Είναι καιρός να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους. Το τσουνάμι μολύνσεων και θανάτων που φοβόμασταν μερικοί την άνοιξη(1) είναι εδώ. Καιρός να το αναγνωρίσουμε και να δούμε τι θα κάνουμε άμεσα, εδώ και τώρα, για να αποφύγουμε τα χειρότερα.
Ακόμα και οι πολέμιοι της καραντίνας, ή lockdown, ακόμα και αυτοί που δεν πιστεύουν ότι η COVID-19 (η ασθένεια που προκαλείται από τον κορωνοϊό) είναι μακροχρόνιο πρόβλημα, αναγνωρίζουν ότι περίοδοι έντασης της επιδημίας που μοιάζουν με τσουνάμι είναι πολύ επικίνδυνες για τα νοσοκομεία και την κοινωνία. Νομίζω, λοιπόν, ότι υπάρχει συναίνεση από μια μεγάλη πλειονότητα των επιστημόνων και της κοινωνίας σήμερα για να εφαρμοστεί ό,τι επιτάσσει η επιστημονική γνώση. Αυτό κατά τη γνώμη μου, στην κατάσταση ανάγκης που διαγράφεται, είναι το γενικό lockdown. Τουλάχιστον όσο έντονο και πειθαρχημένο είχαμε την άνοιξη. Αυτό θα επιτρέψει ύφεση της επιδημίας σε τέσσερις εβδομάδες από την επιβολή του και μια ανεκτή περίοδο Χριστουγέννων για την Ελλάδα.
Αν δεν περιοριστεί η κινητικότητα του πληθυσμού, αν δεν μειωθούν οι επαφές μεταξύ μας, όπως έγινε την άνοιξη λόγω του άγιου φόβου που επικράτησε, δεν θα περιοριστεί η επιδημία, που έχει πρόσφατα θεριέψει. Εκτιμώ ότι με ανοικτά σχολεία και με το επίπεδο των τωρινών μέτρων, περιορισμός επαφών και του ιού θα είναι δύσκολο να δουλέψει καλά. Η κυβέρνηση έχει ένα γρήγορο τρόπο να μελετήσει ποσοτικά αυτά τα φαινόμενα, βασιζόμενη στην κινητικότητα των τηλεφώνων. Αυτό είναι πολύ πιο γρήγορο από την παρακολούθηση των κρουσμάτων ή των διασωληνώσεων και των θανάτων. Αυτά μας δείχνουν τι έγινε τον περασμένο μήνα, το οποίο δεν μπορεί πια να αναστραφεί. Αντίθετα, μη περιορισμός της κινητικότητας τηλεφώνων ανιχνεύεται σχεδόν άμεσα, και είναι σήμα για παραπάνω δράση από την κυβέρνηση.
Η μεγαλύτερη χαρά που είχα την άνοιξη ήταν όταν το τσουνάμι του κορωνοϊού αποσοβήθηκε χάρη στη γρήγορη δράση και συμμόρφωση του ελληνικού λαού και της ελληνικής κυβέρνησης (και τον άγιο φόβο).
Αλλά τώρα ξέρουμε ότι ο ιός είναι ακόμα εδώ και ότι έχει επεκταθεί επικίνδυνα στην Ελλάδα. Ολοι πια ξέρουν συγγενείς και φίλους με κορωνοϊό και πολλοί ξέρουμε αρκετούς που έφυγαν πριν από την ώρα τους. Αν θέλουμε να βρούμε φταίχτες, χρειάζεται να πούμε πολλά, αλλά υπενθυμίζω για μία ακόμη φορά αυτό που έγραψα την άνοιξη, με το οποίο νομίζω ότι συμφωνούν ολοένα και περισσότεροι: είμαστε σε πόλεμο με τον κορωνοϊό(2).
Αν η παρομοίωση είναι σωστή, τότε πρέπει να δεχθούμε τις αναγκαιότητες που βάζει ο πόλεμος, και πρώτα από όλα δεν σταματάμε τη μάχη για να μαλώσουμε μεταξύ μας, και δεν παίρνουμε τα μάτια μας από την παρακολούθηση του εχθρού. Καταλαβαίνω πλήρως ότι επαναλαμβάνω κοινοτοπίες, αλλά νομίζω ότι είναι πολύ χρήσιμο να τονίσουμε για μία ακόμα φορά ότι στη μέση της μάχης χρησιμοποιούμε τα όπλα που έχουμε, όχι αυτά που ευχόμαστε να είχαμε. Δεν αλλάζουμε τον στρατηγό και το επιτελείο και, πολύ σημαντικό, δεν σπέρνουμε πανικό και χάος. Δεν ακούμε ψεκασμένους και πυροβολημένους, δεν ακούμε κάθε λογής παρανοϊκούς ή πράκτορες, γιατί ξέρουμε ότι αυτό είναι συνταγή αποτυχίας.
Η Ελλάδα είναι πολύ καλύτερα από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σήμερα, όποιες στατιστικές και να χρησιμοποιήσουμε. Πρέπει να δεχθούμε λοιπόν ότι η ηγεσία που έχουμε δεν έχει αποτύχει σε χειρότερο βαθμό από άλλες στην Ευρώπη και Αμερική, αντίθετα, έχει να επιδείξει επιτυχίες. Εγώ θέλω να τη στήριξω να κάνει ακόμα καλύτερες κινήσεις. Μόνο μέσα από αυτό το πρίσμα θέλω να δω τα πρόσφατα σωστά και λάθη που έγιναν στους χειρισμούς, ώστε να διορθωθεί κατά το δυνατόν ό,τι μπορεί να διορθωθεί.
Ας μην ξεχνάμε ότι η Ελλάδα τα πήγε εξαιρετικά καλά στην πρώτη φάση της επιδημίας. Αυτό επέτρεψε ένα ανέμελο καλοκαίρι με διακοπές για όσους ήθελαν, που ήταν οι περισσότεροι. Οι διακοπές και ο τουρισμός είναι οικονομικός μονόδρομος για την Ελλάδα, οπότε η αναγκαιότητα για ανοιχτά σύνορα το καλοκαίρι έφερε κάποιο παραπάνω ιικό φορτίο, ιδίως στη Βόρεια Ελλάδα. Αλλά η επέκταση της επιδημίας οφείλεται στα ντόπια κρούσματα και στις επαφές μεταξύ Ελλήνων, όχι στον τουρισμό. Μερικοί πήγαν τον ιό σε Μύκονο και Νάξο, σε όλα τα όμορφα μέρη διακοπών, και πολλοί περισσότεροι τον επέστρεψαν το φθινόπωρο στην υπόλοιπη Ελλάδα.
Γιατί έγινε αυτή η τεράστια διάδοση του ιού το καλοκαίρι, παρ’ όλες τις προειδοποιήσεις μας ότι ο ιός δεν φεύγει, και ότι μεταδίδεται το ίδιο καλά; Γιατί είναι αδύνατο να έχεις μεγάλες συγκεντρώσεις ατόμων και να μη δώσεις τεράστιες ευκαιρίες στον ιό. Δεν έχει σημασία αν είναι ιερουργία, πανηγύρι, μπιτσόμπαρο ή συναυλία, πολλά άτομα οπουδήποτε ή οποτεδήποτε θεριεύουν την επιδημία, γιατί ο ιός προκαλεί περίπου το 80% των μολύνσεων χρησιμοποιώντας τους υπερμεταδότες, που είναι συνήθως χωρίς συμπτώματα.
Πρέπει να καταλάβουμε μια και καλή ότι ο ιός μεταδίδεται από τον αέρα, καθώς και από μολυσμένες επιφάνειες. Πολλοί ασυμπτωματικοί, υγιείς άνθρωποι, μπορεί να τον μεταδώσουν σε δεκάδες ανύποπτους γύρω τους, ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους, αλλά και σε ανοιχτούς. Αν μυρίζετε το σκόρδο στην αναπνοή του συνομιλητή σας, μπορεί να μολυνθείτε.
Το λάθος λοιπόν του καλοκαιριού ήταν η ολιγωρία στην παρακολούθηση του ιού με εντατικά τεστ και ιχνηλάτηση παντού, συμπεριλαμβανομένων και τυχαιοποιημένων τεστ σε όλη την Ελλάδα για να έχουμε καθαρή εικόνα για το πού είναι και τι κάνει ο ιός. Δυστυχώς δεν έχουμε ποιοτικά αποτελέσματα ακόμη και σήμερα. Είναι λάθος να βγαίνουν υπουργοί και να δίνουν την εντύπωση ότι ο ένας στους τρεις είναι ενεργά μολυσμένος στη Θεσσαλονίκη, αυτό φυσικά δεν ισχύει. Αλλά δεν ξέρουμε, δυστυχώς, το πραγματικό νούμερο και την κατανομή των κρουσμάτων. Η κυβέρνηση θα πρέπει να βελτιώσει την ποιότητα των ανακοινώσεων στα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Από τη στιγμή που φάνηκε το φθινόπωρο ότι η επιδημία θα επεκταθεί γρήγορα, η κυβέρνηση προσπάθησε να ισορροπήσει τη διάσωση της οικονομίας με την προστασία της δημόσιας υγείας. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτό ήταν και καθαρή επιταγή πολλών, ίσως και της πλειοψηφίας των πολιτών, που νόμισαν ότι τελειώσαμε με την επιδημία. Μερικοί, χειρότερα, άκουσαν τους πανταχού παρόντες ύποπτους και λαϊκιστές να τους λένε ότι ο ιός δεν υπάρχει, όλα είναι θέατρο και σκευωρία για να σας καταστρέψουν.
Αλλά έρχεται μια στιγμή που αυτή η ισορροπία δεν μπορεί να επιτευχθεί, γιατί προσπαθούμε να συμβιβάσουμε τα ασυμβίβαστα. Το τσουνάμι μολύνσεων που θα καταστρέψει τα νοσοκομεία και άλλες υποδομές και θα χτυπήσει καίρια όλη την κοινωνία και την οικονομία, παραμονεύει πάντα. Το είδαμε σε μία σειρά από χώρες παγκόσμια. Αυτό που θέλω να υπογραμμίσω είναι ότι το τσουνάμι είναι εδώ. Ξαναγύρισε και στη γειτονική Ιταλία, στη Νάπολη. Τώρα λοιπόν είναι η ώρα να δεχθούμε την επερχόμενη ήττα για να δούμε πώς θα τη διαχειριστούμε.
Το παράδειγμα του Ισραήλ είναι καθοριστικό. Αναγκάστηκαν να επιβάλλουν δεύτερη καραντίνα όταν είδαν το τσουνάμι του δεύτερου κύματος να τους καταπίνει. Με κάποια έκπληξη, είδαν ότι τα πήγαν πολύ καλά, και τώρα ξανανοίγουν προσεκτικά την οικονομία τους. Ας δούμε αν αυτό είναι το καλύτερο παράδειγμα για την Ελλάδα.
Η ανάγκη για την προστασία της οικονομίας και του εισοδήματος ιδίως των ασθενέστερων και των τάξεων που πλήττονται ιδιαίτερα σκληρά είναι φυσικά κατανοητή, ή καλύτερα, επιτακτική. Η κυβέρνηση είναι αρμόδια για να βρει το σωστό μείγμα από αντίπαλες προτεραιότητες, αλλά αν διαλυθούν τα νοσοκομεία και παραταθεί η επιδημία για πολύ, το κόστος πιθανότατα να είναι πολλαπλάσιο από το κόστος της καραντίνας.
[1] Γιώργος Παυλάκης: Τσουνάμι η πανδημία του κορωνοϊού – «Ναι» σε πιο σκληρά μέτρα της κυβέρνησης
[2] Ο διακεκριμένος Ελληνας επιστήμονας Γιώργος Παυλάκης γράφει στην «Κ»: «Είμαστε σε πόλεμο»
* Ο κ. Γιώργος Παυλάκης είναι γιατρός, ερευνητής NCI USA.