Με τις φυλακές να ξεχειλίζουν από υπεράριθμους κρατούμενους που κοιμούνται στο πάτωμα σε κελιά-τρύπες, χωρίς κλιματισμό και πρόσβαση σε φυσικό φως, η αλλαγή του Σωφρονιστικού Κώδικα και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των εγκλείστων είναι από τις άμεσες προτεραιότητες του υπουργού Δικαιοσύνης κ. Αντ. Ρουπακιώτη. Οι κρατούμενοι από τον Κορυδαλλό μέχρι τα Γρεβενά και από την Πάτρα μέχρι την Τρίπολη, διαβιούν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες, στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, συχνά μαζί κατάδικοι με υπόδικους, βαρυποινίτες με μικροπαραβάτες, χρήστες με υπό απέλαση μετανάστες. Παρότι λειτουργούν έξι νέα καταστήματα κράτησης την τελευταία δεκαετία, χωρητικότητας 600 ατόμων δεν υπήρξε λύση του προβλήματος του υπερπληθυσμού.
Ετσι, για να αντιμετωπίσει τη χρόνια παθογένεια του συστήματος ο υπουργός επεξεργάζεται ένα συνολικό σχέδιο δράσης, που περιλαμβάνει την αναμόρφωση του Σωφρονιστικού Κώδικα, παρεμβαίνοντας σε ζητήματα, όπως οι άδειες (σαφής αιτιολόγηση και δυνατότητα παραπομπής σε δευτεροβάθμια κρίση, επικοινωνία με τις οικογένειές τους), η αλλαγή των όρων μεταγωγής τους κ.ά. Παράλληλα, αναζητεί τρόπους εναλλακτικών μορφών έκτισης των ποινών προκειμένου να αποσυμφορηθούν τα καταστήματα, ενώ είναι έτοιμα τα νομοσχέδια για την αλλαγή του νόμου περί ναρκωτικών και την αποφυλάκιση μικροπαραβατών.
Κατά μετρίους υπολογισμούς του υπουργείου θα αφεθούν ελεύθεροι περίπου 750 ελαφροποινίτες. Με τις νομοθετικές ρυθμίσεις, αφού προηγηθούν οι σχετικές διαβουλεύσεις, εκτιμάται ότι οι συνθήκες θα βελτιωθούν, θα δοθεί «ανάσα» στις φυλακές, όπου κρατούνται 12.479, όταν είναι δυναμικότητας 9.300 θέσεων. Ηδη, ο κ. Ρουπακιώτης, έχει τροποποιήσει τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να εκτίσουν στις αγροτικές φυλακές, την ποινή τους ελαφροποινίτες (με πλημμεληματικές ποινές έως 5 έτη).
Ετσι, μπορούν εξαρχής μετά την απόφαση του δικαστηρίου, να εκτίσουν την ποινή τους σε αγροτική φυλακή (πριν έπρεπε να έχουν εκτίσει το 1/10 αυτής). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι περίπου 300 με 400 κρατούμενοι θα μεταφερθούν σε αγροτικές (Κασσάνδρας, Τίρυνθας κ.ά.) προσμετρώντας ευεργετικά τον χρόνο της εργασίας που παρέχουν στην ποινή που τους έχει επιβληθεί.
Σχεδόν το 65% των κρατουμένων είναι αλλοδαποί από 102 χώρες, οι οποίοι ανέρχονται σε 7.887. Για υποθέσεις ναρκωτικών κρατείται περίπου το 1/3 των κρατουμένων, δηλαδή, περίπου 4.136, από τους οποίους οι 1.000 είναι με πλημμεληματικές ποινές (κυρίως χρήστες, μικροκλοπές). Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του υπουργείου έχουμε το υψηλότερο ποσοστό ισοβιτών αναλογικά με τον πληθυσμό της χώρας μας, ενώ τα ελληνικά δικαστήρια επιβάλλουν αυστηρότερες ποινές. Περίπου 1.000 κρατούμενοι έχουν καταδικαστεί με ισόβια, όταν στην Ολλανδία είναι 160 και στην Ιταλία, με πολλαπλάσιο πληθυσμό, 1.700. Οι φυλακές έχουν γεμίσει τα τελευταία δύο χρόνια, έλεγε στην «Κ» στέλεχος του υπουργείου όχι τόσο με βαρυποινίτες κρατούμενους, αλλά με μικροπαραβάτες, κυρίως λόγω της αυστηρότητας με την οποία ΕΛ.ΑΣ. και δικαστήρια αντιμετωπίζουν τη μικροεγκληματικότητα του δρόμου. Οι περισσότεροι δεν έχουν να πληρώσουν για την εξαγορά της ποινής στην οποία καταδικάζονται και οδηγούνται στις φυλακές. Το οδοιπορικό της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου σε φυλακές της χώρας έφερε στην επιφάνεια τη δραματική κατάσταση που επικρατεί τουλάχιστον σε 10 φυλακές. Πολλές οι ελλείψεις σε προσωπικό, γεγονός που έχει ως συνέπεια, ακόμη και οι νέες φυλακές, όπως η Νιγρίτα, να φυλάσσουν λιγότερα άτομα από όσα έχουν δυνατότητα (240 άτομα αντί 600). Η νέα φυλακή των Χανίων, χωρητικότητας 600 κρατουμένων θα λειτουργήσει στις αρχές Σεπτεμβρίου. Ας σημειωθεί επίσης ότι το κράτος δαπανά περίπου 135 εκατ. ευρώ τον χρόνο για τους 12.479 φυλακισμένους, δηλαδή περίπου 30 ευρώ την ημέρα για κάθε κρατούμενο, ποσό που είναι το χαμηλότερο σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τα στρώματα περισσεύουν
Εικόνα ασφυξίας παρουσιάζουν οι περισσότερες φυλακές. Χαρακτηριστική η περίπτωση της φυλακής Γρεβενών. Εκεί κρατούνται 650 άτομα, από τα οποία 53 δεν έχουν κρεβάτι και αναγκάζονται να κοιμούνται σε στρώματα στο πάτωμα. Σύμφωνα με τις καταγγελίες των κρατουμένων, 220 είναι τοξικοεξαρτημένοι και περίπου 100 παρουσιάζουν προβλήματα υγείας. Στη φυλακή δεν υπάρχει γιατρός και χρέη γιατρού εκτελεί ένας κρατούμενος, μαζί με δύο νοσοκόμες. Επιπλέον η απεργία που πραγματοποιούσαν το τελευταίο διάστημα οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι είχε ως αποτέλεσμα να μη γίνονται τα επισκεπτήρια όπως και μεταγωγές των κρατουμένων στα δικαστήρια. Ετσι, σύμφωνα με τους κρατούμενους, πολλές δίκες που πιθανόν θα είχαν ως αποτέλεσμα την αποφυλάκισή τους δεν έγιναν και μετατέθηκαν σε χρόνο που φτάνει και τους 10 μήνες.
Σε οριακό σημείο έχει φτάσει εξαιτίας του υπερπληθυσμού, αλλά και των ελλιπών κτιριακών υποδομών, η κατάσταση στο σωφρονιστικό κατάστημα των φυλακών Νέας Αλικαρνασσού. Οι φυλακές της Νέας Αλικαρνασσού, οι οποίες αυτή τη στιγμή φιλοξενούν πάνω από 330 κρατούμενους, κατά καιρούς έχουν ξεπεράσει τους 400, ενώ η χωρητικότητα των φυλακών καλύπτει μόλις 105 κρατούμενους. Την ίδια ώρα οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι που εργάζονται σε αυτές, είναι περίπου 80 άτομα, ενώ οι εξωτερικοί φρουροί μόλις 45 από 90 που προβλέπονται.
Στην Τρίπολη οι φυλακές χωρούν 70, το πολύ 80 κρατούμενους, αλλά αυτή την περίοδο φτάνουν τους 180. Δεν υπάρχει σπιθαμή δαπέδου που να μην έχει καλυφθεί από στρώματα. Εχουν καλυφθεί ακόμη και τα πατάρια στις εσωτερικές τουαλέτες, οι διάδρομοι ανάμεσα στα κρεβάτια!