Η Ελλάδα δεν μπορεί να αναπτύξει, ούτε φυσικά να προσελκύσει, ταλέντα. Πρόκειται για μία από τις καίριες διαπιστώσεις της ετήσιας έκθεσης της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ) για το 2019, που δημοσιοποίησε η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Η έκθεση αποτυπώνει το τοπίο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση της Ελλάδας, αναδεικνύοντας τις στρεβλώσεις και τα μειονεκτήματά της. Ωστόσο, η ηγεσία της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), που αντικατέστησε την ΑΔΙΠ, εμφανίζεται απρόθυμη για κρίσιμες πολιτικές αποφάσεις, όπως η κατάργηση τμημάτων, που ενέχουν τον κίνδυνο του πολιτικού κόστους.
Ειδικότερα, η έκθεση αναφέρει ότι στη διάρκεια της πρόσφατης οικονομικής κρίσης έχει υπολογιστεί πως περίπου 450.000 Ελληνες επιστήμονες έφυγαν για το εξωτερικό, έχοντας βρεθεί στη χώρα μας αντιμέτωποι με υψηλά ποσοστά ανεργίας, περικοπές μισθών και μειωμένες κοινωνικές παροχές. Η μετακίνησή τους κόστισε πάνω από 15 δισεκατομμύρια ευρώ στην ελληνική οικονομία.
Ωστόσο, για το brain gain –την επιστροφή των επιστημόνων– οι πολιτικές της Ελλάδας εμφανίζονται ελλειμματικές. Οπως λέει η έκθεση της ΑΔΙΠ, επικαλούμενη τη λίστα Global Talent Competitiveness Index για το 2020, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 81η θέση διεθνώς ως προς την προσέλκυση ταλαντούχων ατόμων, στην 30ή θέση ως προς τη διατήρησή τους και στην 60ή θέση ως προς την ανάπτυξη ταλέντων σε σύνολο 132 χωρών. Επίσης, με βάση την πρόσφατη μελέτη European Working Conditions Survey του Εurofound, η Ελλάδα εμφανίζεται να υστερεί σημαντικά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο ως προς τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας, οι οποίες παρουσιάζουν υψηλές απαιτήσεις (αξιοποίηση ικανοτήτων) και προσφέρουν καλές οικονομικές απολαβές και προοπτικές (5% έναντι 21%). Μάλιστα, η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις των χωρών του ΟΟΣΑ τόσο στην απασχόληση των πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 25-64 (74%) όσο και των νέων αποφοίτων ηλικίας 25-34 (70%) απέχοντας 14 ποσοστιαίες μονάδες από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ.
Ωστόσο, τα ελληνικά ΑΕΙ στιγματίζονται από χρόνια προβλήματα. Ενδεικτικά, η Ελλάδα παραμένει η χώρα με τη μεγαλύτερη αναλογία φοιτητών ανά διδάσκοντα, απέχοντας από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο κατά 31,2 μονάδες. Και αυτό διότι λείπουν καθηγητές, την ίδια στιγμή που οι κυβερνήσεις ιδρύουν νέα τμήματα στην Περιφέρεια με μικροπολιτική στόχευση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα τμήματα που ιδρύθηκαν την άνοιξη του 2019, λίγο πριν από τις ευρωεκλογές και τις εθνικές εκλογές. «Εντεκα από τα 25 ανώτατα ακαδημαϊκά ιδρύματα μετέβαλαν την ακαδημαϊκή τους δομή, ως αποτέλεσμα των συγχωνεύσεων με πρώην ΤΕΙ. Οι αλλαγές αυτές πραγματοποιήθηκαν χωρίς να ζητηθεί η άποψη της ΑΔΙΠ», λέει η Αρχή.
Ωστόσο, ο πρόεδρος της ΕΘΑΑΕ Περικλής Μήτκας στο προλογικό του σημείωμα για την έκθεση, ενώ παραδέχεται «πως οι αλλαγές έγιναν εσπευσμένα, χωρίς τις απαραίτητες μελέτες σκοπιμότητας και βιωσιμότητας και χωρίς να ζητηθεί η γνώμη της ΑΔΙΠ», προσθέτει ότι «μπορεί να υπήρξαν υπερβολές ή αστοχίες, αλλά τα καινούργια προγράμματα σπουδών αποτελούν πραγματικότητα».