Ας πάμε πίσω στο 1992. Πρωθυπουργός ήταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Η ιδιωτική τηλεόραση ήταν μια σχετικά πρόσφατη υπόθεση. Τα κινητά τηλέφωνα δεν υπήρχαν. Εκείνη τη χρονιά, που μοιάζει πολύ μακρινή, έγινε η πρώτη αναγγελία για την ίδρυση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή στην Αθήνα. Η συνέχεια είναι γνωστή. Χρειάστηκε να παρέλθουν δύο δεκαετίες για να έχουμε βάσιμες ελπίδες ότι το 2014 θα περάσουμε το κατώφλι ενός καινούργιου μουσείου με έργα σπουδαίων καλλιτεχνών. Πρόσφατα, το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων ενέκρινε την αρχιτεκτονική μελέτη για το κτίριο της οδού Ερατοσθένους στο Παγκράτι, που θα αποτελέσει την τελική στέγη. Αναμένεται η έγκριση της μελέτης πυρασφάλειας και -αν όλα πάνε καλά- τον Νοέμβριο θα έχει εκδοθεί και η άδεια από την πολεoδομία. Θα ξεκινήσουν οι εργασίες που θα κρατήσουν περίπου 2,5 χρόνια. Ο διακεκριμένος αρχιτέκτων Ιωάννης Βικέλας έχει επωμισθεί τη μετατροπή του υπάρχοντος νεοκλασικού κτίσματος, με τη διατήρηση της προσόψεως και προσθήκη καθ’ ύψος.
Προϊστορία και μέλλον
Αυτός -ελπίζουμε- θα είναι και ο ευτυχής επίλογος μιας ιστορίας που κράτησε πολλά χρόνια, στερώντας από την πόλη ένα λαμπρό οικοδόμημα με το ξεχωριστό σχέδιο του Ι.Μ. Πέι αλλά και τρανταχτά έργα που συναπαρτίζουν τη συλλογή του ζεύγους, με την υπογραφή των Πικάσο, Σαγκάλ, Τζάκσον Πόλοκ, Μπέικον, Τζακομέτι, Καντίνσκι, Βαν Γκογκ, Σεζάν, Κλέε, Ροντέν, Μοντιλιάνι κ.λπ. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι σήμερα δεν έχει δημοσιευθεί ο πλήρης κατάλογος των έργων, ο οποίος ωστόσο είχε κατατεθεί στο ΥΠΠΟ στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Δίπλα στη μόνιμη συλλογή -σε αίθουσες περίπου 1.600 τ.μ- θα υπάρχουν και άλλα 450 τ.μ. για περιοδικές εκθέσεις, όπως μας ενημέρωσε ο διευθυντής του Μουσείου Γουλανδρή στην Ανδρο, Κυριάκος Κουτσομάλλης. Επίσης, προβλέπεται αμφιθέατρο, βιβλιοθήκη και εστιατόριο – καφέ. Το ζεύγος Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή δημιούργησε το ίδρυμα το 1979, έχοντας στο μεταξύ συγκροτήσει μια αξιοζήλευτη συλλογή έργων τέχνης με έμφαση στην περίοδο 1900-1950. Η προσωπική τους γνωριμία με τους ίδιους τους καλλιτέχνες τούς επέτρεψε να αγοράσουν μερικά από τα ωραιότερα έργα. Ετσι, αφού θεμελιώθηκε το Μουσείο Γουλανδρή της Ανδρου, έβαλαν πλώρη για τη δημιουργία ενός αντίστοιχου στην Αθήνα. Το όραμα όμως σκόνταψε σε ανασκαφές, ανεπαρκείς ρυθμίσεις, αντιδράσεις περιοίκων, κρατική ολιγωρία, κακές εναλλακτικές λύσεις. Το πρόβλημα κάθε φορά ήταν η ακατάλληλη χωροθέτηση του κτιρίου.
Το 1992 ο τότε υπουργός Οικονομικών M. Εβερτ της κυβέρνησης Μητσοτάκη υπέγραψε την πράξη παραχώρησης του οικοπέδου της Ρηγίλλης. Η μελέτη ανατέθηκε στον γνωστό αρχιτέκτονα Ι.Μ. Πέι. Ακολούθησε μακρά εμπλοκή με αντιδράσεις από περιοίκους αλλά και από επίσημους φορείς, όπως ο Δήμος Αθηναίων και οι πολεοδομικές υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ. Οταν -επιτέλους- το 1996 άρχισαν τα έργα θεμελίωσης, ήρθε στο φως το Λύκειο του Αριστοτέλη. Το ίδρυμα κατέθεσε νέα πρόταση που αφορούσε το «σκάμμα Καραμανλή», δίπλα στο Πολεμικό Μουσείο, η οποία έμεινε ατελέσφορη. Υστερα, στο τραπέζι έπεσε, από την πλευρά του κράτους, η πρόταση να χτιστεί το μουσείο στο πάρκο Ριζάρη. Το σχέδιο προσέκρουσε πάλι στις προσφυγές περιοίκων και σε διάφορα άλλα νομοθετικά κωλύματα. Το ΣτΕ ακύρωσε την παραχώρηση της δημόσιας έκτασης στο εν λόγω πάρκο. Ακολούθησε μια τέταρτη απόπειρα να φιλοξενηθεί το μουσείο σε υπάρχον κτίριο στη συμβολή της οδού Αρδηττού και Μάρκου Μουσούρου, η οποία επίσης ναυάγησε. Αργότερα ακούσαμε από τα χείλη του πρώην υπουργού ΠΕΧΩΔΕ. Γ. Σουφλιά για την παραχώρηση έκτασης στο παλαιό αεροδρόμιο του Ελληνικού. Τελικώς, προχώρησε η λύση του κτιρίου της οδού Ερατοσθένους, δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος στο Παγκράτι.