Ο πόλεμος είναι πατέρας πολλών πραγμάτων. Μεταξύ των λιγότερο γνωστών είναι ένας τεράστιος όγκος στατιστικών δεδομένων, σχεδίων και προγραμμάτων που αφορούν την καταγραφή των μεταπολεμικών αναγκών και την οργάνωση της οικονομικής ανασυγκρότησης. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν αποτέλεσε εξαίρεση, πόσο μάλλον εφόσον στις περισσότερες χώρες συνδυάστηκε με την επέκταση του ρόλου του κράτους στην οικονομία.
Υπό αυτό το πρίσμα οφείλει κανείς να προσεγγίσει και τις «Θυσίες της Ελλάδος στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» – ένα λεύκωμα που προέκυψε από την ομώνυμη έκθεση που διοργάνωσε ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης αμέσως μετά την απελευθέρωση. Τα περισσότερα στοιχεία που παρουσιάζει είχαν συγκεντρωθεί στη διάρκεια της Κατοχής, όταν μια ομάδα μηχανικών γύρω από τον νεαρό πολεοδόμο προσέφερε χάρτες και πληροφορίες στην Αντίσταση, βοηθώντας έτσι στον σχεδιασμό διαφόρων επιθέσεων δολιοφθοράς κατά των δυνάμεων του Αξονα. Καθώς πλησίαζε το τέλος του πολέμου, η συγκέντρωση πληροφοριών για τις στρατηγικές υποδομές επεκτάθηκε στην καταγραφή των καταστροφών, για να μεταμορφωθεί τελικά σε μια σχεδιαστικά πρωτοποριακή έκδοση, που φιλοδοξούσε να αναδείξει την έκταση των θυσιών της Ελλάδας.
Ο απώτερος στόχος ήταν ξεκάθαρος – η διεκδίκηση μεγαλύτερου μεριδίου συμμαχικής βοήθειας και επανορθώσεων. Το γεγονός ότι η έκδοση ήταν τετράγλωσση υπογραμμίζει τη διεθνή διάσταση του εγχειρήματος: η ανασυγκρότηση απαιτούσε πόρους· οι περισσότεροι έπρεπε να έρθουν από το εξωτερικό. Στη διεκδίκησή τους, τα ελληνικά αιτήματα βρέθηκαν αντιμέτωπα με τις προσδοκίες άλλων χωρών. Στις συζητήσεις με τους συμμάχους, οι επικλήσεις της ελληνικής ανδρείας αποδείχθηκαν λιγότερο χρήσιμες σε σχέση με την επιστημονική τεκμηρίωση των οικονομικών αναγκών της χώρας. Η διαπραγματευτική υπεροχή της ψύχραιμης αποτύπωσης των δεδομένων, έναντι των συναισθηματικών εκκλήσεων και αφορισμών, αποτελεί μία από τις πιο ενδιαφέρουσες σκέψεις που μπορεί κανείς να κάνει ξεφυλλίζοντας το λεύκωμα σήμερα.
Αντίστοιχες μελέτες –με τις όποιες ατέλειες και υπερβολές τους– έγιναν σταδιακά ο κανόνας, καθώς η χώρα εντάχθηκε στον αστερισμό του Σχεδίου Μάρσαλ και συμμετείχε στις διευρωπαϊκές συζητήσεις για την οργάνωση των μεταπολεμικών οικονομικών σχέσεων. Τα χρόνια που ακολούθησαν, μια νέα γενιά επιστημόνων –μεταξύ των οποίων και ο Δοξιάδης– βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή αυτών των διεργασιών, κατέλαβαν καίριες θέσεις στη διοίκηση και συνέβαλαν στη διάδοση νέων ιδεών και πρακτικών. Ο ρόλος τους στον θεαματικό μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας την επόμενη εικοσαετία δεν πρέπει να παραγνωρίζεται.
* Ο κ. Ανδρέας Κακριδής είναι οικονομικός ιστορικός.