Της ΑΝΝΑΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ*
Κάθε Σεπτέμβριο στη χώρα, παίζεται το εθνικό δράμα «Αποτελέσματα εισαγωγικών: θρίαμβοι και καταστροφές».
Οι πρωτεύσαντες, οι βάσεις στις περιζήτητες σχολές, οι επιτυχόντες με λευκές κόλλες, γίνονται πρώτο θέμα της επικαιρότητας. Περίπου για μια εβδομάδα όλα κινούνται γύρω από το «ανάθεμα» για το «σύστημα» και τις «προτάσεις» για την αλλαγή του, για να ξεχαστούν όλα πολύ γρήγορα. Του χρόνου πάλι…
Το θέμα της εισαγωγής στα πανεπιστήμια δεν είναι ο θεμέλιος λίθος, είναι το τελικό αποτέλεσμα της λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος. Ετσι, δεν θα αλλάξει με μεμονωμένες κινήσεις. Αν π.χ. τεθεί ως βάση το 10, θα πρέπει η πολιτεία να έχει έτοιμες απαντήσεις: τι θα γίνει με το 43% των πανεπιστημιακών τμημάτων που δεν θα έχουν εισακτέους; (Φέτος από τα 428 τμήματα, στα 183 η βάση ήταν κάτω από 10.000 μόρια.) Και τι προτείνει σε περίπου 30.000 δεκαοκτάρηδες που θα απορριφθούν;
Προφανώς και υπάρχουν απαντήσεις, αλλά οι απαντήσεις αυτές θέλουν προετοιμασία, δηλαδή όραμα για την Ελλάδα του 21ου αιώνα, σχέδιο, τόλμη-πάθος και προϋπολογισμό, και δεν βλέπω ακόμη την αναγκαία προθυμία.
Για όσους απαντήσουν εύκολα «να κλείσουν τα τμήματα», θυμίζω ότι έπειτα από σοβαρή αξιολόγηση, είχαμε ξεκινήσει ένα μελετημένο πρόγραμμα αναδιάρθρωσης, κλείνοντας τα πρώτα 35 τμήματα. Τοπικά έγινε ο αναμενόμενος χαλασμός, που όμως δεν ανέστειλε την εφαρμογή του σχεδίου, αλλά μόλις έφυγα από το υπουργείο Παιδείας, τα τμήματα επαναλειτούργησαν σε χρόνο μηδέν, χωρίς καμία αντίδραση σε οποιαδήποτε πολιτικό επίπεδο.
Υπάρχει, λοιπόν, ανάγκη σοβαρών αλλαγών στα λύκεια και τα πανεπιστήμια. Χωρίς αυτές τις αλλαγές, κάθε χρόνο θα κατρακυλάμε στον γκρεμό, θα προτείνουμε δήθεν λύσεις, οι οποίες όλες καταλήγουν να φοράμε τον ίδιο κορσέ σε ένα παιδί που θέλει να γίνει ναυπηγός με αυτό που θέλει να γίνει σχεδιαστής επίπλων!
Αυτό που ονομάζουμε σήμερα πανεπιστημιακή εκπαίδευση, ιδιαίτερα μετά την ισοπέδωση από τον ΣΥΡΙΖΑ και τη διατήρησή του, δυστυχώς, από τη σημερινή κυβέρνηση, οδηγεί σταδιακά σε απαξίωση το εκπαιδευτικό σύστημα και σε αδιέξοδο την αγορά εργασίας. Ολα εις βάρος των νέων, δηλαδή της πατρίδας.
Ποιες είναι, λοιπόν, οι απολύτως αναγκαίες αλλαγές, προτεινόμενες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο από τον ΟΟΣΑ, ήδη από το 1985;
Ολα πρέπει να ξεκινήσουν και να βασιστούν στη σοβαρή αξιολόγηση όλων των τμημάτων και σχολών όλων των πανεπιστημίων. Τα κριτήρια είναι γνωστά: διδακτική και ερευνητική αριστεία, καινοτομία, εξωστρέφεια, χρόνος σπουδών των φοιτητών, εύρεση εργασίας των αποφοίτων, αριθμός αποφοίτων σε σχέση με τους εισακτέους, σχέσεις με την κοινωνία και την οικονομία, οικονομική ενίσχυση των αδυνάτων, υποδομές κ.λπ. Με βάση αυτή την αξιολόγηση, σε συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς, αρκετά τμήματα θα κλείσουν και κάποια θα μπορέσουν να μετατραπούν σε υψηλού επιπέδου επαγγελματικές τεχνικές και τεχνολογικές σχολές.
Αυτές οι υψηλού επιπέδου επαγγελματικές και τεχνικές σχολές είναι η προτροπή και η απάντηση της πολιτείας σε χιλιάδες νέους αποφοίτους και θα είναι κυριολεκτικά λεωφόροι και όχι μονοπάτια της εκπαίδευσης. Σοβαρές και αξιόπιστες δομές επαγγελματικής εκπαίδευσης, που θα υποδεχτούν τους νέους σε τεχνικά επαγγέλματα της νέας εποχής, είναι η απόλυτη προϋπόθεση για την αλλαγή του συστήματος, και καλύπτουν τα τεράστια κενά της αγοράς εργασίας.
Οσα τμήματα θα παραμείνουν πανεπιστημιακού επιπέδου, θα λειτουργήσουν με το διοικητικό μοντέλο της συναινετικής μεταρρύθμισης του 2011, βελτιωμένης και εκσυγχρονισμένης με βάση τα νέα δεδομένα. Η πολιτεία οφείλει να ορίζει τις ανάγκες για την ανάπτυξη της χώρας και τα πανεπιστήμια να ορίζουν τον αριθμό εισακτέων, με βάση τις δυνατότητες προσφοράς υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης.
Παράλληλα, θα πρέπει να δρομολογηθεί η αξιολόγηση γενικών και επαγγελματικών λυκείων και των καθηγητών τους, με απολύτως διαφανή κριτήρια που εφαρμόζονται σε αρκετές χώρες της Ε.Ε., ώστε το εθνικό απολυτήριο να έχει ειδικό βάρος και να αποτελεί το πρώτο επίπεδο αντικειμενικής αξιολόγησης των μαθητών και να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην επόμενη επιλογή τους.
Οταν θα έχουμε Τεχνολογικά και Επαγγελματικά Ινστιτούτα και Λύκεια, αξιολογημένες πανεπιστημιακές σχολές, και αξιολογημένα λύκεια, το σύστημα εισαγωγής θα μπορεί να έχει διάφορες μορφές και να είναι αντικειμενικό, αξιοκρατικό και να δίνει πολλές ευκαιρίες. Ολα αυτά μπορούν να γίνουν με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Οι κάθε είδους κρίσεις δεν μπορεί να αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα γιατί δεν τελειώνουν ποτέ.
Η μεταρρύθμιση στην Παιδεία, και όχι βέβαια μόνο τα προαναφερθέντα σημεία, είναι η διαχρονική διακηρυγμένη προτεραιότητα που σκοντάφτει στη διαχρονική αναβλητικότητα. Την καυτή πατάτα ο επόμενος.
Γνωρίζουμε πολύ καλά τι πάει λάθος και τι πρέπει να γίνει! Στην Παιδεία, δεν είναι τα λεγόμενα μεγάλα συμφέροντα που πολεμούν τις μεταρρυθμίσεις. Ο μόνιμος αντίπαλος αυτών των τόσο αναγκαίων αλλαγών είναι ο οπισθοδρομικός δογματισμός και, κυρίως, τα πολλά μικρά συμφέροντα ατόμων, ομάδων και συντεχνιών, που έχουν τυλίξει με αλυσίδα τον λαιμό της πατρίδας. Θεωρώ, όμως, ότι τώρα πια υπάρχει η κρίσιμη κοινωνική μάζα, που θα στήριζε με κάθε τρόπο αυτή την αλλαγή για το μέλλον της Ελλάδας. Το Ταμείο Ανάκαμψης με τον πακτωλό χρημάτων και τα σχέδια ανάπτυξης θα έχουν ελάχιστο αποτύπωμα στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, αν δεν υπάρξει ουσιαστική μεταρρύθμιση στην Παιδεία. Και δυστυχώς το ένα πέμπτο και αυτού του αιώνα, ήδη μας αποχαιρετά.
* Η κ. Αννα Διαμαντοπούλου είναι πρόεδρος του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, πρώην επίτροπος Ε.Ε., πρώην υπουργός.