Σύμφωνα με την πρόσφατη επιδημιολογική αναφορά του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, την τελευταία εβδομάδα στην Ελβετία τα νέα κρούσματα COVID-19 ήταν 2.516 και οι θάνατοι 6. Στην Αυστρία 5.079 και 22, αντιστοίχως. Στην Ιρλανδία τα περιστατικά των επτά ημερών ήταν 3.108 και οι θάνατοι 8, ενώ στη Σουηδία, σε σύνολο 2.283 καινούργιων κρουσμάτων, οι ασθενείς που έχασαν τη μάχη με τον κορωνοϊό ήταν μόλις 2. Στην Ελλάδα, το ίδιο χρονικό διάστημα, τα περιστατικά ήταν 2.385 και οι νεκροί 22.
Τι σημαίνουν αυτοί οι αριθμοί; Οτι αίφνης ο κορωνοϊός άρχισε να χτυπάει περισσότερο τους Ελληνες; Οτι το ελληνικό σύστημα υγείας δεν δουλεύει καλά, ότι οι ασθενείς που νοσηλεύονται δεν φροντίζονται σωστά και έτσι αυξάνεται η θνητότητα; Ούτε το ένα, ούτε το άλλο. Η εξήγηση είναι, μάλλον, απλή και προφανής: φαίνεται πως έχουμε μείνει πίσω στα τεστ. Οι θάνατοι αποτελούν προβολή του αριθμού των φορέων που υπάρχουν στην κοινότητα. Είναι ο πιο αντικειμενικός και αδιαμφισβήτητος δείκτης για το πού βρισκόμαστε επιδημιολογικά. Μήπως, λοιπόν, έχει δίκιο η Ολλανδία;
Μήπως πράγματι υπάρχει υποδήλωση, όπως τονίζουν και πολλοί Ελληνες επιστήμονες, των κρουσμάτων; Μήπως η εικόνα που σχηματίζουν οι πολίτες για την επιδημιολογική κατάσταση της χώρας είναι στρεβλή, με αποτέλεσμα (και) τον εφησυχασμό; Πληθαίνουν τα ερωτήματα, την ώρα κατά την οποία η κορύφωση της πανδημίας είναι μπροστά μας…
«Η κατάσταση που αντιμετωπίζουμε είναι πρωτόγνωρη. Η προσπάθεια του τοπικού υγειονομικού προσωπικού είναι συγκινητική. Χωρίς την εξειδικευμένη στήριξη του ΕΟΔΥ, όμως, δυστυχώς δεν αρκεί. Αισθανόμαστε μόνοι και εγκαταλελειμμένοι». Αυτά ανέφερε, μεταξύ άλλων, σε ανακοίνωσή του πριν από λίγες ημέρες ο Δήμος Ανατολικής Σάμου. Τι οδήγησε σε αυτό το ξέσπασμα; «Η αγωνία μας για τα επιδημιολογικά χαρακτηριστικά του νησιού που γίνονται ολοένα και πιο αρνητικά. Στα τέλη Ιουλίου είχαν καταγραφεί μόλις τρία κρούσματα. Σήμερα έχουν κατά πολύ ξεπεράσει τα εκατό. Και δεν αφορούν μόνο το κέντρο υποδοχής και ταυτοποίησης προσφύγων και μεταναστών· υπάρχει διασπορά και στην κοινότητα, με δημοτικούς υπαλλήλους θετικούς στον κορωνοϊό», απαντά στην «Κ» ο δήμαρχος Γιώργος Στάντζος.
«Αντί, λοιπόν, να ενισχυόμαστε υγειονομικά, συμβαίνει το αντίθετο. Από τις έξι κινητές μονάδες του ΕΟΔΥ που προβλέπονται για τον νομό μας, από την 1η Οκτωβρίου δεν λειτουργεί καμία. Η παντελής απαξίωση της Σάμου είναι ανεξήγητη, απαράδεκτη και, το κυριότερο, αντιθεσμική. Σε σωρεία εγγράφων μας, ήδη από τον Ιούλιο, καταγράφουμε τις ελλείψεις που παρατηρούνται. Τι να σας πω; Οτι μόλις την περασμένη Δευτέρα κατάφερα να μιλήσω, για πρώτη φορά, με τον πρόεδρο του ΕΟΔΥ; Με διαβεβαίωσε ότι θα γίνουν ενέργειες. Αναμένουμε…», συνεχίζει ο κ. Στάντζος.
Η επιβεβαίωση των κενών που υπάρχουν στη Σάμο –και δυστυχώς όχι μόνο– στην επιτήρηση και τον έλεγχο της πανδημίας ήρθε μέσω… Ολλανδίας, με την ταξιδιωτική οδηγία που εξέδωσε πριν από λίγες εβδομάδες το ολλανδικό υπουργείο Εξωτερικών για τα ελληνικά νησιά, τοποθετώντας τα στην «πορτοκαλί λίστα». Η Ενωση Ξενοδόχων Σάμου και Ικαρίας έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στην Ολλανδή πρέσβειρα, η οποία, με την άμεση απάντησή της, δεν άφησε κανένα περιθώριο αμφιβολίας για τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή την σκληρή για τους επαγγελματίες του τουρισμού απόφαση. «Οι ταξιδιωτικές οδηγίες υπάρχουν για να μπορούμε να εγγυηθούμε την ασφάλεια και την υγεία των Ολλανδών υπηκόων. Η συγκεκριμένη οδηγία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές διενεργούν ελάχιστα τεστ COVID-19 στα νησιά. Επομένως, δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με τον ακριβή αριθμό των μολύνσεων εκεί», ανέφερε η κ. Στέλλα Ρόνερ – Κρούμπασιτς. Και ο νοών νοείτω…
Tην έλλειψη ενημέρωσης για την πορεία της πανδημίας «πλήρωσε» στα μέσα Αυγούστου η Πάρος. «Δεν μάθαμε ποτέ πώς οδηγηθήκαμε τότε στα έκτακτα περιοριστικά μέτρα. Δεν είχαμε προειδοποιηθεί ότι δεν πηγαίναμε καλά, ώστε να πράξουμε τα δέοντα πριν τιναχθεί στον αέρα η οικονομία του νησιού μας. Δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε ότι το κράτος καταβάλλει τεράστια προσπάθεια να προφυλάξει τους πολίτες από τον κορωνοϊό. Δεν είχαμε, όμως, το δικαίωμα να ξέρουμε πού βαδίζουμε;», αναρωτιέται ο δήμαρχος Πάρου, Μάρκος Κωβαίος.
«Ο ΕΟΔΥ από τις αρχές του καλοκαιριού έκανε ελέγχους εδώ, υπήρχε και ένα κλιμάκιο της Πολιτικής Προστασίας στο αεροδρόμιο, αλλά εικόνα δεν είχαμε. Εμείς, σκεπτόμενοι ότι η πανδημία βρίσκεται σε εξέλιξη και το νησί μας είναι τουριστικός προορισμός, είχαμε προετοιμαστεί. Με χρήματα από το δημοτικό ταμείο και με δωρεές συμπολιτών μας προμηθεύσαμε το Κέντρο Υγείας με εξειδικευμένο ιατρικό εξοπλισμό (μοριακό αναλυτή και αναλώσιμα), δημιουργήσαμε θαλάμους αρνητικής πίεσης, διαμορφώσαμε ειδικούς χώρους για την υποδοχή και τη βραχεία νοσηλεία ασθενών COVID-19, εγκαταστήσαμε κεντρική μονάδα παροχής οξυγόνου – το κόστος ξεπέρασε τις 350.000 ευρώ. Εκτοτε ζητούσαμε επίμονα ενημέρωση. Λίγες μέρες μετά το lockdown που μας επιβλήθηκε, έστειλα επιστολή στον πρωθυπουργό και στον υπουργό Υγείας. Ο Βασίλης Κικίλιας μου τηλεφώνησε και μου είπε ότι η αρμοδιότητα είναι της Πολιτικής Προστασίας. Με τον Νίκο Χαρδαλιά, από την άλλη, δεν μπόρεσα να μιλήσω. Δεν απάντησε σε κανένα τηλεφώνημά μου».
Αναπάντητα ερωτήματα
Τα ερωτήματα της κοινωνίας της Πάρου παραμένουν έκτοτε αναπάντητα. «Γιατί δεν μας είπαν ότι ξέφευγε η κατάσταση; Γιατί στιγματίστηκε το νησί μας; Γιατί δεν μας έστειλαν βοήθεια; Επιπλέον, πώς να κάνουμε ελέγχους για την τήρηση των μέτρων με την αστυνομία μας υποστελεχωμένη; Στη Μύκονο τους θερινούς μήνες οι αστυνομικές δυνάμεις αριθμούσαν 120 άτομα, στη Σαντορίνη 100, ενώ εμείς είχαμε μόλις 25 άτομα. Με τις βάρδιες στο αεροδρόμιο και τις άδειες, μόνο οι 15 επιχειρούσαν…», συνεχίζει ο κ. Κωβαίος.
Την αγωνία των κατοίκων της Πάρου –και της δημοτικής αρχής– επιβεβαιώνει και ο Μανώλης Δερμιτζάκης, καθηγητής Γενετικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γενεύης και (εδώ και λίγες μέρες) διευθυντής του ελβετικού Ινστιτούτου Γενετικής και Γονιδιωματικής. «Μου τηλεφώνησε εκείνες τις μέρες ο κ. Κωβαίος, σε απόγνωση, προσπαθώντας να βγάλει άκρη. Εστειλα μήνυμα στον πρόεδρο του ΕΟΔΥ, Παναγιώτη Αρκουμανέα. Δεν μου απάντησε ποτέ».
Για τον κ. Δερμιτζάκη, τα προβλήματα στον τρόπο που γίνονται τα τεστ ήταν και παραμένουν σοβαρά. «Κάνουμε σχετικά λίγα τεστ, ή τουλάχιστον αυτά δεν κατανέμονται σωστά. Εδώ και τρεις μήνες ο αριθμός τους δεν έχει αυξηθεί. Οπου προκύπτει πρόβλημα, τρέχουν τα κλιμάκια του ΕΟΔΥ. Το να πραγματοποιούνται τυχαίοι έλεγχοι στα αεροδρόμια, για παράδειγμα, ή σε απομονωμένα χωριά, καμιά φορά για το θεαθήναι, και να μην ελέγχονται άνθρωποι με συμπτώματα είναι “δώρον άδωρο”. Μόνο τις τελευταίες εβδομάδες, τρεις γνωστοί μου, με πυρετό και πονόλαιμο, απευθύνθηκαν στον ΕΟΔΥ ζητώντας να κάνουν τεστ και τους είπαν όχι, γιατί δεν ενδείκνυται. Στην Ελβετία αν κάποιος έχει απλώς ένα… βηχαλάκι, μπαίνει στο online σύστημα, κλείνει ραντεβού στο νοσοκομείο για την επόμενη κιόλας μέρα, δεν περιμένει σε μεγάλη ουρά, κάνει το τεστ σε προστατευμένο χώρο και με πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Υπάρχει θέμα, λοιπόν, με τη στρατηγική που ακολουθείται στους ελέγχους, αλλά και με την ερμηνεία των επιδημιολογικών δεδομένων που προκύπτουν από αυτούς. Από τα άτομα που ελέγχθηκαν προσφάτως στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα, θετικά ήταν το 2-3%. Το ποσοστό είναι τεράστιο. Η εκτίμηση θα έπρεπε να είναι ότι η Αθήνα καίγεται. Και απορώ που δεν έχει ακόμα επιβληθεί υποχρεωτική χρήση μάσκας παντού. Γιατί μόνο στην Αχαΐα και τα Ιωάννινα;».
Αστοχίες στην καταγραφή και στον καταμερισμό των κρουσμάτων έγιναν ουκ ολίγες, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς μήνες, όπως επισημαίνει ο Μανώλης Δερμιτζάκης. «Μπορεί κάποιος Αθηναίος να υποβαλλόταν σε τεστ στην Κρήτη, όπου έκανε τις διακοπές του, αλλά δήλωνε την μόνιμη κατοικία του, οπότε το κρούσμα καταγραφόταν ως αθηναϊκό. Πολλοί προσπαθήσαμε να βοηθήσουμε ώστε να μπει ένα πλαίσιο μιας πιο αποτελεσματικής στρατηγικής, αλλά δεν εισακουστήκαμε. Δεν το λέω με πικρία, δεν είναι προσωπικό το θέμα. Εστω και τώρα, όμως, ας γίνουν βελτιώσεις, ώστε να έχουμε μια αντιπροσωπευτική εικόνα και να ληφθούν τα αναγκαία μέτρα», συνεχίζει ο καθηγητής Γενετικής. «To αφήγημα του ότι τα πήγαμε καλά την άνοιξη δεν έχει κανένα νόημα αυτή τη στιγμή. Είναι παγίδα. Οσο πιο πολύ εμμένουμε σε αυτό και αρνούμαστε την πραγματικότητα, τόσο πιο βαθιά θα βουλιάζουμε στην πανδημία. Το στοίχημα τώρα είναι να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, συνειδητοποιώντας ότι είμαστε σε χειρότερη κατάσταση από τον μέσον όρο των ευρωπαϊκών χωρών σε δυνατότητα καλής εκτίμησης των κρουσμάτων».
«Ο ΕΟΔΥ έχει αναλάβει ένα τιτάνιο έργο σε όλη την Ελλάδα. Για να το διεκπεραιώσει χρειάζεται πολύ προσωπικό και δυνατές ομάδες. Χρειάζεται δηλαδή ενίσχυση, ποσοτική και ποιοτική. Πρέπει να γίνουν βελτιώσεις στη στρατηγική που ακολουθεί και να δημιουργηθούν ομάδες με στελέχη του που θα γνωρίζουν καλά τα επιστημονικά θέματα και θα έχουν διευρυμένες αρμοδιότητες. Ενας άνθρωπος μόνο δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια τόσο μεγάλη κρίση δημόσιας υγείας, και μάλιστα με έναν ιό που καθημερινά μας επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις», τονίζει η πρόεδρος της Ενωσης Ιατρών Νοσοκομείων Αθηνών-Πειραιώς (ΕΪΝΑΠ), Ματίνα Παγώνη.
Τα παράπονα που η ΕΪΝΑΠ συγκεντρώνει από γιατρούς των νοσοκομείων, από την αρχή της πανδημίας, για δυσλειτουργίες στον τρόπο λειτουργίας του ΕΟΔΥ είναι αρκετά. «Οταν από τα εξεταστήριά μας περνούν εκατοντάδες ασθενείς και οι εισαγωγές που πρέπει να γίνουν είναι δεκάδες, δεν έχουμε την πολυτέλεια να είμαστε με το ακουστικό στο χέρι. Και, δυστυχώς, αυτό που οι περισσότεροι συνάδελφοι –αλλά και ασθενείς– λένε είναι ότι στον ΕΟΔΥ δεν σηκώνουν τα τηλέφωνα. Ως ΕΪΝΑΠ έχουμε ήδη επικοινωνήσει με τον κ. Παναγιώτη Στάθη, διοικητή της 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής, και έχουμε θέσει υπ’ όψιν του το πρόβλημα. Δεν είμαστε απέναντι, είμαστε μαζί στην προσπάθεια. Αν ο ΕΟΔΥ ζητήσει τη βοήθειά μας και θελήσει να αξιοποιήσει τα στοιχεία που καθημερινά συγκεντρώνουμε από τα νοσοκομεία όχι μόνο της Αττικής αλλά και ολόκληρης της χώρας, είμαστε στη διάθεσή του», καταλήγει η κ. Παγώνη.
Το εμβόλιο, η επόμενη μεγάλη πρόκληση
Επτά μήνες πανδημίας πίσω μας. Ενας πολύ δύσκολος χειμώνας μπροστά μας. Τι μέλλει γενέσθαι; Πώς θα λυθούν τα προβλήματα; Τι σχέδιο υπάρχει για τη θωράκιση των ευπαθών ομάδων και δομών, όπως οι μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων; Πώς θα ξέρουμε πού βαδίζουμε ώστε να αντιδράσουμε αποτελεσματικά; Θα επαναληφθούν ολιγωρίες; Θα υπάρξει ένα οργανωμένο δίκτυο ελέγχου της διασποράς του ιού στην κοινότητα; Θα έχουμε μια αξιόπιστη εικόνα της επιδημιολογικής κατάστασης; Οι αρμόδιοι γνωρίζουν τι πρέπει να διορθωθεί. Το μόνο σίγουρο είναι πως η επόμενη μεγάλη πρόκληση θα είναι η διαχείριση του εμβολίου – αν και όποτε αυτό είναι διαθέσιμο. Η διανομή του θα είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί σχεδιασμό και εξαιρετική προετοιμασία. Δεν γίνεται την τελευταία στιγμή, «στο πόδι», όπως τα περισσότερα, δυστυχώς, πράγματα στη χώρα μας…
«Ο ΕΟΔΥ ήταν μπάχαλο, δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει το “τσουνάμι”»
«Ο ΕΟΔΥ δεν ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει αυτό το “τσουνάμι”. Παρέλαβα έναν οργανισμό υποστελεχωμένο και παρατημένο, ένα μπάχαλο: το τηλεφωνικό κέντρο, τις πρώτες μέρες που ανέλαβα τα καθήκοντά μου, δεν μπορούσε να κάνει καν προώθηση κλήσεων. Κι όμως, απάντησε σε χιλιάδες τηλεφωνήματα στη διάρκεια των πρώτων επτά μηνών της πανδημίας. Το πώς έχουμε ανταποκριθεί σε αυτή την κρίση είναι άθλος, κυρίως για τους εργαζομένους. Συνέβαλε μάλλον το καλό DNA του οργανισμού», λέει ο Παναγιώτης Αρκουμανέας, πρόεδρος του ΕΟΔΥ, υπόψη του οποίου έθεσα την κριτική, τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες που αναδείχθηκαν μέσα από το ρεπορτάζ.
«Η υποστελέχωση αντιμετωπίζεται με προσλήψεις –όχι όλες μόνιμες, να διευκρινίσω– μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων που αξιοποιούμε στο έπακρο. Ξεκινήσαμε με τρία εργαστήρια με τα οποία είχε σύμβαση ο ΕΟΔΥ. Πλέον ο αριθμός τους έχει ξεπεράσει τα εκατό, μαζί με τα ιδιωτικά. Στην αρχή, μόλις πέντε άτομα εργάζονταν στα κλιμάκια. Στη συνέχεια εκπαιδεύσαμε άλλα πέντε, της Πολιτικής Προστασίας, που με ελικόπτερο μετέβαιναν σε περιοχές με μεγάλη συρροή όποτε προέκυπτε πρόβλημα. Σήμερα έχουμε περισσότερους από 450 νοσηλευτές στις κινητές μονάδες μας. Αυτής της τάξεως είναι οι διαφορές – του πριν και του μετά. Εχει γίνει εκατονταπλάσια δουλειά από όση ίσως φαίνεται. Οργανισμοί όπως ο ΕΟΔΥ πρέπει να στηρίζονται από την πολιτεία. Δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μόνο τον κορωνοϊό, αλλά 52 υποχρεωτικώς δηλούμενα νοσήματα και το AIDS, μεταξύ άλλων: τα επιτηρούμε και παρεμβαίνουμε όπου χρειάζεται. Πρέπει, λοιπόν, να είμαστε καλά στελεχωμένοι και οργανωμένοι. Και καθημερινά, και σε κρίσεις όπως η τωρινή», συνεχίζει ο κ. Αρκουμανέας.
«Συγκεκριμένα τώρα: Στη Σάμο μεταβαίνει ενισχυμένο κλιμάκιό μας που θα πραγματοποιήσει ακόμη περισσότερους ελέγχους. Η κινητή ομάδα υγείας (ΚΟΜΥ) του νησιού, που είχε μείνει ανενεργή, θα επαναλειτουργήσει, μαζί με μία ακόμη. Κι όσον αφορά την κριτική του κ. Δερμιτζάκη, η στρατηγική μας στα τεστ ήταν εξαρχής η ίδια. Οταν εκείνος βρισκόταν στην ηγεσία του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνας συμφωνούσε με αυτήν. Τώρα είναι πολέμιός της».