Από τότε που τα κοινωνικά δίκτυα μπήκαν στη ζωή μας, το φιλοσοφικό
ερώτημα για το αν το δέντρο που πέφτει κάνει θόρυβο όταν δεν είναι
κανείς εκεί να το ακούσει έχει μετεξελιχθεί: έχεις ζήσει πραγματικά
μια εμπειρία αν δεν τη μοιραστείς στο Facebook, στο Twitter ή στο
Instagram; Αυτό αναρωτιέται πλέον ο σύγχρονος φανατικός χρήστης των
σόσιαλ μίντια και προφανώς η απάντηση είναι «όχι», εξ ου και
ποστάρει κάθε ποτό ή γεύμα που απολαμβάνει, κάθε βουτιά στη θάλασσα
ή κάθε βραδινή έξοδο στο λογαριασμό του, ώστε να τη δει όλος ο
(δικτυωμένος) κόσμος.
Πέραν του κινδύνου πλήρους κατάργησης της ιδιωτικότητας που
εγκυμονεί κάτι τέτοιο, οι ψυχολόγοι πλέον υποστηρίζουν ότι η
συνήθεια να μοιραζόμαστε κάθε -εξωραϊσμένη με τα κατάλληλα
φίλτραστιγμή της ζωής μας είναι η αιτία για μια νέα αγχώδη
διαταραχή, το FOMO. Πρόκειται για ακρωνύμιο, που παραπέμπει στη
φράση «Fear Of Missing Out», ήτοι φόβος τού να μένεις έξω από τα
πράγματα, και περιγράφει το αίσθημα άγχους, ανεπάρκειας ή ενόχλησης
που προκαλεί το να παρακολουθείς, σε πραγματικό χρόνο, τις
συναρπαστικές δραστηριότητες στις οποίες επιδίδονται συνεχώς φίλοι
και γνωστοί χωρίς εσένα. Φαίνεται δε να πλήττει μεγάλο ποσοστό των
ενεργών χρηστών των κοινωνικών δικτύων (56% σύμφωνα με έρευνα που
διενήργησε το Mylife. com σε 2.084 ενήλικους χρήστες), συζητείται,
γίνεται hashtag (#fomo) και απασχολεί όλο και περισσότερο κάθε
είδους ειδικούς.
Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο. Συνέβαινε
και πριν «δικτυοποιηθεί» η ζωή μας, όταν, για παράδειγμα,
πιτσιρίκια μάς έβαζαν οι γονείς μας νωρίς για ύπνο, την ώρα που το
σπίτι γέμιζε επισκέπτες και από το σαλόνι ακούγονταν ομιλίες και
γέλια. Και τότε FOMO παθαίναμε και αρνούμασταν να κοιμηθούμε, μην
τυχόν και χάσουμε κάτι, απλώς η αγωνία μας δεν είχε αποκτήσει μια
«εξωτική» ονομασία ούτε είχε λάβει… παθολογικές διαστάσεις. Η
διαφορά είναι πως τώρα το FOMO, που κάποιοι υποστηρίζουν ότι έχει
και θετική πλευρά, αφού μπορεί να σε κινητοποιήσει να κάνεις
πράγματα, ανατροφοδοτείται και θεριεύει μέσω των σόσιαλ μίντια, που
μας φέρνουν σε επαφή με τα γεγονότα της ζωής φίλων και γνωστών κάθε
δευτερόλεπτο.
«Καθώς χαζεύουμε φωτογραφίες ή ενημερώσεις κατάστασης, πυροδοτείται
μια ανησυχία ότι θα μετανιώσουμε γι’ αυτό που κάνουμε τώρα, ο φόβος
ότι ίσως έχουμε κάνει τη λάθος επιλογή για το πώς να περάσουμε τον
χρόνο μας. Νιώθουμε συχνά σαν όλοι οι υπόλοιποι να είναι κάπου και
να περνούν τέλεια και εμείς να είμαστε με τη μύτη κολλημένη στο
τζάμι, κλεισμένοι απέξω. Στους ανασφαλείς ανθρώπους αυτό εντείνει
περισσότερο την ανασφάλεια – αν είναι αρκετά ενδιαφέροντες, αρκετά
cool, αρκετά δημοφιλείς», λέει στους New York Times ο Νταν Αριέλι,
συγγραφέας του βιβλίου «Predictably Irrational» («Προβλέψιμα
παράλογος») και καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Duke. «Η
αμεσότητα των σόσιαλ μίντια έχει μεγάλη διαφορά από μια εκ των
υστέρων συζήτηση. Οταν βλέπεις τους φίλους σου να μοιράζονται ένα
μπουκάλι κρασί χωρίς εσένα, εκείνη ακριβώς τη στιγμή σκέφτεσαι ότι
θα μπορούσαν να είναι διαφορετικά τα πράγματα. Η διαφορά είναι όπως
όταν χάνεις ένα αεροπλάνο: πότε θα στενοχωρηθείς περισσότερο, αν το
χάσεις γιατί άργησες δύο ώρες ή δύο λεπτά; Το δεύτερο. Αυτό είναι
το FOMO».
Ετσι, συχνά οι χρήστες που κυριεύονται από FOMO επιδίδονται σε ένα
μπαράζ αναρτήσεων, προκειμένου να πείσουν ότι και εκείνοι είναι
κάπου και περνάνε καλά, στήνουν φωτογραφίες, εξωραΐζουν στιγμές
προκειμένου να πάρουν αρκετά likes και να νιώσουν μέσα στο
παιχνίδι. Το αποτέλεσμα είναι ένας αέναος φαύλος κύκλος, που
μετατρέπει τα κοινωνικά δίκτυα σε πεδίον δόξης λαμπρόν για όποιον
θέλει να κάνει επίδειξη για τη ζωή του, μεταφέροντάς την όμως
σπάνια στην πραγματική της διάσταση. Ποιο είναι το γιατρικό; Η
αποδοχή ότι δεν μπορούμε να βρισκόμαστε πάντοτε παντού, η
συνειδητοποίηση ότι συχνά οι συναρπαστικές δραστηριότητες που
περιγράφουν οι αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα δεν είναι στην
πραγματικότητα τόσο συναρπαστικές και η από καιρό σε καιρό αποχή
από τη διαδικτυακή ζωή, προκειμένου να απολαύσουμε αυτό που τα ξένα
μίντια αποκαλούν τώρα JOMO και προβάλλουν ως το νέο τρεντ: το Joy
of Missing Out, τη χαρά δηλαδή που μπορεί να επιφυλάσσει το να
βρίσκεσαι καμιά φορά… στον κόσμο σου.