Τους γνώρισα στα μέσα της δεκαετίας του 1990: Βιργινία Τσουδερού, Καίτη Κυριακοπούλου, Θεόδωρος Παπαλεξόπουλος· μία πολιτικός και δύο μεγάλοι επιχειρηματίες. Εκείνη την περίοδο σκάρωναν ένα ίδρυμα για τη Θράκη. Ηθελαν να αναζωογονήσουν πολιτισμικά την πλέον κρίσιμη, εθνικά, περιοχή της Ελλάδας. Συζητούσαν για το ποιοι θα έπρεπε να εμπλακούν στο εγχείρημα. Πιο απλά, ποια μεγάλα και τρανά ονόματα από τον κόσμο της οικονομικής ζωής της χώρας μοιράζονταν τις ίδιες ανησυχίες με αυτούς και θα ήθελαν να συνεισφέρουν οικονομικά. Χάρη στις ιδέες και στην εμμονή τους, το Ιδρυμα Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης γεννήθηκε, περπάτησε και συνεχίζει να μεγαλώνει στην Ξάνθη.
Ξανασυνάντησα τον Παπαλεξόπουλο στην ίδρυση της Διεθνούς Διαφάνειας. «Θεόδωρε, θα ενθουσιαστείς όταν ακούσεις τι ξεκίνησαν στη Γερμανία», του είχε πει η Τσουδερού. Είχε χτυπήσει την ευαίσθητη χορδή του. Να αλλάξει τους θεσμούς, να ξυπνήσει την κοινωνία· να κάνει τους Ελληνες να συμπεριφέρονται με ευθύνη· να μετατραπούν από άβουλοι χειροκροτητές και θυμωμένες αγέλες, σε ενεργούς πολίτες, στηρίγματα κάθε δημοκρατικής κοινωνίας. Και όλα αυτά τα έκανε αθόρυβα και ανιδιοτελώς ως αυτονόητη αίσθηση καθήκοντος απέναντι στην πατρίδα του, συνδυασμένο με ευγένεια και χιούμορ.
Τσουδερού, Κυριακοπούλου και Παπαλεξόπουλος έβλεπαν τα πάντα πρωτίστως μέσα από την εθνική τους διάσταση, τη μεγάλη εικόνα. Από τη δική τους οπτική ο καθένας, είχαν δύο κοινά χαρακτηριστικά. Αφενός, ήσαν απόλυτα ρεαλιστές ως προς την πραγματικότητα που τους περιέβαλλε. Αφετέρου, ήσαν αβάσταχτα ρομαντικοί για να επιμένουν επίπονα να την αλλάξουν. Ιδίως για τους δύο τελευταίους, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι από το 1980 μέχρι και το 2010 δεν πρέπει να υπήρξε υλοποιημένο οραματικό σχέδιο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας σε θεσμικό και πολιτισμικό επίπεδο που να μην είχαν συμβάλει με τον δικό τους τρόπο. Η έμφαση είναι στη λέξη «υλοποιημένο».
Διαβάζω ότι ο Παπαλεξόπουλος ήταν πρωτοπόρος στην εταιρική κοινωνική ευθύνη σε μια εποχή που ήταν άγνωστη και ως έννοια. Είναι κατ’ αρχήν σωστό. Ορθότερο όμως θα ήταν να πούμε ότι σε μια χώρα που την ώρα αποδόσεως των ευθυνών κοιτάζουν οι περισσότεροι να ξεγλιστρήσουν με αστείες δικαιολογίες, ο Παπαλεξόπουλος απαντούσε με μία φράση του Καζαντζάκη: «Ν’ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω».
Δυσαναπλήρωτο κενό.
* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι πρόεδρος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Θρακικής Τέχνης και Παράδοσης στην Ξάνθη. Βουλευτής της Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.