Τι είναι πιθανό να συναντήσει στο σχολείο ένας 16χρονος που θα επιλέξει να φοιτήσει σε Επαγγελματικό Λύκειο την επόμενη χρονιά; Εργαστήρια πληροφορικής και άλλες υποδομές που κοστίζουν αλλά χρησιμοποιούνται λίγο, συμμαθητές με πολύ χαμηλό επίπεδο γνώσεων που θέλουν να αποφοιτήσουν άκοπα, καθηγητές που, ακόμη κι αν έχουν όρεξη για ουσιαστικό έργο, οδηγούνται στην «παραίτηση». Εστω και αν υπάρχουν φωτεινές εξαιρέσεις, η τεχνική – επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση στη χώρα μας δεν έχει βρει τον βηματισμό της. Μήπως σε αυτό φταίνε και οι τρεις μεταρρυθμίσεις που έχουν γίνει μέσα στην τελευταία 15ετία, οι οποίες, όπως αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος, δεν προσέφεραν τα προσδοκώμενα; Ενα ακόμη νομοσχέδιο για αλλαγές στην τεχνική-επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση βρήκε στα συρτάρια της η νέα ηγεσία του υπουργείου Παιδείας.
Ειδικότερα, η τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση αποτελείται από τα Επαγγελματικά Λύκεια (που απορροφούν το περίπου 85% του συνόλου των μαθητών της) και τις Επαγγελματικές Σχολές (ΕΠΑΣ) διετούς φοίτησης, οι οποίες δεν προσφέρουν πρόσβαση σε ΤΕΙ. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς 2010-11, λειτουργούσαν 388 δημόσια ΕΠΑΛ, στα οποία δίδασκαν 14.661 εκπαιδευτικοί, και 103 δημόσιες ΕΠΑΣ με 2.054 καθηγητές.
Ομως, μόλις ένας στους τέσσερις αποφοίτους Γυμνασίου επιλέγει να συνεχίσει στην τεχνική-επαγγελματική εκπαίδευση. Ετσι, το 2009-2010 μόλις το 23,6% των 16χρονων μαθητών επέλεξε να φοιτήσει στην Α΄ Τάξη Επαγγελματικού Λυκείου (ΕΠΑΛ), ενώ το 76,4% κατευθύνθηκε σε Γενικό Λύκειο. Πρόκειται για το χαμηλότερο ποσοστό νέων εγγραφών στην τεχνική-επαγγελματική δευτεροβάθμια εκπαίδευση από το 1996, το οποίο σταθεροποιήθηκε το 2010-11 (23,9%) ενώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις στελεχών του υπουργείου Παιδείας, την περασμένη σχολική χρονιά υπήρξε μικρή αύξηση του ποσοστού, κοντά στο 24,5%.
Σε απόλυτους αριθμούς, το 2010-11 25.591 μαθητές φοίτησαν στην Α΄ τάξη των ΕΠΑΛ, ενώ το 2009-10 φοίτησαν 25.717 μαθητές. Παρότι ο αριθμός μειώθηκε το ποσοστό της μείωσης (0,5%) είναι μικρότερο από άλλες χρονιές. Ενδεικτικά, το 2006-07 (πρώτη χρονιά λειτουργίας των ΕΠΑΛ) η μείωση του αριθμού σε σχέση με το 2005-06 ήταν 26%, η μεγαλύτερη της τελευταίας 15ετίας.
Συνολικά, στο τέλος του 2010-11 στα ΕΠΑΛ φοιτούσαν 84.956 μαθητές και στις ΕΠΑΣ 12.857 μαθητές. Σε όλες τις τάξεις των ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ το 2010-11 φοίτησαν 97.813 μαθητές, 7,5% περισσότεροι σε σχέση με τους 90.986 του 2009-10. Η αύξηση οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί μαθητές της Α΄ Γενικών Λυκείων μεταπήδησαν, όπως έχουν δικαίωμα, στην Β΄ ΕΠΑΛ. «Ολα αυτά αποτελούν ενδείξεις ότι αφομοιώνεται η αλλαγή με τη θεσμοθέτηση των ΕΠΑΛ», ανέφερε, μιλώντας στην «Κ», ο γραμματέας της ΟΛΜΕ κ. Θέμης Κοτσυφάκης.
Από την άλλη, εάν το πρώτο στοίχημα της τεχνικής-επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι να προσελκύσει μαθητές, το δεύτερο είναι να τους κρατήσει. Η μαθητική διαρροή από τη Β΄ στη Γ΄ Τάξη των ΕΠΑΛ το 2009-10 ήταν 18%, ενώ το 2010-2011 μειώθηκε στο 7,6%. Ενδεικτικό του χαμηλού επιπέδου της τεχνικής εκπαίδευσης είναι ότι η μαθητική διαρροή στα ΕΠΑΛ τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται στο 23%, ενώ στα Γενικά Λύκεια μόλις στο 3%. «Το μάθημα που κάνουμε είναι σε στοιχειώδες επίπεδο, δηλαδή γυμνασίου. Ωστόσο, τόσο από αδιαφορία όσο και από αδυναμία οι περισσότεροι μαθητές είναι αδύνατο να το κατανοήσουν και να γράψουν κάτι. Δεν ξέρουν βασικά πράγματα, ενώ η ύλη του Λυκείου είναι πολύ δυσκολότερου επιπέδου», λέει στην «Κ» μαθηματικός σε ΕΠΑΛ. Και τονίζει ότι πολλά απολυτήρια δίνονται χαριστικά. Ο λόγος; «Κάποιοι εκπαιδευτικοί λυπούνται τους μαθητές. Κάποιοι το κάνουν για ιδεολογικούς λόγους. Οι περισσότεροι γιατί αν τους κόψουμε αυτό θα μαθευτεί και το σχολείο την επόμενη χρονιά δεν θα έχει πολλούς μαθητές. Δεν θα δημιουργήσει πολλά τμήματα και κάποιοι συνάδελφοι θα πρέπει να φύγουν από το σχολείο ή να συμπληρώνουν ωράριο σε άλλο. Ειδικά τώρα με τις φήμες των απολύσεων αυτό είναι ακόμα πιο έντονο»…
Ανθούν στην Ευρώπη τα τεχνικά σχολεία
Στην Ευρώπη η επαγγελματική εκπαίδευση ανθεί. Με βάση τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, την επιλέγει το 70% των 15χρονων και το 30% στρέφεται προς τη γενική. Ταυτόχρονα, στις μεγάλες οικονομίες της Ευρώπης (π.χ. Γερμανία, Βρετανία, Γαλλία) προκρίνεται η ιδέα ενός τεχνολογικού κολεγίου, που με την αξιοποίηση των νέων εκπαιδευτικών εργαλείων θα δίνει ισχυρές επαγγελματικές γνώσεις και θα συνδέεται με την αγορά εργασίας και την παραγωγή. «Στη Βρετανία αναγνωρίζουμε ότι πρέπει να κάνουμε κάτι για την τεχνολογική εκπαίδευση», έγραψε πρόσφατα ο Guardian. Η ιδέα είναι ότι η επαγγελματική εκπαίδευση πρέπει να αναπτύσσει στενές σχέσεις με τους παραγωγικούς φορείς και την οικονομία.
Στην Ελλάδα, έστω κι αν η ΟΛΜΕ αντιδρά, ο σχεδιασμός για το Τεχνολογικό Λύκειο προβλέπει συμμετοχή εργοδοτικών και εργατικών τριτοβάθμιων οργανώσεων στην επιλογή ειδικοτήτων. Επίσης, προβλέπεται σύναψη συμβάσεων με ΝΠΔΔ, ΟΤΑ και ιδιώτες για πρακτική άσκηση σε χώρους εργασίας, πραγματοποίηση με συμμετοχή των μαθητών προγραμμάτων τεχνολογικών εφαρμογών, επιμόρφωση εκπαιδευτικών και συμπαραγωγή προϊόντων ή παροχή κοινωφελών υπηρεσιών, σε μικρή κλίμακα, με τη συμμετοχή των μαθητών. Τα έσοδα θα δίνονται στη σχολική επιτροπή. «Μνημείο ιδιωτικοποίησης και παράδοσης του σχολείου στη λογική της αγοράς», υποστηρίζει ο γ.γ. της ΟΛΜΕ κ. Θ. Κοτσυφάκης.