Η πόλη της εξοχής και του… έρωτα

Η πόλη της εξοχής και του… έρωτα

5' 33" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Αν κάποιος ακολουθήσει τη γραμμή της Ιεράς Οδού, της αρχαίας εκείνης οδικής αρτηρίας που οι λατρευτές των Ελευσινίων Μυστηρίων έπαιρναν μία φορά τον χρόνο με τις δάδες στα χέρια, θα φτάσει σε… δάσος. Την εποχή της Αθήνας του Περικλή, βεβαίως –αλλά και πολύ αργότερα– γύρω από το πέρασμα υπήρχε άγρια φύση με πλούσιο κυνήγι· σήμερα αντιθέτως στη δεξιά «όχθη» του δρόμου βρίσκεται ο ακρότατος δήμος της δυτικής πλευράς της πρωτεύουσας: το Χαϊδάρι. Ευλογημένη με απαλούς ανέμους που φυσούν ανάμεσα στο όρος Αιγάλεω και στο Ποικίλο, η συνοικία έχει ίσως το καλύτερο μικροκλίμα σε ολόκληρη την Αθήνα και εύφορα εδάφη με υπόγεια νερά, που ευνοούν κάθε είδος καλλιέργειες. Και αν μιλάμε για μια αστική περιοχή σαν να πρόκειται για αγρόκτημα, είναι διότι έτσι ακριβώς ήταν μέχρι τουλάχιστον πριν από μερικές δεκαετίες.

«Θυμάμαι να πηγαίνουμε σχολείο στις αρχές της δεκαετίας του 1960 και στη διαδρομή να περνάμε ανάμεσα από χωράφια, φυσικά από χωματόδρομους, να διασχίζουμε ρυάκια και να παίζουμε με τους γυρίνους. Τότε η περιοχή δίπλα στη λεωφόρο Αθηνών ήταν γεμάτη παπουτσάδικα, σχεδόν όλες οι ελληνικές μάρκες έφτιαχναν εκεί τα παπούτσια τους και οι Χαϊδαριώτες δούλευαν στα εργοστάσια. Θυμάμαι ότι στον δρόμο για το σπίτι περνούσα από μια τεράστια αλάνα που έγερνε κιόλας λίγο και την είχαν κάνει γήπεδο ποδοσφαίρου· εκεί καθόμουν και χάζευα επικούς αγώνες ανάμεσα στις ομάδες των εργατών», μου λέει ο Γιάννης Ιγγλέσης, αρχιτέκτονας, συλλέκτης και γέννημα θρέμμα Χαϊδαριώτης.

Η πόλη της εξοχής και του… έρωτα-1
Το περίφημο Παλατάκι, πλάι στη λεωφόρο Αθηνών (φωτ. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ).

Αυτές τις κάπως βουκολικές εικόνες δεν δυσκολεύεται πολύ κανείς να τις αναπλάσσει εάν ανέβει ψηλότερα, στον λόφο του Προφήτη Ηλία, ο οποίος δεσπόζει πάνω από την Ιερά Οδό, εποπτεύοντας ολόκληρο το λεκανοπέδιο. Στα πόδια του ξεκινά η οδός Καραϊσκάκη, κεντρική αρτηρία και «καρδιά» του σύγχρονου Χαϊδαρίου, με δεκάδες καφέ, ταβέρνες και κάθε είδους καταστήματα εστίασης, τακτοποιημένα (κυρίως) στη μία πλευρά του δρόμου, κάτω από τη σκιά των πεύκων, που οριοθετούν έναν μικρό παράλληλο πεζόδρομο. Εδώ συχνάζει η ντόπια νεολαία, αλλά και άλλοι που έρχονται για μερικά «ψαγμένα» στέκια από την υπόλοιπη δυτική Αθήνα. Το τέρμα της Καραϊσκάκη μάς φέρνει στη λεωφόρο Αθηνών, μία από τις πιο σημαντικές οδικές αρτηρίες της Αττικής και ταυτόχρονα στο περίφημο Παλατάκι.

Η πόλη της εξοχής και του… έρωτα-2
Ο πολυσύχναστος κεντρικός πεζόδρομος της οδού Καραϊσκάκη (φωτ. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ).

Ο δυτικού τύπου πύργος που υψώνεται στη μέση ενός μικρού πάρκου μοιάζει με φρούριο, το οποίο χτίστηκε κάπου στα μέσα του 19ου αιώνα και την κατασκευή του συνοδεύουν διάφοροι θρύλοι. Ενας από αυτούς θέλει τη Δούκισσα της Πλακεντίας να συναντά εκεί κρυφά τον διαβόητο λήσταρχο Νταβέλη. Μια πιο ιστορικά ακριβής εκδοχή είναι αυτή που θέλει για πρώτο ιδιοκτήτη των κτισμάτων τον Χαϊντάρ Πασά –δεν είναι ξεκάθαρο εάν έδωσε το όνομά του στην περιοχή ή αν, αντιθέτως, το πήρε από αυτήν– ενώ και μετά την απελευθέρωση το Παλατάκι παρέμεινε διοικητικό κέντρο ενός τσιφλικιού έκτασης εξίμισι χιλιάδων στρεμμάτων. Το τελευταίο, μαζί με τον πύργο, περιήλθε τελικά στην κατοχή του Νικόλαου Νάζου, ο οποίος ως λάτρης των τεχνών έβαλε στο σπίτι του καλλιτέχνες όπως ο Νικόλαος Γύζης και ο Νικηφόρος Λύτρας. Ο πρώτος μάλιστα παντρεύτηκε την κόρη του Νάζου, Αρτέμιδα, και δημιούργησε στον «ξενώνα» τις «Τέσσερις Εποχές», το μοναδικό από τα ζωγραφικά του έργα που σώζεται επιτόπου σε τοιχογραφία. Ο δε κήπος που περιέβαλε το Παλατάκι ήταν πολυτελέστατος, φιλοξενώντας αγάλματα και τέσσερα σιντριβάνια, ένα από τα οποία σήμερα βρίσκεται στην πλατεία Αμερικής. 

Επιστρέφουμε όμως στον λόφο με την πανοραμική θέα και αυτή τη φορά στρέφουμε το βλέμμα προς τα δυτικά: Ακριβώς απέναντι, πάνω στον βουνίσιο βράχο μάς ξαφνιάζει μια πελώρια… καρδιά. Το παλιό νταμάρι στη θέση Κασκαντάμι, με εμβαδόν πάνω από 8.000 τ.μ., έχει πράγματι εντυπωσιακό σχήμα καρδιάς, η οποία μάλιστα φωταγωγείται κατακόκκινη κάθε χρόνο στις 14 Φεβρουαρίου. Ο (αναπόφευκτος) μύθος μιλάει για τον έρωτα του φαντάρου Αλέξανδρου, που υπηρέτησε στο γειτονικό στρατόπεδο και έφτασε να λαξεύσει έτσι τον βράχο για να τον «χαρίσει» στην αγαπημένη του. 

Η πόλη της εξοχής και του… έρωτα-3
Η αναστηλωμένη σήμερα βυζαντινή Μονή Δαφνίου φιλοξενεί πλούσιο ψηφιδωτό διάκοσμο, με θέμα τον βίο της Θεοτόκου (φωτ. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ). 

Αν τώρα ακολουθήσουμε τη γραμμή της Ιεράς Οδού προς Σκαραμαγκά, σύντομα θα βρεθούμε στην πραγματική εξοχή, με τα ψηλά δέντρα της, τα νερά και τα μυριάδες όμορφα λουλούδια. Ο Βοτανικός Κήπος Διομήδους είναι μια πελώρια έκταση πρασίνου, η οποία φιλοξενεί σπάνια δείγματα του φυτικού βασιλείου και πολλά όμορφα μονοπάτια για περίπατο. Είναι χαρακτηριστικό πως μόνο ένα τμήμα του Κήπου είναι επισκέψιμο, μιας και η συνέχειά του ενώνεται ουσιαστικά και γίνεται ένα με το γειτονικό δάσος.  Στην άκρη του, η φύση δίνει ξανά τη θέση της στην Ιστορία και στην (ανθρώπινη) τέχνη, καθώς φτάνουμε στη βυζαντινή Μονή Δαφνίου. 
Ιδρυμένη αρχικά τον 6ο αιώνα και στη συνέχεια ξανά τον 11ο (Καθολικό), η Μονή, που ήταν εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στη Θεοτόκο, είναι ένα από τα καλύτερα διατηρημένα βυζαντινά αρχιτεκτονήματα της Αττικής, με εντυπωσιακά ψηφιδωτά που αποτελούν… SOS στα σχετικά μαθήματα αρχαιολογίας. Το όνομά της συνδέεται πιθανότατα με το Ιερό του Δαφναίου Απόλλωνος, πάνω στο οποίο θεωρείται πως έχει κτιστεί, χρησιμοποιώντας μάλιστα και κάποιους από τους ιωνικούς κίονές του· σήμερα μόνον ένας από αυτούς σώζεται, ενώ οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο από τον λόρδο Ελγιν.

Η πόλη της εξοχής και του… έρωτα-4
Στον Βοτανικό Κήπο Διομήδους μπορεί κανείς να απολαύσει τον περίπατο ανάμεσα σε δέντρα, καθώς και σπάνια λουλούδια και βότανα που υπάρχουν εκεί, σε έναν καλά φροντισμένο χώρο (ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ).

Το κολαστήριο της Αθήνας έγινε τόπος μνήμης

Το Χαϊδάρι, ωστόσο, είναι συνδεδεμένο και με μία από τις πιο μαύρες σελίδες στην Ιστορία της χώρας μας. Το στρατόπεδο συγκέντρωσης που λειτούργησε εκεί κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής, είναι γνωστό ως το «Ελληνικό Αουσβιτς», με περισσότερους από 21.000 κρατουμένους να έχουν περάσει συνολικά τις πύλες του για να γνωρίσουν τον εγκλεισμό, τον πόνο και πολλοί από αυτούς τελικά τον θάνατο. Στην καλύτερη σκηνή τής προ ολίγων ετών ταινίας «Το τελευταίο σημείωμα» του Παντελή Βούλγαρη, οι 200 της Καισαριανής, προορισμένοι για εκτέλεση την επόμενη ημέρα, περνούν την προηγούμενη νύχτα με ένα αυτοσχέδιο γλέντι που γεμίζει περηφάνια και ταυτόχρονα ραγίζει καρδιές. Η συγκεκριμένη «γιορτή» έλαβε όντως χώρα στο διαβόητο Μπλοκ 15 του στρατοπέδου όπου κρατούνταν οι μελλοθάνατοι. Σήμερα το κτίσμα που ήταν ο φόβος και τρόμος των φυλακισμένων, είναι επισκέψιμο και λειτουργεί ως τόπος μνήμης.  

«Οι μαρτυρίες της εποχής μάς λένε πως οι κάτοικοι του Χαϊδαρίου έβλεπαν στη διάρκεια της Κατοχής τα καμιόνια με τους κρατουμένους να διασχίζουν σταθερά την κεντρική οδό της πόλης τους, που σήμερα ονομάζεται Αγωνιστών Στρατοπέδου Χαϊδαρίου. Από εκεί πέρασαν και τα χαράματα της 1ης Μαΐου 1944 για να μπουν στην Ιερά Οδό και να κατευθυνθούν προς την Καισαριανή, και ο κόσμος μάζευε τα αποχαιρετιστήρια σημειώματα που πετούσαν οι κρατούμενοι», σημειώνει ο Γιάννης Ιγγλέσης, ο οποίος έχει μελετήσει σε βάθος ολόκληρη την ιστορία της περιοχής. Αυτό το λιγότερο γνωστό στην υπόλοιπη Ευρώπη ναζιστικό κολαστήριο έπαυσε τελικά τη λειτουργία του στις 27 Σεπτεμβρίου 1944, λίγο πριν οι Γερμανοί αφήσουν την Αθήνα. 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή