Νομικές εκκρεμότητες ετών, που έχουν αφεθεί στην τύχη τους, έχουν τη δυνατότητα να τακτοποιήσουν άνθρωποι που ζουν στο φάσμα της αστεγίας χάρη σε ένα νέο, πιλοτικό πρόγραμμα, το «Street Lawyering», που υλοποιούν από κοινού οι ΜΚΟ Human Rights 360 και Steps. «Γνώριζα ότι στη Δανία παρέχεται στους αστέγους δωρεάν νομική συμβουλευτική και τα τελευταία δύο χρόνια αναζητούσα τρόπους ώστε να ξεκινήσουμε κάτι ανάλογο και στην Ελλάδα», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Τάσσος Σμετόπουλος, ιδρυτής της Steps, η οποία από το 2016 ασχολείται αποκλειστικά με τις ανάγκες των αστέγων του κέντρου της Αθήνας. «Η ομάδα μας πραγματοποιεί street work σε οκτώ βάρδιες πέντε μέρες την εβδομάδα και, πέρα από μαγειρεμένα γεύματα, αντισηπτικά και μάσκες μιας χρήσης –έως τώρα έχουμε διανείμει 15.000–, στο επιτελείο μας έχουμε νοσηλεύτριες, ψυχολόγους και γιατρούς».
Από τον Αύγουστο στην ομάδα έχει ενταχθεί η δικηγόρος Κατερίνα Πουρναρά, η οποία ακολουθεί τρεις φορές την εβδομάδα. «Τους παρέχω νομική συμβουλευτική, αλλά δεν τους εκπροσωπώ στο δικαστήριο», διευκρινίζει η κ. Πουρναρά στην «Κ». «Αρχικά τους ενημερώνω για τα δικαιώματά τους και, αν εκκρεμεί κάποια δίκη, τους παραπέμπω στον δικηγορικό σύλλογο, ο οποίος βάσει καταστατικού έχει προβλέψει για ανθρώπους χωρίς εισοδήματα τον διορισμό δικηγόρου για την εκπροσώπησή τους σε αστικές ή ποινικές υποθέσεις». Αλλοτε οι ενδιαφερόμενοι εξουσιοδοτούν την κ. Πουρναρά για να τους ενημερώνει για την εξέλιξη ποινικών υποθέσεών τους. «Συχνά δικάζονται ερήμην, καθώς δεν έχουν σταθερή διεύθυνση κατοικίας για να ενημερώνονται», προσθέτει η ίδια. Αντίστοιχα, σε περιπτώσεις εξαρτήσεων από ουσίες, ο ειδικός εμπειρογνώμονας δεν δύναται να τους εντοπίσει ώστε να μπορέσει να βγάλει τη γνωμάτευση που απαιτείται από το δικαστήριο. Εξίσου συνηθισμένο είναι να έχουν χάσει την ταυτότητά τους, κάτι που «τους δένει τα χέρια», καθώς δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε δομές υγείας, ούτε σε δημόσιες υπηρεσίες για να κάνουν αίτηση, επί παραδείγματι, για το ΚΕΑ (κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης) των 200 ευρώ.
Προτού κάποιος εξωθηθεί να ζει στον δρόμο έχουν συχνά προηγηθεί εξώσεις, διαζύγια, διενέξεις κληρονομικού χαρακτήρα… «Κατά κανόνα δεν θέλουν να συζητούν παρελθούσες νομικές υποθέσεις, ακόμη και αν δεν έχουν πλήρως κλείσει, απευθύνονται σε εμάς για τα φλέγοντα, που αφορούν το εδώ και το τώρα – και δεν είναι λίγα εν μέσω, μάλιστα, πανδημίας», υπογραμμίζει η κ. Πουρναρά. «Απαξ και τέθηκε σε ισχύ το μέτρο της καθολικής χρήσης μάσκας και ενώ ακόμη ο συγκεκριμένος πληθυσμός δεν είχε ενημερωθεί, επιβλήθηκαν τρία πρόστιμα των 150 ευρώ σε αστέγους». Ποινές για άσκοπη μετακίνηση εκτός σπιτιού, που είχαν επιβληθεί στη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, δεν έχουν δοθεί στη δεύτερη. «Ευτυχώς, ο γενικός γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Γιώργος Σταμάτης, έχει δώσει σχετική οδηγία», τονίζει η κ. Πουρναρά, χάρη στις ενέργειες της οποίας τα τρία πρόστιμα θα ακυρωθούν. Εως τώρα δεν έχει χρειαστεί να γίνει διακομιδή κάποιου αστέγου σε νοσοκομείο λόγω COVID-19, ωστόσο οι ίδιοι, νιώθοντας εκτεθειμένοι στον ιό, επιθυμούν περισσότερο από ποτέ να γίνουν δεκτοί σε κάποιον ξενώνα. «Ομως, δεν υπάρχουν θέσεις, καθώς και λόγω COVID-19 ο αριθμός των φιλοξενουμένων είναι συγκεκριμένος», λέει η κ. Πουρναρά. «Μεταξύ των αστέγων, περίπου οι μισοί είναι αναγνωρισμένοι πρόσφυγες που πλέον δεν δικαιούνται ούτε οικονομική βοήθεια ούτε στέγαση», συμπληρώνει η ίδια.
Τον Σεπτέμβριο το πρόγραμμα εξυπηρέτησε 39 άτομα για 43 υποθέσεις –πληροφόρηση, διευθέτηση παλαιών υποθέσεων και εγγράφων–, ενώ τον Οκτώβριο, 35 άτομα για 39 υποθέσεις. «Γνωρίζουμε, βέβαια, ότι το πρόγραμμά μας δεν είναι πανάκεια», καταλήγει ο κ. Σμετόπουλος, «όμως, τέτοιες εκκρεμότητες εξελίσσονται σε ένα άλυτο κουβάρι που επιβαρύνει ακόμη περισσότερο όσους ζουν στον δρόμο· όταν αρχίζουμε να τις τακτοποιούμε, τους βοηθάμε κυρίως ψυχολογικά, για να προχωρήσουν βάζοντας τάξη και στους υπόλοιπους τομείς της ζωής τους».