Από εισαγόμενη σε «τοπική» απειλή για τη δημόσια υγεία τείνει να μετατραπεί η ελονοσία, ένα νόσημα που έχει χαρακτηριστεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας «εκριζωμένο» από την Ελλάδα από το 1974. Η αλλαγή των περιβαλλοντικών συνθηκών με την αύξηση του πληθυσμού και της δραστηριότητας των κουνουπιών, σε συνδυασμό με την αύξηση του αριθμού των μεταναστών, έχει ως αποτέλεσμα να καταγράφεται την τελευταία διετία σωρεία κρουσμάτων της νόσου ακόμα και σε άτομα που δεν έχουν ιστορικό μετακίνησης σε χώρες όπου ενδημεί η ελονοσία. Ετσι, είναι απολύτως δικαιολογημένη και η άποψη των ειδικών επιστημόνων του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων που σε ειδική έκθεση για την ελονοσία κάνουν λόγο για «υπαρκτό ενδεχόμενο επανεγκατάστασης της νόσου» στη χώρα μας.
Σύμφωνα με την έκθεση του ΚΕΕΛΠΝΟ, τους πρώτους επτά μήνες του 2012 (από 1ης Ιανουαρίου έως και 3 Αυγούστου) έχουν διαγνωστεί στην Ελλάδα συνολικά 40 κρούσματα ελονοσίας, εκ των οποίων τα έξι αφορούσαν ασθενείς χωρίς ιστορικό μετακίνησης σε ενδημικές για τη νόσο χώρες. Τρεις από αυτούς τους ασθενείς διαμένουν στον Δήμο Ευρώτα της Λακωνίας, δύο στον Δήμο Μαραθώνος Αττικής και ένας στον Δήμο Μαρκοπούλου Μεσογαίας Αττικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αριθμός των κρουσμάτων έως σήμερα κινείται στα ίδια επίπεδα με το 2011. Τότε το μεγαλύτερο «κύμα περιστατικών» καταγράφηκε τον Σεπτέμβριο. Σημειώνεται ότι το 2011 ήταν η πρώτη χρονιά μετά και τον τυπικό χαρακτηρισμό από τον ΠΟΥ της Ελλάδας ως χώρας «ελεύθερης από ελονοσία» που εμφανίστηκε συρροή κρουσμάτων ελονοσίας με ενδείξεις «εγχώριας μετάδοσης» σε συγκεκριμένη περιοχή της χώρας. Ειδικότερα, πέρυσι από τα 40 περιστατικά με ασθενείς που δεν είχαν ιστορικό μετακίνησης σε χώρα όπου ενδημεί η ελονοσία, τα 34 εντοπίστηκαν στον Δήμο Ευρώτα Λακωνίας (27 σε Ελληνες και 7 σε αλλοδαπούς από μη ενδημικές χώρες). Και αξίζει να σημειωθεί ότι έως και το 2010 καταγράφονταν στην Ελλάδα ετησίως 30-50 κρούσματα, στη συντριπτική τους πλειονότητα «εισαγόμενα».
Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων έχει εντείνει τις δράσεις για τον εντοπισμό όσο το δυνατόν περισσοτέρων κρουσμάτων στις περιοχές που φαίνεται ότι πλήττονται επί το πλείστον από την ελονοσία. Μεταξύ αυτών είναι η διερεύνηση της «εστίας του κρούσματος» ύστερα από κάθε διάγνωση περιστατικών (εργαστηριακός έλεγχος για ελονοσία σε όλους τους μετανάστες από ενδημικές χώρες και έλεγχος για συμπτώματα στους υπόλοιπους που διαμένουν σε ακτίνα 100 μέτρων από την κατοικία του ασθενούς) και ο μαζικός έλεγχος -screening- μεταναστών. Ηδη στο πλαίσιο αυτό έχουν ελεγχθεί 497 και 650 μετανάστες από ενδημικές για την ελονοσία χώρες στην περιοχή του Μαραθώνα και του Ευρώτα Λακωνίας, αντίστοιχα.
Εϊτζ, φυματίωση
Εκτός όμως από την ελονοσία, και άλλα νοσήματα που θεωρούνταν έως και πρόσφατα «τιθασευμένα» ή ακόμα και ξεχασμένα φαίνεται να κάνουν δυναμική επανεμφάνιση τα τελευταία χρόνια, για διαφορετικούς όμως λόγους. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το έιτζ, η συχνότητα του οποίου αυξήθηκε δραματικά σε ένα μόνο έτος (54% στον γενικό πληθυσμό και 1.500% στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών το 2011 έναντι του 2010). Για αύξηση της συχνότητας της φυματίωσης κάνουν λόγο και οι περισσότεροι κλινικοί γιατροί αναφερόμενοι στη δική τους εμπειρία από την καθημερινότητα των νοσοκομείων. Η καταγραφή της αύξησης είναι καθαρά εμπειρική, αφού είναι μια νόσος που υποδηλώνεται. Αυτό όμως που είναι σαφές από τα στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ είναι ότι χρόνο με τον χρόνο αυξάνει το ποσοστό των ασθενών που είναι αλλοδαποί. Είναι ενδεικτικό ότι από το σύνολο των ασθενών που διαγνώσθηκαν με φυματίωση το 2004, ένας στους τέσσερις ήταν αλλοδαποί. Το 2010 οι μισοί σχεδόν ασθενείς ήταν αλλοδαποί.
Για τους ειδικούς γιατρούς η εξήγηση βρίσκεται στον παράγοντα «φτώχεια». Οπως ανέφερε στην «Κ» ο διευθυντής της Α΄ Παθολογικής Κλινικής του ΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς», μέλος του Δ. Σ. του ΚΕΕΛΠΝΟ Παναγιώτης Γαργαλιάνος-Κακολύρης, «διεθνώς έχει φανεί ότι σε χώρες που αντιμετωπίζουν οικονομική κρίση υπάρχει «αναζωπύρωση» ασθενειών. Αφενός οι συνθήκες διαβίωσης χειροτερεύουν, αφετέρου οι πολίτες αμελούν την υγεία τους. Το έιτζ και η φυματίωση «πάνε μαζί» σε φτωχούς πληθυσμούς».