Οσοι πέρασαν στην Ιατρική Αλεξανδρούπολης το 1999 θυμούνται τον 18χρονο φοιτητή που προτού αρχίσουν τα μαθήματα είχε ήδη ζητήσει να εργαστεί εθελοντικά στο εργαστήριο ιατρικής βιολογίας-γενετικής ως βοηθός και όσοι βρέθηκαν στο Πανελλήνιο Συνέδριο Φοιτητών Ιατρικής έναν χρόνο αργότερα παρακολούθησαν την πρώτη του εργασία στη γονιδιωματική. Για όλους όσοι γνώριζαν τη στοχοπροσήλωση και επιμέλεια του 39χρονου σήμερα τακτικού καθηγητή καρδιολογίας στο Nιούκαστλ της Μ. Βρετανίας, Κωνσταντίνου Στέλλου, η προ ολίγων ημερών βράβευσή του από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Καρδιολογίας για το σύνολο του έως τώρα έργου του δεν αποτέλεσε έκπληξη. Αλλωστε, όσοι παρακολουθούν τα έργα και τις ημέρες των ομογενών γιατρών, έχουν διαπιστώσει τις σημαντικές τους επιτυχίες στον τομέα της καρδιολογίας.
«Σύμφωνα με έναν γρήγορο απολογισμό, κάθε χρόνο Ελληνες καρδιολόγοι, οι οποίοι ως επί το πλείστον έχουν κάνει τις βασικές τους σπουδές στην Ελλάδα και συνεχίζουν την καριέρα τους στο εξωτερικό, κατακτούν τουλάχιστον τα τελευταία δέκα χρόνια δύο βραβεία από διεθνείς οργανισμούς με έδρα στις ΗΠΑ ή την Ευρώπη (Αμερικανικό Κολέγιο Καρδιολογίας, Αμερικανική Ενωση Καρδιολογίας, Ευρωπαϊκή Εταιρεία Καρδιολογίας)» σημειώνει στην «Κ» ο αν. καθηγητής Φαρμακολογίας στο Πανεπιστήμιο του Temple, δρ Κωνσταντίνος Δροσάτος, ιδρυτής και πρώην πρόεδρος επιστημονικών δικτύων Ελλήνων Ιατρών και Βιοεπιστημόνων εξωτερικού.
«Επίσης, Ελληνες και Ελληνοκύπριοι καρδιολόγοι έχουν διατελέσει επί μακρόν πρόεδροι στους παραπάνω οργανισμούς, όπως και στους αντίστοιχους με έδρα την Αυστραλία, κάτι που καταδεικνύει την επιρροή που έχουμε αποκτήσει στο πεδίο», προσθέτει ο ίδιος. Γιατί, όμως, ειδικά στην καρδιολογία; «Αποτελεί μια εξαιρετικά δημοφιλή ειδικότητα και στο εξωτερικό υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις κορυφαίοι καθηγητές (Αντωνιάδης – Οξφόρδη, Ντάγκας – Νέα Υόρκη, Δράκος – Γιούτα, Κρανιά – Οχάιο), οι οποίοι ενθαρρύνουν και στηρίζουν την ένταξη Ελλήνων πτυχιούχων στο δυναμικό των εργαστηρίων τους». Το εν λόγω ανθρώπινο κεφάλαιο, σύμφωνα με τον ίδιο, θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε ως χώρα, δεδομένου ότι έως σήμερα δεν διαθέτουμε οργανωμένη δομή για καρδιολογική έρευνα. «Θα μπορούσε η Ελλάδα να εξελιχθεί σε ένα κέντρο για τη δοκιμή νέων φαρμάκων, κάτι που θα έδινε κίνητρο σε πολλούς καταξιωμένους καρδιολόγους να γυρίσουν και θα ήταν συνολικά προσοδοφόρο για τη χώρα».
Ο 39χρονος Βολιώτης Κωνσταντίνος Στέλλος, που είχε ανακαλύψει ήδη από το δημοτικό το ενδιαφέρον του για την έρευνα, μετά την αποφοίτηση από την Αλεξανδρούπολη και χάρη στη θητεία του στα εργαστήρια της σχολής έγινε αμέσως δεκτός, μεταξύ άλλων, στο Πανεπιστήμιο του Τίμπινγκεν, ένα από τα δέκα καλύτερα πανεπιστήμια της Γερμανίας· εκεί έκανε διδακτορικό και κατόπιν ειδικότητα. «Επέλεξα την καρδιολογία σκεπτόμενος ρεαλιστικά, καθώς το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού αντιμετωπίζει καρδιαγγειακά προβλήματα, οπότε θεωρούσα ότι στη χειρότερη περίπτωση θα μπορούσα να επιβιώσω επαγγελματικά ως ιδιώτης γιατρός σε κάποιο χωριό της Ελλάδας», λέει στην «Κ» ο ίδιος, «ξεκίνησα την καριέρα μου από την Αλεξανδρούπολη και όχι από το Χάρβαρντ, οπότε δεν είχα τόση αυτοπεποίθηση».
Το έλλειμμα, όμως, αυτοπεποίθησης ο νεαρός τότε Ελληνας γιατρός αναπλήρωνε με ζήλο και εργατικότητα, που αποτυπώθηκε από τη διάκριση summa cum laude (με μέγιστο έπαινο) που απέσπασε το διδακτορικό του, κάτι που συμβαίνει σπανιότατα στην ακαδημαϊκή ζωή της Γερμανίας. «Μετανάστευσα συνειδητά, καθώς ήθελα να κάνω βασική έρευνα και αυτό είναι σχεδόν αδύνατον στην Ελλάδα ελλείψει υποδομών και χρηματοδότησης, αλλά και ουσιαστικών ευκαιριών ενασχόλησης, σωστής καθοδήγησης και δίκαιης ανταμοιβής στη δημοσίευση των ερευνητικών εργασιών».
«Ερευνητικός παράδεισος»
Στη Γερμανία ήδη από 26 ετών ηγείτο της δικής του ερευνητικής ομάδας και στα 32 είχε γίνει επίκουρος καθηγητής. Μια δελεαστική προσφορά στη Μ. Βρετανία, η οποία έως τώρα θεωρείτο μαζί με τις ΗΠΑ «ερευνητικός παράδεισος», στάθηκε η αφορμή της εγκατάστασής του στο Νιούκαστλ. Tο εργαστήριό του έχει λάβει κρατική χρηματοδότηση μεγαλύτερη από 4 εκατ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένης και επιχορήγησης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ερευνας ύψους 1,5 εκατ. για τη μελέτη της στεφανιαίας νόσου, «της συχνότερης αλλά και αρχαιότερης νόσου, αφού έχει ανιχνευθεί ακόμα και… σε μούμιες».
Πλάι στον καθηγητή Νανά, τον πρώτο που «άνοιξε» τον δίαυλο μεταξύ Αθήνας και Γιούτα των ΗΠΑ, είχε ξεκινήσει η τότε φοιτήτρια στην Ιατρική Αθηνών Ελένη Τσέλιου, η οποία το 2015 έλαβε το χρυσό βραβείο νέου ερευνητή από το Αμερικανικό Κολέγιο Καρδιολογίας. «Εκπόνησα το διδακτορικό μου για την καρδιακή ανεπάρκεια, τη μηχανική υποβοήθηση καρδιάς και τη μεταμόσχευση», περιγράφει σήμερα η δρ Τσέλιου. «Μέσω εκείνου και του αείμνηστου καθηγητή Τερροβίτη μετέβην στο Λος Αντζελες, όπου μελέτησα την αναγέννηση του μυοκαρδίου, για την οποία βραβεύθηκα», λέει η 36χρονη επιστήμονας από το Αγρίνιο, που τώρα συνεχίζει την ειδικότητά της και την έρευνα στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα.
«Ηθελα να γίνω καρδιολόγος ήδη πριν περάσω στις Πανελλήνιες, γιατί η καρδιά είναι το πιο ζωτικό όργανο, ο καρδιολόγος δίνει μια συνεχή μάχη, όταν νικάμε σημαίνει ότι ο ασθενής κερδίζει τη ζωή του, είναι μια νίκη της ζωής επί του θανάτου» εξηγεί, «η καθημερινότητα έχει πολύ τρέξιμο, υψηλά επίπεδα αδρεναλίνης και αμείωτο ενδιαφέρον». Η κ. Τσέλιου δεν κρύβει την ενδόμυχη επιθυμία της να παλιννοστήσει από κοινού με τον γιατρό σύζυγό της και την κόρη τους. «Μέχρι σήμερα η έρευνα στην Ελλάδα ήταν σχεδόν αδύνατη, όμως, πολλοί Ελληνες επιστρέφουν από τις ΗΠΑ διαμορφώνοντας ένα νέο τοπίο και αυτό με κάνει να αισιοδοξώ».
Από την Κρήτη στις ΗΠΑ
«Οταν το 2007 μετανάστευσα στις ΗΠΑ, γνώριζα ότι θα ήταν αμετάκλητο», λέει στην «Κ» o δρ Μανόλης Ταμπακάκης από το Johns Hopkins, δεύτερο ελληνικό βραβείο για το 2020 στην καρδιολογία – το «Outstanding Early Career Investigator Award» από την American Heart Association με αφορμή την έρευνα για τον ρόλο του νευρικού συστήματος στην ανάπτυξη της καρδιάς. Ο Ηρακλειώτης επιστήμονας ξεκίνησε σπουδάζοντας Βιολογία στην Κρήτη και εν συνεχεία εισήλθε στην Ιατρική. «Επέλεξα να γίνω ερευνητής καρδιολόγος γιατί ήθελα να ανακαλύψω κάτι που έμμεσα να επηρεάζει θετικά τις ζωές των ανθρώπων», επισημαίνει ο 43χρονος, ο οποίος τη δεδομένη στιγμή ασχολείται με τέσσερα διαφορετικά πρότζεκτ. «Από προπτυχιακός φοιτητής έδινα το “παρών” και στα εργαστήρια είτε του ΙΤΕ είτε της Ιατρικής», προσθέτει ο ίδιος, που μετέβη στις ΗΠΑ προκειμένου να συνδυάσει την κλινική ιατρική και τη βασική έρευνα. «Εδω πήραν μια στρατηγική απόφαση να στηρίζουν κλινικούς γιατρούς να εκπονούν έρευνα, θεωρώντας ότι χάρη στην κλινική τους εμπειρία θα φέρνουν στα εργαστήρια προς διερεύνηση υπαρκτά προβλήματα», διευκρινίζει, «έτσι έχω τη δυνατότητα να αφιερώσω 25% του χρόνου μου στο νοσοκομείο και τον υπόλοιπο στο εργαστήριο». Υπάρχουν, βεβαίως, πτυχές της δημόσιας ζωής και νοοτροπίας στις ΗΠΑ που δεν εκφράζουν τον Ελληνα καρδιολόγο, «με γεμίζει όμως πολύ αυτό που κάνω, οπότε τα υπόλοιπα τα αφήνω στην άκρη».