Στη χώρα μας υπάρχει δυστυχώς μία παράδοση να λειτουργούμε κατασταλτικά και όχι προληπτικά στα γεγονότα. Ετσι συμβαίνει και τώρα με την τραγική απώλεια δύο νέων παιδιών που καταπλακώθηκαν από ένα ετοιμόρροπο σπίτι. Γιατί στην Ελλάδα υπάρχουν χιλιάδες τέτοια σπίτια και καμία κυβέρνηση δεν έχει ασχοληθεί, παρά το γεγονός ότι όλοι γνωρίζουν το πρόβλημα. Με αφορμή λοιπόν ότι το θέμα είναι στην επικαιρότητα, θα παραθέσω κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία και θα επαναλάβω συγκεκριμένες πρακτικές λύσεις, που έχω ήδη καταθέσει εδώ και χρόνια.
Σήμερα υπάρχουν περίπου 20.000 κτίρια χαρακτηρισμένα διατηρητέα και μνημεία που στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι εγκαταλελειμμένα εντελώς ή χρήζουν σημαντικής συντήρησης. Επιπλέον, υπάρχουν πάνω από 100.000 εγκαταλελειμμένα κτίρια, που δεν είναι χαρακτηρισμένα διατηρητέα ή μνημεία. Τα προβλήματα για τη συντήρησή τους είναι πάρα πολλά, αλλά τα βασικότερα είναι τρία. Πρώτον, δεν υπάρχουν οι οικονομικοί πόροι για να τα συντηρήσουν οι ιδιοκτήτες. Δεύτερον, υπάρχει σε πολλές περιπτώσεις πολυϊδιοκτησία ή οι ιδιοκτήτες είναι άγνωστοι ή κατοικούν στο εξωτερικό και δεν ενδιαφέρονται. Τρίτον, ακόμη και στις περιπτώσεις που κάποιος ιδιοκτήτης προσπαθήσει να το επισκευάσει, διαθέτοντας τα απαραίτητα χρήματα, καθυστερεί πολύ η αδειοδοτική διαδικασία, όταν ένα κτίριο είναι χαρακτηρισμένο και απαιτείται άδεια από την αρχαιολογία, ή ακόμη και αν δεν είναι χαρακτηρισμένο και η πολεοδομία κρίνει ότι θα πρέπει να εξεταστεί η πιθανότητα να χαρακτηριστεί κατά τη διαδικασία αδειοδότησης.
Αντιλαμβάνεστε ότι τα προβλήματα είναι πολλά, δύσκολα και δυσεπίλυτα. Δεν απαιτείται μόνο πολιτική βούληση, αλλά παράλληλα με την ισχυρή πολιτική βούληση χρειάζεται κάποιος φορέας που θα προτείνει νομοθετικές ρυθμίσεις, θα βρει τρόπους χρηματοδότησης και θα παρακολουθεί καθημερινά την πορεία επίλυσης του προβλήματος.
Οι προτάσεις μου χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες:
Η πρώτη κατηγορία αφορά τα ακίνητα που είναι χαρακτηρισμένα, έχουν γνωστό ιδιοκτήτη και έχουν πρόβλημα χρηματοδότησης. Αυτά τα ακίνητα έχουν περισσευούμενο συντελεστή, αφού δεν μπορούν να επεκταθούν στις περισσότερες περιπτώσεις. Θα μπορούσαν να πουλήσουν τον περισσευούμενο συντελεστή στους ιδιοκτήτες κατηγορίας 5, των νόμων των αυθαιρέτων, οι οποίοι χρειάζονται αυτόν τον συντελεστή για να εξαιρεθούν οριστικά από κατεδάφιση (τώρα εξαιρούνται για 30 χρόνια). Η διαδικασία μπορεί να γίνει γρήγορα και με διαφάνεια μέσω της ψηφιακής τράπεζας γης (εφόσον νομοθετηθεί άμεσα και λειτουργήσει).
Με πολύ απλά λόγια, θα πληρώνει τον συντελεστή που χρειάζεται ο ιδιοκτήτης ακινήτου κατηγορίας 5, των αυθαιρέτων, θα εισπράττει το ποσό η ψηφιακή τράπεζα γης, θα δίνει ένα ποσοστό των χρημάτων στον ιδιοκτήτη του κτιρίου για να το συντηρήσει και μόλις το συντηρήσει και διαπιστωθεί αυτό από ελεγκτή δόμησης, θα του δίνεται το υπόλοιπο ποσό από την πώληση του συντελεστή.
Προφανώς σε λίγες γραμμές δεν μπορώ να το αναλύσω περισσότερο για να μπορώ απαντήσω με λεπτομέρεια σε κάθε κακοπροαίρετο που θα διαπιστώνει κάποιο πρόβλημα στη διαδικασία, αλλά είμαι στη διάθεση της πολιτείας να απαντήσω σε κάθε απορία. Με τον τρόπο αυτό θα αντιμετωπίζαμε τρία προβλήματα (συντήρηση διατηρητέων και μνημείων, αποζημιώσεις για τον περισσευούμενο συντελεστή που απαγορεύεται σε κάποιον να χρησιμοποιήσει, οριστική εξαίρεση από κατεδάφιση κτιρίων κατηγορίας 5, των νόμων των αυθαιρέτων) και με την αξιοποίηση ιδιωτικών πόρων, θα συντηρούνταν όλα τα επίμαχα κτίρια, θα αποζημιώνονταν οι ιδιοκτήτες τους, θα εξαιρούνταν από κατεδάφιση τα κτίρια κατηγορίας 5, των νόμων των αυθαιρέτων και παράλληλα θα κινούνταν όλοι οι κλάδοι της οικοδομής.
Η δεύτερη κατηγορία αφορά τα εγκαταλελειμμένα ακίνητα αγνώστου ιδιοκτήτη, είτε είναι χαρακτηρισμένα είτε όχι. Θα πρέπει να νομοθετηθεί η δυνατότητα ή, κατά την άποψή μου, η υποχρέωση του δήμου να αναλαμβάνει τη συντήρηση τέτοιων κτιρίων, δίνοντάς του τη δυνατότητα να το εκμεταλλεύεται για κάποια χρόνια, τόσα ώστε να αποπληρωθεί το κόστος συντήρησης. Και επειδή σχεδόν κανένας δήμος δεν μπορεί (λόγω διαδικασιών και πόρων) να κάνει ό,τι παραπάνω περιέγραψα, θα πρέπει να νομοθετηθεί ότι θα μπορεί, επιπλέον, να παραχωρεί σε ιδιώτες την εκμετάλλευση αυτών των ακινήτων για κάποια χρόνια με την υποχρέωση συντήρησής τους. Μετά τα παραπάνω χρόνια το ακίνητο θα επιστρέφει στον ιδιοκτήτη του συντηρημένο πλέον και όχι επικίνδυνο.
Εφόσον εμφανιστεί ενδιάμεσα αυτών των ετών ο ιδιοκτήτης, θα μπορεί, καταβάλλοντας το κόστος εργασιών και κάποια αποζημίωση στον επενδυτή, να το εκμεταλλευτεί ο ίδιος άμεσα. Η παραπάνω διαδικασία θα μπορεί επίσης να γίνεται ηλεκτρονικά από την ψηφιακή τράπεζα γης.
Τέλος, και με αφορμή τις ζημιές που έχουν υποστεί τα κτίσματα στη Σάμο, προτείνω να αναλάβει το ΤΕΕ με εξουσιοδότηση της πολιτείας μία συνολική πιλοτική μελέτη για τη Σάμο, που θα περιλαμβάνει προτάσεις για την αποκατάσταση όλων των ζημιών και την επιπλέον θωράκιση του νησιού, με τελικό στόχο να μην κινδυνέψουν πολίτες σε ενδεχόμενη επανάληψη παρόμοιου φαινομένου.
Προτάσεις υπάρχουν, φορείς που γνωρίζουν πώς θα τις υλοποιήσουν υπάρχουν, ισχυρή πολιτική βούληση χρειάζεται από την πολιτεία, που θα πρέπει να λειτουργεί προληπτικά και όχι κατόπιν εορτής. Ελπίζω να μην ξεχαστούν όλα έπειτα από λίγες μέρες, όπως σχεδόν πάντα συμβαίνει στην πατρίδα μας.
* Ο κ. Γιώργος Στασινός είναι πρόεδρος του ΤΕΕ.