Η επανέκδοση του λευκώματος «Αι θυσίαι της Ελλάδος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» μπορεί να σχολιαστεί κατά πολλούς και ποικίλους τρόπους. Μιας όμως και η επανέκδοση αυτή έρχεται να μας θυμίσει ότι η Κατοχή τελείωσε στην Ελλάδα πριν από 70 χρόνια, σκόπιμο είναι να την αντιμετωπίσουμε ως μία καλή ευκαιρία προκειμένου να μετρήσουμε την απόσταση που μας χωρίζει από την εποχή εκείνη.
Και η απόσταση είναι μεγάλη, εντυπωσιακά μεγάλη. Αντιστοιχεί δε στην προσπάθεια μιας χώρας να ξεφύγει από τη φτώχεια, την καθυστέρηση και την καταστροφή. Υπογραμμίζει δε την επιτυχία της, που δεν μπορεί κανείς παρά να την κρίνει ως αξιοθαύμαστη.
Κατά έναν αντίστοιχο τρόπο το λεύκωμα του Κωνσταντίνου Δοξιάδη έρχεται να υπογραμμίσει την αμετροέπεια που χαρακτηρίζει τον σημερινό πολιτικό λόγο, με τις συνεχείς αναφορές στη δεκαετία του 1940 μέσω της επίκλησης της ομοιότητας, της αναλογίας ή ακόμη των διδαγμάτων που θα πρέπει να αντλήσουμε ανάμεσα στο τότε και το τώρα.
Γιατί αυτό που μας δείχνει το λεύκωμα του Κ. Δοξιάδη είναι ότι η Ελλάδα του 1944 δεν έχει καμία σχέση με την Ελλάδα του σήμερα. Η πρώτη ήταν μία αγροτική χώρα κατεστραμμένη από τους πολέμους. Πάμφτωχη, με εξαιρετικά χαμηλούς εκπαιδευτικούς δείκτες και με την πολιτική να λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό σε εξωθεσμικό πλαίσιο.
Τίποτε από όλα αυτά δεν ισχύει σήμερα και νομίζω ότι δείχνει, στην καλύτερη περίπτωση, διανοητική φτώχεια η προσπάθεια διέγερσης του φαντασιακού των Ελλήνων για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν λόγω της κρίσης παραπέμποντας σε ομοιότητες με τη δεκαετία του 1940. Η Ελλάδα του 2014 είναι, παρά την κρίση, μία εύπορη χώρα, με υψηλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό και μια δημοκρατία που παρά τα προβλήματά της εξακολουθεί ακόμη να λειτουργεί ομαλά. Δεν υφίσταται κανένα πεδίο σύγκρισης με την Ελλάδα του 1944.
Η επανέκδοση του λευκώματος, επομένως, αποτελεί ένα ερέθισμα που μπορεί να μας υποδείξει το αδόκιμο των αναλογιών με τη δεκαετία του 1940 και την ανάγκη να καλλιεργήσουμε για την περίοδο αυτή, όχι μία μνήμη πολιτικής εμπάθειας και μίσους, αλλά ιστορικής κατανόησης. Και πάρα πέρα να μας θυμίσει από πού ξεκίνησε αυτή η χώρα και πού έχει φτάσει.
* Ο κ. Κώστας Κωστής είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.