Η Εκκλησία να σέβεται τους νόμους της επιστήμης

Νωρίς μετά την έναρξη της παρούσης πανδημίας, μελετήθηκαν σε Κορέα, Σιγκαπούρη, Ιερουσαλήμ, Ιράν και άλλα μέρη περιπτώσεις μολυσμένων ατόμων, συμπεριλαμβανομένων και ιερέων, που μετέδωσαν τον ιό σε πολλούς άλλους μέσα στους ναούς. Πολλοί ιερείς και πιστοί πέθαναν. Εγινε λοιπόν αναγκαίο να ληφθούν έκτακτα μέτρα που περιορίζουν συγκεντρώσεις κάθε είδους για το σταμάτημα του ιού.
 
Η Ορθόδοξη Εκκλησία συμμορφώθηκε, έπειτα από περιττές διαβουλεύσεις, με τη βασική επιταγή της πολιτείας να τροποποιήσει ή και να αναστείλει τους εκκλησιασμούς. Αλλά πολλοί εκπρόσωποί της, δυστυχώς, είτε δεν τηρούν τις επιταγές της πολιτείας είτε κατηγορούν την κοινωνία και την πολιτεία για καταναγκασμό, υβρισμούς, επέμβαση στα εσωτερικά της Εκκλησίας, ακόμα και για αμφισβήτηση του δόγματος. Αντί λοιπόν η Εκκλησία να είναι αρωγός της κοινωνίας και της πολιτείας, κινδυνεύει να αδυνατίσει την εθνική προσπάθεια και να συμβάλει στην παράταση και επέκταση της πανδημίας. Αυτοί που θέλουν να λέγονται πνευματικοί πατέρες και ποιμένες ψυχών δεν μπορούν να προβάλλουν μεσαιωνικές δοξασίες σαν δογματικά ζητήματα. Η Εκκλησία έχει δικαίωμα να διακηρύσσει τα δόγματά της και να εξασκεί τη λατρεία όπως θέλει, αλλά πρέπει ταυτόχρονα και απαρέγκλιτα να υπακούει τους νόμους και να συμμορφώνεται με τις επιταγές της ιατρικής επιστήμης. Δεν έχει το δικαίωμα κανείς εκπρόσωπος της Εκκλησίας να θέτει σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή του ποιμνίου του. Τελικά, τι ψυχή θα παραδώσουν πνευματικοί ταγοί που δεν προστατεύουν το ποίμνιό τους αλλά το οδηγούν στον θάνατο; Αν όλοι παραδεχθούμε αυτές τις απλές αρχές και τις εφαρμόσουμε ειλικρινά, δεν υπάρχει κάτι που να μην μπορούμε να συμφωνήσουμε.
 
Οι επιστήμονες δεν ενδιαφερόμαστε να καθοδηγήσουμε την Εκκλησία, ας σταματήσει και η Εκκλησία να κάνει το ίδιο. Η Εκκλησία χωρίς αποχρώντα λόγο κατηγορεί ότι κάποιοι θέλουν να καταστρέψουν το Μυστήριο της Θείας Κοινωνίας και θεωρεί κόκκινη γραμμή κάθε αναφορά σε αυτό. Μα η Εκκλησία έχει δεχθεί την απαγόρευση για ορισμένο διάστημα ιερουργιών και ολόκληρης της Θείας Λειτουργίας, μέρος της οποίας είναι η Ευχαριστία. Πώς είναι δυνατόν το όλον να είναι μικρότερη προσβολή από το μέρος; Οι επιστήμονες που προσπαθούν να εμποδίσουν τις καταστροφές που επιφέρει ο κορωνοϊός επικεντρώνονται στη δουλειά τους και δεν έχουν σχόλια για το Μυστήριο. Οι επιστήμονες αλλά και φωτισμένοι ιεράρχες παρατηρούν ότι η εκκλησιαστική παράδοση και πρακτική έχει καταγράψει διάφορους τρόπους Θείας Μετάληψης που είναι συμβατοί με την επιδημιολογία. Εκκλησιαστικοί παράγοντες επιμένουν ότι ο μόνος τρόπος λήψεως της Θείας Κοινωνίας είναι μέσω της λαβίδας (κουταλάκι) που χρησιμοποιούν κατά σειρά 10-50-100 άτομα, ενώ είναι γνωστό σε όλους ότι η λαβίδα είναι πρόσφατη επινόηση και ότι οι πρώτοι χριστιανοί, και για χίλια χρόνια μετά, έπαιρναν το σώμα στο χέρι και έπιναν το κρασί από μια κούπα που κρατούσε ο διάκονος. Οι ιερείς μεταλαβαίνουν έτσι. Ο Μέγας Βασίλειος και άλλοι μεγάλοι ιεράρχες έπαιρναν οι ίδιοι σώμα βαπτισμένο στο αίμα με το χέρι και έδιναν στο χέρι των πιστών το σώμα και αίμα για πολλές μέρες, ώστε να έχουν να μεταλαβαίνουν κάθε μέρα. Η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος (1) απαγόρευσε τα χρυσά σκεύη όπου οι πιστοί έβαζαν το σώμα και αίμα για το σπίτι τους, και καθόρισε η Μετάληψη να δίνεται στα σταυρωμένα χέρια των πιστών. Κανείς δεν χρησιμοποιούσε χρυσή ή ασημένια λαβίδα, που είναι ύστερη επινόηση, ίσως για να προλαβαίνουν οι καλόγεροι να μεταλαβαίνουν πολλούς. Ισχυρίζονται σημερινοί ιεράρχες ότι ξέρουν καλύτερα από τον Μέγα Βασίλειο;
 
Οι αντιδρώντες στη λογική και στην ανάγκη της κοινωνίας ιεράρχες δεν πείθουν για τις προθέσεις τους. Μια πιο ρεαλιστική θεώρηση λέει ότι η Εκκλησία συνεχίζει την παράδοση της τουρκοκρατίας και απαιτεί να ασκεί εξουσία παράλληλα με την πολιτεία. Η παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας ήταν πάντα και απαρέγκλιτα ο καισαροπαπισμός, δηλαδή η υποταγή της Εκκλησίας στα κελεύσματα της αυτοκρατορικής εξουσίας. Αυτός ο κανόνας διατηρήθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο, έναν μη χριστιανό άγιο που επέβαλε τον χριστιανισμό σαν μια ενωτική δύναμη στην αυτοκρατορία του, μέχρι την πτώση του Βυζαντίου. Η κοινή ρωμαϊκή ταυτότητα, που άρχισε να διαμορφώνεται με το έδικτο του Καρακάλλα, βασίστηκε αρχικά στην ειρηνική (σχετικά) συνύπαρξη διαφόρων εθνοτικών ομάδων, γλωσσών και θρησκειών με βάση τον ρωμαϊκό νόμο. Οι ίδιοι νόμοι για όλους, και ο αυτοκράτωρ είναι ο «Ιατήρ του Νόμου». Αυτό δεν ήταν νεκρό γράμμα, είχε ουσία, π.χ. ο Απόστολος Παύλος εκτελέστηκε έπειτα από δίκη ως Ρωμαίος πολίτης, δεν σταυρώθηκε σαν άλλους Αποστόλους. Στον ρωμαϊκό νόμο προστέθηκαν η χριστιανική θρησκεία και (στην Ανατολική Αυτοκρατορία) η ελληνική γλώσσα και πολιτισμός, ως πρόσθετα συνεκτικά στοιχεία. Ο Ευσέβιος μας το λέει καθαρά, «ένας Θεός στον ουρανό, ένας αντιπρόσωπός του στη Γη, ο χριστιανός αυτοκράτορας». Η πρωτοκαθεδρία του αυτοκράτορα δεν αμφισβητήθηκε ποτέ σοβαρά μέχρι την οθωμανική κατάκτηση, που έδωσε κοσμική εξουσία στον Πατριάρχη και στους επισκόπους ως επικεφαλής των Ρωμαίων (Ρουμ). Τα εθνικά κράτη που διαδέχθηκαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία διακήρυξαν το αυτοκέφαλο των Εκκλησιών τους, σηματοδοτώντας ότι επιθυμούν να είναι οι φορείς της εξουσίας αντί για την Οικουμενική Εκκλησία. Η Ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν συμβιβάστηκε τελειωτικά και νομίζω ότι αυτό είναι ένα κύριο αίτιο των παρόντων προβλημάτων.
 
Αυτή η αντίφαση πρέπει να λυθεί, γιατί κανείς δεν θα πρέπει να θέλει μια στείρα αντιπαράθεση με την Εκκλησία. Η Εκκλησία ορίζει, προστατεύει και διακονεί τα δόγματά της, αλλά το κράτος είναι και θα πρέπει να είναι υπεύθυνο για τους πολίτες του. Σε εποχή τριπλής και βαθιάς κρίσης με ορατές εθνικές απειλές, είναι πολυτέλεια ή και αυτοτραυματισμός να ερίζουμε με μη σοβαρά αντικείμενα. Είναι χαρακτηριστικό ότι και ο Ερντογάν και η εθνική μας γιαγιά, η μεγάλη Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, είδαν την πρόσφατη βεβήλωση της Αγίας Σοφίας με τους ίδιους όρους, «Δεύτερη Αλωση». Ετσι νομίζω ότι το βίωσε και ο λαός, που ένιωσε προσβολή και ταπείνωση. Ο Ερντογάν «πάτησε τον κάλο» των Ελλήνων, που παραμένουν βαθιά θρησκευόμενος λαός και θα πρέπει να τον ευχαριστούμε γιατί χάραξε τις διαχωριστικές γραμμές και ατσάλωσε τη θέληση των Ελλήνων. Χρειαζόμαστε κλήρο που να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων σε αυτές τις κρίσιμες ώρες που η επιθετικότητα στην περιοχή μας αυξάνει. Η προσκόλληση σε μεσαιωνικά τυπολατρικά που καλύπτουν τις πραγματικές αιτίες πρέπει να τελειώσει για το καλό όλων. Χρειαζόμαστε τους φωτισμένους ιεράρχες που θα δουν τις νέες προκλήσεις και θα υποστηρίξουν τον αγώνα για μια δικαιότερη κοινωνία ερμηνεύοντας σωστά την ουσία που εμπεριέχεται στα χριστιανικά δόγματα.
 
Ολοι οι επιτυχημένοι θεσμοί έχουν μηχανισμούς αυτοδιόρθωσης. Η επιστήμη αναθεωρείται συνεχώς, κάθε φορά που γίνονται καινούργια πειράματα και μετρήσεις. Και η Εκκλησία αναθεωρεί τη στάση της, μόνο που το κάνει με άλλους ρυθμούς. Παλιά κινδύνευες να καείς στην πυρά αν έλεγες ότι η Γη είναι σφαίρα και γυρίζει. Τώρα είναι αποδεκτό, καθώς και ο πολιτικός γάμος και άλλα πολλά. Είμαι σίγουρος ότι φωτισμένοι ιεράρχες θα καταλάβουν ότι η ιατρική και η επιστήμη πρέπει να γίνουν σεβαστές και ότι θα βρεθούν τρόποι όλοι να υπηρετήσουν το δόγμα τους αλλά και την κοινωνία.
 
1. Κανών ΡΑ΄ Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου
«…ὥστε, εἴ τις τοῦ ἀχράντου σώματος μετασχεῖν ἐν τῷ τῆς συνάξεως βουληθείη καιρῷ, καὶ ἓν πρὸς αὐτὸ τῇ μετουσίᾳ γενέσθαι, τὰς χεῖρας σχηματίζων εἰς τύπον σταυροῦ, οὕτω προσίτω καὶ δεχέσθω τὴν κοινωνίαν τῆς χάριτος. Τοὺς γὰρ ἐκ χρυσοῦ, ἢ ἄλλης ὕλης, ἀντὶ χειρός, τινὰ δοχεῖα κατασκευάζοντας πρὸς τὴν τοῦ θείου δώρου ὑποδοχὴν, καὶ δι’ αὐτῶν τῆς ἀχράντου κοινωνίας ἀξιουμένους, οὐδαμῶς προσιέμεθα, ὡς προτιμῶντας τῆς τοῦ Θεοῦ εἰκόνος τὴν ἄψυχον ὕλην καὶ ὑποχείριον. Εἰ δέ τις ἁλῷ τῆς ἀχράντου κοινωνίας μεταδιδοὺς τοῖς τὰ τοιαῦτα δοχεῖα προσφέρουσι, καὶ αὐτὸς ἀφοριζέσθω, καὶ ὁ ταῦτα ἐπιφερόμενος».
 
* Ο κ. Γιώργος Παυλάκης είναι γιατρός – ερευνητής.