαίσιο του ’82 του προκατόχου μου, αείμνηστου καθηγητή της Μηχανικής Γιώργου Λιάνη (στη θέση του οποίου μετακλήθηκα από την Αμερική το ’89) με τη χρηματοδότηση της έρευνας από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, απελευθέρωσε ως Προμηθεύς το Πανεπιστήμιο από την «ολιγαρχία» της τότε εποχής, για να το οδηγήσει στη συνέχεια (με «παρερμηνείες» και «παράθυρα») στην υφιστάμενη «λαοκρατία». Μήπως λοιπόν ο νέος νόμος, παρά τις ατέλειες και τα «δεινά» που του καταλογίζονται, είναι η μόνη μας ελπίδα;
Τα αίτια της παρακμής δεν πρέπει να αναζητηθούν μόνο στο «άσυλο», στους «αιώνιους φοιτητές», στην έλλειψη «διμερών συμφωνιών», στην ελλιπή «χρηματοδότηση», και στην υφιστάμενη «δομή» ή «μοντέλο» διοίκησης. Τούτα είναι μόνο τα συμπτώματα και αποτελέσματα της επικρατούσας πανεπιστημιακής νοοτροπίας όπως αυτή εξελίχθηκε κατά την παρελθούσα 30ετία. Τα αίτια είναι το έλλειμμα δικαιοσύνης, αξιοκρατίας και αριστείας.
Πόσα μέλη ΔΕΠ των ελληνικών ΑΕΙ θα μπορούσαν να διεκδικήσουν με επιτυχία μία θέση στον τομέα τους σε ένα από τα 100 πρώτα πανεπιστήμια του εξωτερικού; Πόσα μέλη ΔΕΠ θα θυσίαζαν το στενό προσωπικό τους συμφέρον κατά τη διαδικασία της εκλογής τους ή προαγωγής τους για το καθολικό συμφέρον του πανεπιστημίου και των φοιτητών; Πόσα από τα υπηρετούντα μέλη ΔΕΠ υπήρξαν καταξιωμένοι καθηγητές (full professors) σε ιδρύματα του εξωτερικού και πόσοι από αυτούς που εξελέγησαν παρέμειναν στη χώρα ή δεν αποπέμφθηκαν; Πόσα μέλη ΔΕΠ «εθελοτυφλούν» σε προκηρύξεις με «φωτογραφικά γνωστικά αντικείμενα» και εκλογές «γυναικών / τέκνων» και «συγγενούς νοοτροπίας» υποψηφίων εις βάρος άλλων κατά πολύ καλύτερών τους; Πόσα, κατά τα άλλα επάξια, μέλη ΔΕΠ υπηρετούν συγχρόνως με πλήρεις ή διπλές αποδοχές σε ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα στερώντας αντίστοιχες θέσεις από νέους επιστήμονες και απορροφώντας ενέργεια και ανθρώπινο δυναμικό από το Δημόσιο Πανεπιστήμιο; Και πόσα μέλη ΔΕΠ θα πρότειναν ένα νέο σύγχρονο σύγγραμμα διδασκαλίας εις βάρος του δικού τους (συχνά γραμμένου προ 20ετίας) με ελλιπή ύλη και ξεπερασμένη θεματολογία;
Πολλά από τα παραπάνω ερωτήματα έχουν θιγεί και εν μέρει αντιμετωπιστεί σε προτάσεις μου και απόψεις που κατά καιρούς υπέβαλλα ανεπίσημα στα διάφορα όργανα του Πανεπιστημίου μου και του υπουργείου (π. χ. θέσπιση ειδικών θέσεων «chairs», επιτροπών κρίσης αποτελούμενων κατά το ήμισυ από διακεκριμένους «ειδήμονες» του εξωτερικού, joint appointments και καθιέρωση των θεσμών «research professors» και «visiting professors»). Είναι ενδιαφέρον και ευχάριστο ότι οι απόψεις αυτές ταυτίζονται όχι μόνο με το «πνεύμα», αλλά σε πολλά σημεία και με το «γράμμα» του νέου νόμου που προτείνει το υπουργείο. Τούτο δε αποδεικνύει ότι υπάρχουν δυνάμεις (έστω λανθάνουσες) στα ελληνικά ΑΕΙ για την επιτυχή υλοποίησή του. Η κατάσταση που επικράτησε στην ελληνική Παιδεία κατά την τελευταία 20ετία είναι εν μέρει υπεύθυνη, όχι μόνο για την πνευματική κρίση στη χώρα, αλλά και για την κατάσταση που βιώνουν η οικονομία και η κοινωνία.
* Ο κ. Ηλ. Χ. Αϋφαντής είναι καθηγητής στην Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.