Χιλιάδες είναι ήδη οι πολίτες που έχουν προσφύγει στα δικαστήρια και ειδικότερα -σε πρωτοβάθμιο επίπεδο- στα Ειρηνοδικεία, για να επωφεληθούν από τις ευνοϊκές ρυθμίσεις του νόμου για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και να επιτύχουν διακανονισμό των χρεών τους από δάνεια και πιστωτικές κάρτες, εφ’ όσον το δικαιούνται.
Υπολογίζεται ότι οι αιτήσεις για διακανονισμό, με βάση τον τελευταίο νόμο, ξεπερνούν σε όλη την Ελλάδα τις 350.000. Οι πρώτες δικαστικές αποφάσεις που έχουν εκδοθεί καθορίζουν το πλαίσιο της εφαρμογής του, δίδοντας έτσι απάντηση στα ερωτήματα που απασχολούν χιλιάδες πολίτες που βρίσκονται σε κατάσταση αδυναμίας για να εξυπηρετήσουν στεγαστικά ή άλλα δάνεια, καθώς και χρέη από κάρτες.
Ειδικότερα, με μια πρόσφατη απόφαση του Ειρηνοδικείου της Αθήνας (αρ. 15 του 2011) κρίνεται το τι μπορεί να γίνει όταν κάποιος έχει εμπλοκή με τέτοιου είδους ζητήματα. Η σημασία της απόφασης είναι προφανής, καθώς είναι χιλιάδες εκείνοι που δεν μπορούν πια να καταβάλουν τις δόσεις των στεγαστικών δανείων και των πιστωτικών καρτών και κινδυνεύουν να χάσουν το σπίτι τους, μη έχοντας άλλα περιουσιακά στοιχεία.
Η απόφαση
Η υπόθεση που απασχόλησε το δικαστήριο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί τυπική σε ό, τι αφορά τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να ενταχθεί κάποιος στη ρύθμιση. Ο αιτών, υπάλληλος του υπουργείου Οικονομικών ο οποίος είχε λάβει στεγαστικό δάνειο 124.000 ευρώ από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων για αγορά πρώτης κατοικίας, έχει μηνιαία δόση 735 ευρώ.
Παράλληλα, όμως, ήταν κάτοχος πιστωτικών καρτών σε διάφορες τράπεζες -συνολικά εννέα- με χρέη που ξεκινούν από τις 6.500 ευρώ και φθάνουν ώς τις 25.000 ευρώ. Το σύνολο του χρέους του ξεπερνάει τις 220.000 ευρώ και η αίτησή του για διακανονισμό έφερε στην πλευρά του αντιδίκου τις τράπεζες και το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.
Το δικαστήριο αξιολόγησε, για να καταλήξει σε απόφαση: α) το σύνολο των οικονομικών δυνατοτήτων του υπερχρεωμένου πολίτη, ο μισθός του οποίου ήταν 3.000 ευρώ, όταν πήρε το δάνειο και άρχισε να μπαίνει στον κυκεώνα με τις πιστωτικές κάρτες, ενώ β) πρόσφατα βγήκε στη σύνταξη και τα εισοδήματά του «έπεσαν» στις 1.570 ευρώ τον μήνα.
Πρώτα το δάνειο
Το σημείο-κλειδί για τη δικαστική κρίση ήταν, αν όλα τα χρέη μπορούν να αντιμετωπιστούν με τον ίδιο τρόπο σε ό, τι αφορά τον διακανονισμό τους ή αν το στεγαστικό δάνειο έχει προτεραιότητα στην εξυπηρέτησή του σε σχέση με τα υπόλοιπα χρέη από τις πιστωτικές κάρτες.
Το δικαστήριο, αξιοποιώντας τη νομοθεσία που διέπει τις δανειοδοτήσεις από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων (χορηγεί δάνεια σε δημοσίους υπαλλήλους και δημοσίους λειτουργούς) έκρινε πως το στεγαστικό δάνειο, όταν πρόκειται για πρώτη κατοικία, πρέπει να έχει προτεραιότητα. Δηλαδή, να εξυπηρετείται πριν από κάθε άλλη οφειλή και χρέος και να μην περιλαμβάνεται στον γενικό διακανονισμό των χρεών, γεγονός που προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, την αντίδραση των τραπεζών.
Συγκεκριμένα, το δικαστήριο έκρινε ότι ο εν λόγω δανειολήπτης οφείλει πρώτα να καταβάλει τη δόση του δανείου για την αγορά του σπιτιού του, δηλαδή τα 735 ευρώ τον μήνα και μετά να αποπληρώσει τις δόσεις των καρτών. Για την ακρίβεια, το δικαστήριο αποφάσισε πως κάθε μήνα θα πρέπει να καταβάλλει στις τράπεζες συνολικά 310 ευρώ σε εξόφληση των χρεών του για τις πιστωτικές κάρτες. Ο διακανονισμός αυτός θα ισχύει συνολικά για τέσσερα χρόνια, υπό την προϋπόθεση, βεβαίως, ότι ο δανειολήπτης θα τηρεί απαρεγκλίτως τη δικαστική απόφαση και θα είναι τυπικός με τις υποχρεώσεις του. Σε αντίθετη περίπτωση, οι διαδικασίες για πλειστηριασμό του σπιτιού του θα τεθούν σε εφαρμογή από τις τράπεζες και το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.
Με τη δικαστική απόφαση ξεκαθαρίστηκε πως ο νόμος για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά δεν συνεπάγεται διαγραφή χρεών, αλλά στην πραγματικότητα οδηγεί σε διακανονισμό με τους πιστωτές, υπολογίζοντας σε ένα «κούρεμα» των απαιτήσεων και σε επιμήκυνση του χρόνου εξόφλησης, πάντα ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες που διαθέτει ο οφειλέτης, τις συνθήκες της ζωής του και βέβαια το ύψος των χρεών του.
Η Δικαιοσύνη αποφασίζει για το αν μια υπόθεση θα ενταχθεί ή όχι
Η ρύθμιση για την προστασία των υπερχρεωμένων νοικοκυριών από δάνεια και κάρτες είναι η νιοστή που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια. Ολες οι προηγούμενες, μολονότι ανακοινώνονταν με τις καλύτερες των προθέσεων, τελικώς στην πράξη έπεφταν σε αχρηστία. Και αυτό γιατί οι τράπεζες, συνήθως, αυστηροποιούσαν τόσο πολύ τα κριτήρια ένταξης, που στο τελος τις καθιστούσαν σχεδόν απαγορευτικές. Αυτή τη φορά το γεγονός που διαφοροποιεί τη συγκεκριμένη προσπάθεια από όλες τις υπόλοιπες έχει να κάνει με το γεγονός ότι κρίσιμος παράγοντας που αποφασίζει για το αν μια υπόθεση θα ενταχθεί στη ρύθμιση ή όχι είναι η δικαιοσύνη. Γεγονός το οποίο προστατεύει το αδιάβλητο της υπόθεσης και κυρίως της απόφασης. Σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις, ο ρόλος του «κριτή» ανήκε στις τράπεζες. Οι οποίες παράλληλα ήταν και ένας από τους βασικούς πρωταγωνιστές της ρύθμισης, εάν την ενέκριναν.
Εκ των πραγμάτων οι δύο αυτοί ρόλοι στην… τιμή του ενός συνιστούσαν μάλλον μια στρέβλωση. Ενδεχομένως, αυτός να ήταν και ένας από τους λόγους που καμία από τις προηγούμενες ρυθμίσεις δεν προχωρούσε.
Αν κρίνει κανείς με βάση τον αριθμό των περιπτώσεων που έχουν υποβληθεί μέχρι σήμερα στη δικαιοσύνη για να εξετασθούν και να ρυθμιστούν, τότε ενδεχομένως να έχουμε περάσει και στο άλλο άκρο. Το γεγονός ότι τα εκκρεμή αιτήματα υπολογίζονται πλέον σε… εκατοντάδες χιλιάδες μαρτυρεί του λόγου το αληθές.