ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Άκρως επιβαρυντικά είναι τα συμπεράσματα έκθεσης της Επιτροπής κατά των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης (Committee to Prevent Torture ή CPT) για τις πολιτικές κράτησης και επαναπροώθησης που εφαρμόζει η Ελλάδα απέναντι στους μετανάστες.
Η έκθεση, που δημοσιεύθηκε σήμερα, βασίζεται σε επίσκεψη αντιπροσωπείας της CPT στην Ελλάδα μεταξύ 13-17 του περασμένου Μαρτίου – στο αποκορύφωμα της ενορχηστρωμένης από την Άγκυρα εκστρατείας παραβίασης των ελληνικών συνόρων, με την προώθηση χιλιάδων μεταναστών κυρίως προς τον Έβρο. Τα μέλη της αντιπροσωπείας επισκέφθηκαν σειρά αστυνομικών τμημάτων, τμημάτων συνοριακής φύλαξης και κέντρα κράτησης στον Έβρο, καθώς και εγκαταστάσεις στη Σάμο και την Αττική (Μαλακάσα).
Η αντιπροσωπεία, σημειώνεται στην έκθεση, «έλαβε, για μία ακόμα φορά [η προηγούμενη αντίστοιχη επίσκεψη ήταν το 2018], μία σειρά από καταγγελίες από μετανάστες περί χαστουκιών και κλωτσιών και χτυπημάτων με γκλομπ στο σώμα από μέλη της Ελληνικής Αστυνομίας και του Λιμενικού. Σε λίγες περιπτώσεις, αυτές οι καταγγελίες συνοδεύονταν από ιατρικά αποδεικτικά στοιχεία. Επιπροσθέτως, ελήφθησαν πολλαπλές καταγγελίες για υβριστική γλώσσα στο προ-αναχωρησιακό κέντρο στο Φυλάκιο, όπου ορισμένοι αστυνομικοί απευθύνονταν στους μετανάστες μέσα από τα κάγκελα ως “ζώα”».
Όπως σημειώνεται, δεν έχει υπάρξει «ουσιώδης πρόοδος» στη διασφάλιση των δικαιωμάτων των μεταναστών που τίθενται υπό κράτηση από την προηγούμενη επίσκεψη της Επιτροπής το 2018. Ειδική αναφορά γίνεται στο δικαίωμα των κρατούμενων να ενημερώσουν συγγενικά πρόσωπα ότι κρατούνται, στο δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και σε γιατρό, αλλά και στη «σχεδόν ολοκληρωτική απουσία υπηρεσιών διερμηνείας» στις εγκαταστάσεις κράτησης.
Στο μέτωπο της καταγραφής, «πολύ ανησυχητική» χαρακτηρίζεται η «πλήρης απουσία» στοιχείων στην εγκατάσταση κράτησης του Πόρου, που υπάγεται στο αστυνομικό τμήμα Φερών. Η αντιπροσωπεία αναφέρει ότι ενημερώθηκε ότι όλα τα άτομα καταγράφονταν αλλά στο τέλος της ημέρας τα δεδομένα αυτά «πετάγονταν». «Αυτή η πρακτική παρέχει αξιοπιστία στις πολύ λεπτομερείς καταγγελίες ότι η εγκατάσταση κράτησης στον Πόρο χρησιμοποιούταν για την αυθαίρετη κράτηση ατόμων χωρίς να έχουν δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων τους» και ότι ήταν η βάση από την οποία επαναπροωθούνταν στην Τουρκία, σημειώνεται στην έκθεση.
Σφοδρή κριτική ασκείται στην έκθεση για τις συνθήκες κράτησης των μεταναστών. Η CPT αναγνωρίζει τις πιέσεις που δέχεται η Ελλάδα, αλλά, όπως σημειώνεται στην έκθεση, η χώρα «δεν μπορεί να είναι τόσο απροετοίμαστη για την υποδοχή νέων μεταναστών ώστε να τους κρατά σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες όπως αυτές των οποίων υπήρξαμε μάρτυρες στο νησί της Σάμου» […] Άθλιες συνθήκες εντοπίστηκαν επίσης στο Α.Τ. Ισαακίου και στο προ-αναχωρησιακό κέντρο στο Φυλάκιο, και πολλά προβλήματα (καθαριότητας, υποδομών, υπερ-πληθυσμού κ.ά.) σε άλλες εγκαταστάσεις. Επιπλέον, όπως αναφέρεται, «παιδιά συνεχίζουν να τίθενται υπό κράτηση ως υπόθεση ρουτίνας» και «σε εντελώς ακατάλληλες συνθήκες». «Πρέπει να υπάρξει προγραμματισμός για το μέλλον με στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να αποφευχθεί η επανάληψη αυτών των σεναρίων», σημειώνεται.
Στην έκθεση, επιπλέον, εκφράζονται έντονες επιφυλάξεις για τις διώξεις μεταναστών για παράνομη είσοδο στη χώρα – τόσο σε επίπεδο ουσίας όσο και νομικής διαδικασίας. Χαρακτηριστικά, αναφέρεται ότι «στις υποθέσεις αυτές υπήρχε κακή διερμηνεία (την οποία ενίοτε αναλάμβαναν άλλοι μετανάστες), έλλειψη νομικής βοήθειας, αδυναμία των μεταναστών να παρουσιάσουν τη δική τους εκδοχή και εκφοβισμός και μεροληψία από το δικαστήριο».
Η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης καλεί επίσης την Ελλάδα να μην καταφύγει ξανά στο έκτακτο μέτρο της αναστολής εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, το οποίο ίσχυσε για το Μάρτιο του 2020.
Η ελληνική απάντηση
Στην απάντηση των ελληνικών αρχών στην έκθεση, σε σχέση με τις καταγγελίες κακομεταχείρισης, αναφέρεται ότι «δεν έχουν δοθεί καθόλου πληροφορίες» σχετικά με τους φερόμενους δράστες, τους μάρτυρες και τα θύματα, την ακριβή τοποθεσία και ημερομηνία των περιστατικών ή οποιοδήποτε άλλο αποδεικτικό στοιχείο. Η αρμόδια υπηρεσία της ΕΛ.ΑΣ., σημειώνει η ελληνική πλευρά, «μέχρι σήμερα δεν έχει λάβει γνώση οποιασδήποτε καταγγελίας, που να έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε αρχή ή υφιστάμενη αστυνομική υπηρεσία» από τα φερόμενα θύματα ή άλλα πρόσωπα. Σημειώνεται επίσης ότι έχει δοθεί εντολή σε όλες τις αστυνομικές υπηρεσίες υπενθυμίζοντας τις υποχρεώσεις απέναντι στους κρατούμενους και ότι σε περιπτώσεις όπου υπήρξαν πληροφορίες για παραβιάσεις έχουν διενεργηθεί διοικητικές διαδικασίες και «επιβάλλονται βαριές πειθαρχικές κυρώσεις» σε όσους ευθύνονται.
Η ελληνική πλευρά ισχυρίζεται ότι τα δικαιώματα επικοινωνίας των κρατουμένων με συγγενείς και πρόσβασης σε νομική βοήθεια και ιατρική φροντίδα γίνονται πλήρως σεβαστά. Επιπλέον, σημειώνεται ότι γίνεται ενημέρωση σε όσους κρατούνται για τα δικαιώματά τους σε πολλαπλές γλώσσες και ότι η προσπάθεια για τη διεύρυνση των υπηρεσιών διερμηνείας είναι «συνεχής».
Σχετικά με την πλήρη καταγραφή των στοιχείων όσων συλλαμβάνονται, αναφέρεται ότι σχετικές οδηγίες «έχουν εκδοθεί και υπενθυμίζονται συνεχώς» στο πλαίσιο επιθεωρήσεων των αστυνομικών αρχών. Αναφέρεται επίσης ότι έχουν ολοκληρωθεί οι διαβουλεύσεις με τη Frontex και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ένα ηλεκτρονικό σύστημα διαχείρισης επιστροφών. Το σύστημα αυτό, όταν τεθεί σε εφαρμογή, «θα βελτιώσει τη δυνατότητα της χώρας μας να παρακολουθεί αποτελεσματική όλα τα στάδια της διοικητικής διαχείρισης των παράνομων αλλοδαπών» που βρίσκονται σε προ-αναχωρησιακά κέντρα κράτησης ή κρατούνται αλλού, σημειώνεται.
Σχετικά με τις συνθήκες σε συγκεκριμένα κέντρα κράτησης, αναφέρονται παρεμβάσεις βελτίωσής τους που έχουν γίνει τους τελευταίους μήνες. Ειδικά για το Φυλάκιο, σημειώνεται ότι τα έργα «ανακαίνισης και ανοικοδόμησης» έχουν ξεκινήσει από τις 31 Αυγούστου, με σκοπό «να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων» και να αναβαθμιστεί η λειτουργικότητα των εγκαταστάσεων, επιλύοντας «πλήθος ζημιών και προβλημάτων που έχουν αναπτυχθεί» μέσα στα χρόνια λειτουργίας του κέντρου. Η κράτηση ανηλίκων, σύμφωνα με το ελληνικό έγγραφο, είναι προσωρινή και για τη δική τους προστασία (έναντι δικτύων εμπορίας ανθρώπων κ.ά.).
Το πλαίσιο
Όπως αναφέρεται στην έκθεση, με «λίγες εξαιρέσεις» υπήρξε πολύ καλή συνεργασία με το προσωπικό στις εγκαταστάσεις τις οποίες επισκέφθηκαν τα μέλη της αντιπροσωπείας. Τους δόθηκε πρόσβαση σε όλα τα μέρη που ζήτησαν να επισκεφθούν και μπόρεσαν να μιλήσουν ιδιωτικά σε άτομα υπό κράτηση. Ωστόσο σημειώνεται ότι οι ελληνικές αρχές δεν τήρησαν τις υποχρεώσεις τους για την παροχή αξιωματικών-συνδέσμων από όλα τα αρμόδια υπουργεία και υπηρεσίες – και ειδικά από το Λιμενικό – και δεν ανταποκρίθηκαν ως όφειλαν σε αιτήματα της αντιπροσωπείας για καταστάσεις με τις οποίες ήλθε αντιμέτωπη κατά τη διάρκεια της επίσκεψης.
Σύμφωνα με την έκθεση, η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης «έχει πληροφορηθεί από πολλαπλές πηγές και από συνεντεύξεις με μετανάστες που όλοι ισχυρίζονται ότι οι τουρκικές αρχές δραστηριοποιήθηκαν ενεργά για να προωθήσουν και να διευκολύνουν τη μαζική είσοδο ατόμων στην Ελλάδα». ωστόσο, όπως προσθέτει, «ανεξαρτήτως του αριθμού τους, οι άνδρες, γυναίκες και παιδιά που εισήλθαν στην ελληνική επικράτεια είναι άτομα που πρέπει να αντιμετωπιστούν με αξιοπρέπεια και σεβασμό και σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά ήθη. Τα ευρήματα της επίσκεψης δείχνουν ότι αυτό δεν ίσχυε σε όλες τις περιπτώσεις».
Η CPT υιοθέτησε την έκθεση στις αρχές Ιουλίου και έδωσε προθεσμία τρεις μήνες στην ελληνική κυβέρνηση να απαντήσει στα ευρήματά της.