Την ανησυχία των περιβαλλοντικών οργανώσεων προκάλεσε η ανακοίνωση της συγχώνευσης των 29 φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών σε 14. Το υπουργείο Περιβάλλοντος απαντά ότι η συγχώνευση θα γίνει με οικολογικά, γεωγραφικά, διοικητικά και ιστορικά κριτήρια, με σκοπό τον έλεγχο των δαπανών τους και την οικονομική τους βιωσιμότητα. Από την άλλη πλευρά, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις εκτιμούν ότι οι συγχωνεύσεις δεν θα οδηγήσουν σε περιορισμό δαπανών, αλλά θα περιορίσουν τη δυνατότητα διαβούλευσης με τις τοπικές κοινωνίες. Και επισημαίνουν την απουσία ενός συνολικού σχεδίου το οποίο να περιλαμβάνει την τύχη του υπολοίπου 77% των περιοχών Natura που δεν προστατεύονται από κάποιον ειδικό φορέα. Η ιδέα της συγχώνευσης των φορέων διαχείρισης που ξεκίνησε να ιδρύει η Πολιτεία το 2002 (προκειμένου να αποφύγει ευρω-πρόστιμα για την παραμέληση του φυσικού της περιβάλλοντος) ακούστηκε για πρώτη φορά στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας. Επανήλθε το προηγούμενο έτος, και η τότε ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος απευθύνθηκε στην Επιτροπή ΦΥΣΗ (τον φορέα-ομπρέλα του υπουργείου Περιβάλλοντος για τις προστατευόμενες περιοχές), ζητώντας να καταθέσει τις απόψεις της. Κατόπιν, τον Απρίλιο το ΥΠΕΚΑ ανέθεσε τη σύνταξη σχεδίου νόμου που θα αναμόρφωνε το πλαίσιο λειτουργίας των φορέων: μεταξύ άλλων και τη διερεύνηση της σκοπιμότητας συγχώνευσής τους. Στις 24 Ιουλίου το υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης ανακοίνωσε τη συγχώνευση των 29 φορέων σε 14. Από την άλλη, έναν μήνα νωρίτερα είχε ιδρυθεί ακόμα ένας φορέας διαχείρισης (της λίμνης Καστοριάς), ενώ επίκειται η ίδρυση ενός ακόμα (για τη Σάμο).
Τα ερωτήματα
Οσοι ασχολούνται με την προστασία της φύσης αιφνιδιάστηκαν. «Δεν διαφωνούμε απόλυτα με τις συγχωνεύσεις. Δεν θέλουμε όμως να γίνουν πρόχειρα και βιαστικά.
Αυτό που μας προβληματίζει είναι ότι, αν οι συγχωνεύσεις γίνουν όπως έχει ανακοινωθεί (δηλ. ένας φορέας ανά περιφέρεια), το πιθανότερο είναι να δημιουργηθεί πρόβλημα», λέει στην «Κ» η κ. Ιόλη Χριστοπούλου, υπεύθυνη πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον στο WWF. «Οι φορείς δημιουργήθηκαν προκειμένου να διευκολυνθεί η επαφή με τις τοπικές κοινωνίες. Αν δημιουργηθεί ένας φορέας για 3 ή 4 προστατευόμενες περιοχές, η σύνδεση με την κοινωνία θα αποκοπεί».
Περαιτέρω, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις εκτιμούν ότι πρόκειται για μια αποσπασματική κίνηση, χωρίς αντίκρισμα. «Δεν θα υπάρξει ουσιαστική εξοικονόμηση πόρων, καθώς οι φορείς θα χρηματοδοτούνται έως το 2015 κυρίως από κοινοτικά προγράμματα, ενώ τα διοικητικά τους συμβούλια είναι άμισθα. Επιπλέον, η αλλαγή στο καθεστώς των φορέων ενδεχομένως να δημιουργήσει προβλήματα στα προγράμματα που «τρέχουν» σήμερα στο ΕΣΠΑ». «Ουδείς γνωρίζει ακόμα τι ακριβώς θα γίνει», λέει η πρόεδρος της Επιτροπής ΦΥΣΗ και καθηγήτρια Οικολογίας στο ΑΠΘ Δέσποινα Βώκου. «Για εμένα, το μεγάλο θέμα δεν είναι οι φορείς διαχείρισης (που αντιστοιχούν στο 23% των προστατευόμενων περιοχών της χώρας), αλλά το υπόλοιπο 77% των προστατευόμενων περιοχών, για τις οποίες δεν υπάρχει κανένα σχήμα διαχείρισης. Η χρηματοδότηση του σημερινού μοντέλου έως το 2015 μάς δίνει επαρκή χρόνο να προετοιμάσουμε μια συνολική λύση».
Η Επιτροπή ΦΥΣΗ πρότεινε τον περασμένο Νοέμβριο στο ΥΠΕΚΑ την αναδιοργάνωση ολόκληρου του συστήματος. «Κορμός» της πρότασης είναι η δημιουργία στις αποκεντρωμένες διοικήσεις «διευθύνσεων συντονισμού προστατευόμενων περιοχών» και η διατήρηση των φορέων διαχείρισης μόνο για τα εθνικά πάρκα της χώρας ή περιοχές όπου υπάρχει κάποιο ειδικό ενδιαφέρον.
Ενα έτος νωρίτερα, το WWF είχε προτείνει να μετεξελιχθούν οι δασικές υπηρεσίες σε «υπηρεσίες φυσικού περιβάλλοντος», αναλαμβάνοντας την εποπτεία όχι μόνο των δασών αλλά όλων των προστατευόμενων περιοχών. Και να λογοδοτούν σε μία κεντρική υπηρεσία, στο υπουργείο Περιβάλλοντος.
Η αναδιάρθρωση θα γίνει με οικολογικά κριτήρια
Ποια είναι, λοιπόν, τα κριτήρια με βάση τα οποία θα συγχωνευθούν οι προστατευόμενες περιοχές και ποιοι θα είναι οι 14 φορείς που θα παραμείνουν; Σύμφωνα με όσα απαντά το υπουργείο Περιβάλλοντος σε σχετική ερώτηση της «Κ», επίκεινται άμεσα ανακοινώσεις επί του θέματος. «Η πρόταση που στάλθηκε από το ΥΠΕΚΑ στο υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης κινείται στην κατεύθυνση της αναδιάρθρωσης των φορέων με γνώμονα τον καλύτερο συντονισμό και τη διαχείριση του Εθνικού Συστήματος Προστατευόμενων Περιοχών, τον αποτελεσματικό έλεγχο των δαπανών των σχημάτων διαχείρισης και την οικονομική βιωσιμότητά τους. Τα κριτήρια αναδιάρθρωσης είναι κυρίως οικολογικά, γεωγραφικά, διοικητικά και ιστορικά. Η συγχώνευση θα γίνει με φροντίδα για την ομαλή μετάβαση στο νέο σύστημα, ώστε να είναι λειτουργικό. Ακόμα, είναι σημαντική η εξασφάλιση των κοινοτικών πόρων που διαχειρίζονται, με την πρόνοια να συνεχιστούν και να ολοκληρωθούν απρόσκοπτα τα προγράμματα που βρίσκονται σε εξέλιξη και είναι σημαντικά, όχι μόνο για την προστασία των οικοσυστημάτων, αλλά προωθούν και την ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών, ενώ παράλληλα διασφαλίζουν και τη συμμόρφωση της Ελλάδας με τις σχετικές ευρωπαϊκές οδηγίες».
Σύμφωνα, λοιπόν, με το ΥΠΕΚΑ, θα υπάρξει μεταβατική περίοδος, έχει ληφθεί μέριμνα για τα ευρωπαϊκά προγράμματα, ενώ, όπως φαίνεται, το υπουργείο θα εστιάσει -τουλάχιστον σε αυτή τη φάση- αποκλειστικά στην αναδιάρθρωση των φορέων διαχείρισης. Πάντως, οι φορείς, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και η ίδια η διοίκηση αναμένουν με αγωνία τις τελικές αποφάσεις. «Η συγχώνευση όλων των φορέων ανά περιφερειακές ενότητες δεν είναι απαραίτητα η λύση, καθώς υπάρχουν περιφέρειες τεράστιες σε έκταση, στις οποίες οι προστατευόμενες περιοχές είναι διάσπαρτες», λέει στην «Κ» ο γενικός διευθυντής Δασών του ΥΠΕΚΑ και πρόεδρος του φορέα της Πάρνηθας Κώστας Δημόπουλος. «Πρέπει να αντιμετωπιστεί και κεντρικά η αναμόρφωση του συστήματος διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών. Επιπλέον πρέπει να αξιοποιηθούν τα 450 άτομα -τα οποία πληρώνονται από ευρωπαϊκά προγράμματα- που εργάζονται σήμερα στους φορείς ως επιστημονικό προσωπικό και φύλακες. Ειδάλλως, θα είναι σαν να πετάμε στα σκουπίδια τα χρήματα που τόσα χρόνια δόθηκαν».