Τα κτίρια στο μέλλον θα είναι ενεργειακά αυτόνομα, καταναλώνοντας μικρές ή και μηδενικές ποσότητες ενέργειας από το δίκτυο ηλεκτρικού ρεύματος. Πρόκειται για τα κτίρια zero energy ή ακόμη και για θετικά ενεργειακά (positive energy) κτίρια, με την έννοια πως θα μπορούν να παράγουν περισσότερη ενέργεια από όση χρειάζονται. Ενέργεια που μπορεί να αποθηκεύεται, να δίνεται στους γείτονες ή σε έναν ενεργειακά αυτόνομο οικισμό ή ακόμη και στο εθνικό δίκτυο ρεύματος. Δεν πρόκειται για σχέδια επί χάρτου· στην Ευρώπη υπάρχουν ήδη αρκετές εφαρμογές. Ενα ευρωπαϊκό πρόγραμμα που συντόνισε η ομάδα κτιριακών μελετών του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το «Zero Plus», συνέβαλε στο άνοιγμα νέων δρόμων. Και όπως δείχνει το έργο ενεργειακής αναβάθμισης και συνολικής ανακαίνισης της φοιτητικής εστίας Β’ ΦΕΠΑ στην Αθήνα, που είναι έτοιμο να ξεκινήσει, υπάρχει και συνέχεια.
Το πενταετές έργο «Zero Plus», που ολοκληρώνεται στα τέλη του 2020, έθεσε ως στόχο τη δημιουργία οικισμών σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης ή και θετικής ενεργειακής συνεισφοράς, με τη χρήση πρωτοπόρων τεχνολογιών. Στις καινοτομίες του προγράμματος ήταν η δημιουργία οικισμών και όχι μεμονωμένων κατοικιών. Στο πλαίσιο του προγράμματος ανεγέρθηκαν από την αρχή δύο μονοκατοικίες στο Γιορκ του Ηνωμένου Βασιλείου, δύο βίλες στην Γκραναρόλο ντελ’ Εμίλια στην Ιταλία, ένα συγκρότημα διαμερισμάτων κοινωνικής κατοικίας στον οικισμό Βορεπέ στη Γαλλία και ένα κτίριο παρουσίασης των τεχνολογιών στη Λευκωσία στην Κύπρο. Γιατί δεν υπήρξε κάποιο κτίριο στην Ελλάδα, αν και ελληνική επιστημονική ομάδα είχε τον συντονισμό του έργου; Γιατί εκτιμήθηκε πως θα υπήρχαν προβλήματα και καθυστερήσεις για την έκδοση της οικοδομικής άδειας…
Τα κτίρια τέθηκαν σε λειτουργία, κατοικήθηκαν κι έγινε καταγραφή της ενεργειακής τους απόδοσης. Τα αποτελέσματα είναι πραγματικά εντυπωσιακά. «Είχαμε θέσει στόχο να πετύχουμε ετήσια ενεργειακή κατανάλωση μικρότερη από 20 Kwh ανά τετραγωνικό μέτρο. Ας σημειώσουμε πως στην Ελλάδα, που έχουμε πολύ παλιό κτιριακό απόθεμα, σημειώνεται κατανάλωση 80-100 ακόμη και 120 Kwh/m2 το έτος. Το “Zero Plus” πέτυχε ενεργειακή κατανάλωση στα κτίρια στην Ιταλία μόλις 2,8 Kwh/m2, στη Βρετανία 16 Kwh/m2, στην Κύπρο 14,8 Kwh/m2, ενώ στη Γαλλία το συγκρότημα κατοικιών ήταν ενεργειακά θετικό, είχε δηλαδή περίσσεια ενέργειας 2,3 Kwh/m2, πάντα σε ετήσια βάση», λέει στην «Κ» η κ. Μαργαρίτα Ασημακοπούλου, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Φυσικό Τμήμα του ΕΚΠΑ και επικεφαλής της ομάδας κτιριακών μελετών που συντόνιζε το πρόγραμμα «Zero Plus».
Σε υψηλά επίπεδα επιτυχίας κινήθηκε το έργο όσον αφορά και τον δεύτερο στόχο, που αφορούσε την ενεργειακή παραγωγή των κτιρίων από ανανεώσιμες πηγές. Ο στόχος είχε τεθεί στις 50 Kwh/m2/έτος. Οι βίλες στην Ιταλία έπιασαν 44,2 Kwh/m2, το συγκρότημα στη Γαλλία 49,7 Kwh/m2, λίγο κάτω από τον στόχο, τον οποίο υπερέβησαν οι κατοικίες στην Αγγλία με 52,4 Kwh/m2 και το κτίριο στην Κύπρο με 55,4 Kwh/m2.
Τέλος, όσον αφορά τον τρίτο στόχο του έργου «Zero Plus», που δεν ήταν άλλος από την εξοικονόμηση πόρων, έτσι ώστε τα ενεργειακά θωρακισμένα κτίρια να γίνουν όσο το δυνατόν πιο φθηνά, τελικά επιτεύχθηκε σημαντική μείωση κόστους σε σχέση με ανάλογες κατασκευές, από 17% στην Κύπρο έως 24,8% στη Γαλλία και 26,7% στην Ιταλία. «Η εξοικονόμηση αυτή επιτεύχθηκε αφενός γιατί χρησιμοποιήσαμε καινοτόμους τεχνολογίες, αφετέρου γιατί ανεγέρθηκαν περισσότερες της μιας κατοικίες», σημειώνει η κ. Ασημακοπούλου.
Για να επιτευχθούν οι στόχοι της σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης εφαρμόστηκαν πρωτοπόρες τεχνολογικές εφαρμογές. «Η παραγωγή ενέργειας προήλθε κυρίως από τον ήλιο μέσω φωτοβολταϊκών διατάξεων, ενώ ένα πιο σύνθετο σύστημα που συνδύαζε ηλιακή και αιολική ενέργεια δεν απέδωσε τελικά. Βάρος δόθηκε στη μόνωση του κελύφους, αλλά και στη θέρμανση και ψύξη του εσωτερικού αέρα. Εφαρμόστηκαν συστήματα παρακολούθησης και ελέγχου της ενεργειακής κατανάλωσης, όπως στη Γαλλία που “έτρεξε” πρόγραμμα μείωσης της θερμοκρασίας τις νυχτερινές ώρες.
Ακόμη, ιδιαίτερης σημασίας είναι η αποθήκευση της ενέργειας, είτε σε συστήματα προηγμένων μπαταριών είτε με τη μορφή της θερμικής ενέργειας σε δεξαμενές ζεστού νερού (Γαλλία)», λέει η συντονίστρια του έργου.
Συνδυασμένη παρέμβαση
«Η ιδέα για την ενεργειακή αναβάθμιση ολόκληρων τετραγώνων, συνοικιών ή οικισμών και όχι απλά ξεχωριστών κτιρίων κερδίζει έδαφος σε όλη την Ευρώπη. Σε πολλές χώρες, με πρωτοβουλία των δήμων ή άλλων δημόσιων φορέων, αναπτύσσονται τέτοια προγράμματα. Πέρα από την ομοιομορφία, επιτυγχάνεται εξοικονόμηση υλικών και πόρων, ενώ μειώνεται πολύ το περιβαλλοντικό αποτύπωμα από μια συνδυασμένη παρέμβαση σε επίπεδο γειτονιάς», επισημαίνει στην «Κ» η κ. Ασημακοπούλου. Πρόκειται για σημαντικό μήνυμα για την Ελλάδα, που έχει πολλή δουλειά να κάνει, καθώς μεγάλο μέρος των κτιρίων είναι ενεργειακά σουρωτήρια. «Οι μερικές παρεμβάσεις, τα μπαλώματα σε ξεχωριστές κατοικίες αποτελούν παρελθόν», τονίζει η καθηγήτρια.
H αναβάθμιση της φοιτητικής εστίας
Τα ενεργειακά αποδοτικά κτίρια δεν είναι πολυτέλεια. Προσφέρουν θερμική άνεση χειμώνα – καλοκαίρι, ανεβάζοντας την ποιότητα ζωής. Αντιμετωπίζουν την ενεργειακή φτώχεια, καθώς μειώνουν τις δαπάνες για θέρμανση – ψύξη, ανακουφίζοντας το πορτοφόλι των κατοίκων. Και βέβαια ελαχιστοποιούν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή, αλλά και των ρύπων στις πόλεις (από καυστήρες, καμινάδες κ.λπ.)
Το επόμενο βήμα θα γίνει μέσω του έργου καινοτομίας «ProGETonE H2020», το οποίο συντονίζει το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια και αφορά την ενεργειακή και αντισεισμική αναβάθμιση του κτιρίου της φοιτητικής εστίας (Β΄ ΦΕΠΑ) του ΕΚΠΑ. Εταίρος του έργου είναι το Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Φυσικής, με επιστημονική υπεύθυνη την κ. Ασημακοπούλου. Το «ProGETonE» αποσκοπεί στην ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου, στην αντισεισμική ενίσχυσή του, στην απόδοση επιπλέον χώρων στα δωμάτια, στην αναβάθμιση της ποιότητας του αέρα, στη διαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων και στην παραγωγή πράσινης ενέργειας μέσω ηλιακών συλλεκτών.
«Οι ενεργειακές επιδόσεις που στοχεύουμε να πετύχουμε μέσω του συγκεκριμένου έργου υπερβαίνουν αυτές της τυπικής ανακαίνισης και υπολογίζεται να φτάσουν τις 30 kWh/m2. Μαζί με τη χρήση και ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (φωτοβολταϊκά συστήματα) ο στόχος του έργου επικεντρώνεται στη δημιουργία φοιτητικών εστιών με σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση», συμπληρώνει η κυρία Ασημακοπούλου.
Η επιτυχία του προγράμματος, σε ένα μεγάλο κτίριο, θα αποτελέσει ένα πολύ θετικό παράδειγμα.