Η αναγκαιότητα μιας θεσμικής προσέγγισης

Η αναγκαιότητα μιας θεσμικής προσέγγισης

2' 56" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το άρθρο 51 παρ. 3 του Συντάγματός μας είναι απολύτως σαφές: «Ο νόμος δεν μπορεί να περιορίσει το εκλογικό δικαίωμα παρά μόνο… ως συνέπεια αμετάκλητης ποινικής καταδίκης για ορισμένα εγκλήματα». Τη δυνατότητα αυτή που παρέχει το Σύνταγμα, αξιοποίησε ο νομοθέτης του προηγούμενου Ποινικού Κώδικα προβλέποντας την αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων για τα κακουργήματα (και για ορισμένα πλημμελήματα, οι συνθήκες τέλεσης των οποίων φανερώνουν ηθική διαστροφή του χαρακτήρα του δράστη). Μάλιστα, στον προϊσχύσαντα Ποινικό Κώδικα ρητώς προβλεπόταν ότι η καταδίκη για εγκλήματα ρατσιστικής βίας επιφέρει και στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων.

Με τον νέο Ποινικό Κώδικα, τα πράγματα άλλαξαν: Η αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων θεωρήθηκε «απαρχαιωμένη» και καταργήθηκε. Αντ’ αυτής εισήχθη η κύρωση της «αποστέρησης της δημόσιας θέσης ή του δημόσιου ή αυτοδιοικητικού αξιώματος που κατέχει» ο δράστης, εφόσον επιβάλλεται κάθειρξη και «η πράξη του συνιστά βαριά παράβαση των καθηκόντων του». Οι διαφορές μεταξύ των δύο Κωδίκων είναι θεμελιώδεις. Στην αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων ο δράστης όχι μόνον εξέπιπτε από οποιοδήποτε δημόσιο αξίωμα κατείχε, αλλά και δεν μπορούσε (με ορισμένες εξαιρέσεις) να εκλέγει και να εκλέγεται στις βουλευτικές και αυτοδιοικητικές εκλογές. Αντίθετα, με τη νέα ρύθμιση, η μόνη συνέπεια είναι η αποστέρηση του δημόσιου αξιώματος (και πάλι υπό προϋποθέσεις).

Η κατάργηση της αποστέρησης των πολιτικών δικαιωμάτων ήταν λάθος. Ενδεχομένως να χρειαζόταν ένας εξορθολογισμός στις ρυθμίσεις του προϊσχύσαντος Ποινικού Κώδικα. Δύσκολα όμως μπορεί να αμφισβητηθεί σε επίπεδο αρχής ότι οι καταδικασθέντες για βαριά και ατιμωτικά εγκλήματα δεν θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στις δημόσιες υποθέσεις, όταν οι πράξεις τους στρέφονται ευθέως εναντίον του πολιτεύματος και του κοινωνικού συνόλου. Αποτέλεσμα επίσης του νέου Ποινικού Κώδικα είναι ότι οι καταδικασθέντες της Χρυσής Αυγής δεν θα στερηθούν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Πάντως, ακόμη και αν ίσχυε ο παλιός Ποινικός Κώδικας, τα πολιτικά τους δικαιώματα θα τα έχαναν ύστερα από πολλά χρόνια. Το Σύνταγμα απαιτεί αμετάκλητη απόφαση ποινικού δικαστηρίου, δηλαδή η υπόθεση θα πρέπει να έχει κριθεί και από τον Αρειο Πάγο.

Αυτή είναι η πραγματικότητα και θα πρέπει να αντιμετωπισθεί όχι «εν θερμώ», αλλά ψύχραιμα και με αξιοποίηση όλων των θεσμικών δυνατοτήτων που παρέχει η έννομη τάξη μας. Επίσης, είναι γνωστό σε όλους ότι απαγορεύεται η αναδρομικότητα των ποινικών νόμων. Συνεπώς, οποιαδήποτε τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ και, από την άποψη αυτή, προσφορότερη θα ήταν ίσως η τροποποίηση της εκλογικής νομοθεσίας.

Και μια γενικότερη παρατήρηση: Οι προσπάθειες για βιαστική επίλυση του προβλήματος εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, χαρακτηριστικό του οποίου είναι και η «πλειοδοσία» του πολιτικού κόσμου με ηχηρές δηλώσεις υπέρ της ποινικής καταδίκης των στελεχών της Χρυσής Αυγής. Πέρα όμως από το ότι η μεγάλη νίκη της Δημοκρατίας και όλου του δημοκρατικού πολιτικού κόσμου ήταν η μη εκλογή βουλευτών της Χρυσής Αυγής στις εκλογές του 2019 και ότι ο ποινικός κολασμός των αξιόποινων πράξεων είναι υπόθεση των ποινικών δικαστηρίων, υπάρχει κάτι πιο σημαντικό: Δεν θα υπήρχε τίποτα πιο ντροπιαστικό για τη Δημοκρατία μας από το να εμφανισθούν κάποια στιγμή τα στελέχη της Χρυσής Αυγής ως διώκτες και ως θύματα παραβίασης των δικαιωμάτων τους. Χρήσιμο, επομένως, θα ήταν να έχουν υπόψη τους οι δημόσιοι αξιωματούχοι το άρθρο 7 του ν. 4596/2019, που δίνει υπό προϋποθέσεις στον κατηγορούμενο δικαίωμα αποζημίωσης για «δηλώσεις δημόσιων αρχών που έλαβαν χώρα σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας πριν την έκδοση της απόφασης σε πρώτο ή δεύτερο βαθμό, οι οποίες αναφέρονται κατά τρόπο άμεσο στην εκκρεμή ποινική διαδικασία και είτε παροτρύνουν το κοινό να πιστέψει στην ενοχή του είτε προβαίνουν σε εκτίμηση των πραγματικών περιστατικών με την οποία προδικάζουν τη δικαστική κρίση της υπόθεσης».
 
* Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή