Ενας μαθητής παρατηρεί ότι κάποιοι συμμαθητές του σταμάτησαν να τρώνε μεσημεριανό. Ρωτώντας, μαθαίνει ότι νηστεύουν για θρησκευτικούς λόγους. Δείχνει ενδιαφέρον και ρωτάει να μάθει περισσότερα σχετικά με τη νηστεία και τη σημασία της. Μαθαίνει ότι πρόκειται για μια πρακτική που επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο, ότι πρόκειται για κάτι που οι συμμαθητές του κάνουν στο πλαίσιο της οικογένειας και της θρησκευτικής κοινότητας στην οποία ανήκουν. Αν και δεν νηστεύει ο ίδιος, αναγνωρίζει ότι τα θέματα της κοινότητας, της θυσίας και της υπέρβασης των υλικών αναγκών είναι κοινά σε πολλές θρησκείες, συμπεριλαμβανομένης και της δικής του θρησκευτικής κληρονομιάς.
Πρόκειται για σενάριο που δόθηκε στους 15χρονους αποφοίτους γυμνασίου οι οποίοι μετείχαν στον τελευταίο, του 2018, διαγωνισμό PISA του ΟΟΣΑ, στο πλαίσιο του τεστ για το εάν έχουν «γνώσεις και δεξιότητες του πολίτη του κόσμου», όπως όρισε ο Οργανισμός. Και οι Ελληνες μαθητές τα πήγαν πολύ καλά, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα του διαγωνισμού, τα οποία παρουσιάζει η «Κ». Η επίδοσή τους αποδίδεται τόσο στην εξοικείωση των μαθητών με τους πρόσφυγες και μετανάστες –ιδίως στην Αττική αλλά και στις περιοχές-πύλες εισόδου της χώρας μας– όσο και στις δραστηριότητες που κάνουν οι μαθητές στα σχολεία της χώρας μας.
Πιο συγκεκριμένα, ο διαγωνισμός PISA οργανώνεται ανά τριετία. Στον τελευταίο, το 2018, εκτός από την Κατανόηση Κειμένου, τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες –τις τρεις δεξιότητες που πρέπει να έχουν οι μαθητές ολοκληρώνοντας την υποχρεωτική εκπαίδευση, δηλαδή στα 15-16 τους, και στις οποίες εξετάζονται σε όλους τους διαγωνισμούς–, αξιολογήθηκε και το αντικείμενο «Γνώσεις και δεξιότητες του πολίτη του κόσμου», όπως ονομάστηκε από την τότε (το 2018) ηγεσία του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής της Ελλάδας. Η άλλη εκδοχή ήταν «παγκόσμιος πολίτης», αλλά, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», δεν προκρίθηκε και για ιδεολογικοπολιτικούς λόγους.
600.000 συμμετοχές
Στον διαγωνισμό του 2018 πήραν μέρος περίπου 600.000 μαθητές, αντιπροσωπεύοντας περίπου 32 εκατομμύρια 15χρονους από σχολεία των 79 χωρών που συμμετείχαν στον διαγωνισμό, μέλη και μη μέλη του ΟΟΣΑ. Από την Ελλάδα πήραν μέρος 6.403 μαθητές από 256 σχολεία της χώρας.
Στις τρεις βασικές δεξιότητες, η χώρα μας υποχώρησε σε σχέση με τον διαγωνισμό του 2015. Μεταξύ των 37 χωρών του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα είναι μονίμως ουραγός: στην 34η θέση. Μεταξύ των 79 χωρών που μετείχαν στον διαγωνισμό, η Ελλάδα βρέθηκε στην 43η/44η θέση.
Οπως ανέφερε στην «Κ» η Χρύσα Σοφιανοπούλου, εθνική διαχειρίστρια του διαγωνισμού PISA για τη χώρα μας και επίκουρος καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο στα Μαθηματικά και στην Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, ο όρος «γνώσεις και δεξιότητες του πολίτη του κόσμου», που ήταν το τέταρτο τεστ του 2018, αναφέρεται στην ικανότητα να αναλύει κάποιος παγκόσμια και διαπολιτισμικά θέματα, προσεγγίζοντάς τα με κριτική σκέψη και από διαφορετικές οπτικές για να κατανοήσει πώς οι διαφορές μεταξύ των ατόμων επηρεάζουν τις αντιλήψεις, τις κρίσεις και τις ιδέες που έχει κάποιος για τον εαυτό του και τους άλλους. Επίσης, το τεστ αξιολόγησε τη δυνατότητα των μαθητών να μετέχουν σε μια ανοιχτή κοινωνία με βάση τον αμοιβαίο σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Αλλωστε, σύμφωνα με τον διαγωνισμό PISA, το πεδίο «Γνώσεις και δεξιότητες του πολίτη του κόσμου» περιλαμβάνει τρία πεδία:
• Την εξοικείωση με τα πιο σημαντικά ζητήματα που ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα (κλιματική αλλαγή, μετανάστευση, φτώχεια).
• Την ικανότητα να κατανοεί κάποιος τις σκέψεις, τα πιστεύω και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, να σκέπτεται με κριτική σκέψη για να αξιολογεί πληροφορίες και έννοιες.
• Τη γενικότερη διάθεση που υιοθετεί κάποιος απέναντι σε ένα συγκεκριμένο άτομο, θεσμό, θέμα, συμπεριφορά, σύμβολο κ.λπ.
Σύμφωνα με την κ. Σοφιανοπούλου, οι γνώσεις και δεξιότητες του πολίτη του κόσμου αξιολογήθηκαν με ένα γνωστικό τεστ και ένα ερωτηματολόγιο αυτοαξιολόγησης των μαθητών και ένα ερωτηματολόγιο αυτοαξιολόγησης των διευθυντών των σχολείων. Ουσιαστικά, μελετήθηκε αν διδάσκονται με κάποιον τρόπο δέκα μαθησιακές δραστηριότητες που σχετίζονται με τον παγκόσμιο πολίτη. Με βάση τα αποτελέσματα, οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών σε όλα τα πεδία ήταν πάνω από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ ή ίσες με αυτόν.
Ενας από τους λόγους είναι ότι και στην ελληνική εκπαίδευση αρχίζει να καλλιεργείται η έννοια του «παγκόσμιου πολίτη». Οχι βέβαια ο κυρίαρχος, κρίνοντας από το γεγονός ότι η χώρα μας βρέθηκε στην 35η θέση ως προς τον αριθμό των δραστηριοτήτων που κάνουν οι μαθητές στο σχολείο και σχετίζονται με τις δεξιότητες του πολίτη του κόσμου. Αντιθέτως, μάλλον περισσότερο μέτρησε ότι η Ελλάδα είναι χώρα υποδοχής προσφύγων και μεταναστών. Η Ελλάδα βρέθηκε μαζί με τις Αλβανία, Γερμανία, Ελβετία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ιταλία, Νέα Ζηλανδία, Παναμά, Σιγκαπούρη και Ταϊβάν, οι μαθητές των οποίων –τα ποσοστά κυμαίνονται από 70% έως 78%– δήλωσαν ότι έρχονται σε επαφή στο σχολείο με παιδιά από άλλες χώρες. Στον αντίποδα, τα χαμηλότερα ποσοστά –μεταξύ 20% και 30%– έχουν η Αργεντινή, το Βιετνάμ, η Βραζιλία, το Μεξικό και η Τουρκία.