Kάθε πρωτεύουσα που σέβεται τον εαυτό της διαθέτει ένα πλήρες ιστορικό αρχείο, θεσμοθετημένο από την ίδια τη δημοτική της αρχή. Εκεί διαφυλάσσονται όλα τα έγγραφα για την πολεοδομία, τα δημοτολόγια, την αρχιτεκτονική κληρονομιά, εκεί υπάρχουν ο κατάλογος με τα δημόσια γλυπτά και μία σειρά άλλα τεκμήρια που συγκροτούν στο βάθος του χρόνου, το αφήγημα της πόλης αυτής. Είναι ο καθρέφτης της στο παρελθόν, δίχως τον οποίον δεν είναι ικανή να δει την πραγματική της αντανάκλαση. Η Αθήνα επέδειξε καθυστέρηση στη δημιουργία ενός τέτοιου θεσμού. Πέρασαν 186 ολόκληρα χρόνια από την επίσημη ανακήρυξή της ως πρωτεύουσας της Ελλάδας και την ίδρυση, την ίδια χρονιά, του Δήμου Αθηναίων (1834) για να αποκτήσει επιτέλους, επί δημαρχίας Κ. Μπακογιάννη ένα αυτόνομο κέντρο μελέτης και ανάδειξης των υλικών και άυλων θησαυρών της.
Ετσι, λοιπόν, μέχρι το τέλος του 2020 αναμένεται να είναι πια έτοιμο το «Μορφωτικό Ιδρυμα του Δήμου Αθηναίων», που ιδρύεται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου και πρωτοβουλία του αντιδημάρχου Ελευθερίου Σκιαδά. Θα στεγαστεί στο ισόγειο του δημαρχιακού μεγάρου και θα είναι προσβάσιμο στους μελετητές αλλά και τους πολίτες. «Θα έχει ως κύρια αποστολή του τον εντοπισμό, τη διάσωση, τη μελέτη, την προβολή και την ανάδειξη της ιστορίας, της κληρονομιάς και της ταυτότητας της πόλης και του Δήμου Αθηναίων. Το Ιδρυμα πρόκειται να αξιοποιήσει τον τεράστιο όγκο πάσης φύσεως γνωστών και άγνωστων, ώς σήμερα, τεκμηρίων που καθόρισαν την ιστορική διαδρομή της πόλης», μας λέει από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ο αντιδήμαρχος.
Ο κ. Σκιαδάς δεν κρύβει μάλιστα ότι πολλά από αυτά τα σπαράγματα του παρελθόντος ήταν ώς σήμερα πεταμένα εδώ και εκεί, όσο για τον χώρο που βρισκόταν το υπάρχον αρχείο του δήμου ήταν ένα μικρό διαμέρισμα στην οδό Ηπείρου. «Πριν από λίγο καιρό βρήκαμε στον χώρο στάθμευσης απέναντι από τη δημοτική αγορά, κινηματογραφικό υλικό από τη δεκαετία του ’30, του ’50 και του ’60 δίχως κανένας να ξέρει πώς κατέληξε εκεί. Υπήρχαν λ.χ. πλάνα από την τοποθέτηση ενός μνημείου στο κέντρο της πόλης από τη Λεγεώνα των ελληνικής καταγωγής Αμερικανών που πολέμησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το μνημείο αυτό σήμερα είναι πίσω από την αμερικανική πρεσβεία. Εννοείται ότι πρόκειται για ανέκδοτα τεκμήρια. Και δεν είναι τα μόνα».
«Φανταστείτε ότι και το αρχικό διάταγμα σχηματισμού του Δήμου της Αθήνας από τους Βαυαρούς δεν έχει μεταφραστεί από τα γερμανικά», τονίζει ο κ. Σκιαδάς. Δεν είναι μόνον οι θησαυροί που κείνται σε διάφορα σημεία. Πολλά αρχεία που αφορούν την ιστορία της Αθήνας και βρίσκονται στη δικαιοδοσία άλλων κρατικών φορέων. Ηδη, όπως λέει ο αντιδήμαρχος, έχει γίνει μια προσπάθεια που καρποφόρησε να συγκεντρωθούν τα πολεοδομικά αρχεία της πρωτεύουσας στον δήμο. Τούτο σημαίνει ότι θα μπορεί κανείς να μελετήσει την ιστορία μιας γειτονιάς, ορισμένων οδών ή λεωφόρων ώστε οι νέες γενιές των Αθηναίων να μαθαίνουν πώς ακριβώς διαμορφώθηκε ο πολεοδομικός ιστός αλλά και το μέρος όπου μεγάλωσαν.
«Πολύτιμα κειμήλια, λησμονημένα και στοιβαγμένα, ώς τώρα, σε –κατά τεκμήριο– ακατάλληλους αποθηκευτικούς χώρους, θα αποδοθούν πλέον σταδιακά στον κόσμο της επιστημονικής έρευνας, σε ελληνικούς και διεθνείς ακαδημαϊκούς – ερευνητικούς οργανισμούς, αλλά και στους πολίτες και τους επισκέπτες της Αθήνας», επισημαίνει ο αντιδήμαρχος. Το Μορφωτικό Ιδρυμα της Αθήνας που θα λειτουργήσει ως θεματοφύλακας αλλά και διαχειριστής της αρχειακής και πνευματικής παρακαταθήκης της μας φέρνει ακόμα πιο κοντά στην ίδρυση και ενός «Μουσείου Δήμου Αθηναίων». Παράλληλα στο άμεσο μέλλον θα γίνει και η αναζωογόνηση της εκδοτικής σειράς με την ονομασία «Αθηναϊκή Βιβλιοθήκη», ώστε να καταστεί σύντομα η λειτουργική κιβωτός των τεκμηρίων που θα αναδειχθούν.