Πριν από 2.500 χρόνια η Ελλάδα, εκπροσωπώντας όλες τις αξίες της σημερινής Δύσης, σήκωνε «ξύλινα τείχη» στην Ανατολή. Το ερώτημα μάλιστα πώς θα είχε εξελιχθεί η παγκόσμια Ιστορία εάν ήταν διαφορετική η έκβαση της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, έχει απασχολήσει πολλούς ιστορικούς παγκοσμίως. Η Ιστορία όμως δεν γράφεται με «αν».
Η ιέρεια Αριστονίκη με τον περίφημο δεύτερο χρησμό προς τους Αθηναίους, ο οποίος τους ώθησε να επενδύσουν στα «ξύλινα τείχη» για τη σωτηρία της πόλης κατά τη δεύτερη περσική εκστρατεία, τους έδειξε τη λύση. Οπως γράφει ο Ηρόδοτος, «σωμός το ξύλινο το τείχος για σένα και τα τέκνα σου, απόρθητο θα μείνει». Αυτά τα ξύλινα τείχη όμως δεν ήταν ο παλαιός προμαχώνας της Ακρόπολης, αλλά οι αθηναϊκές τριήρεις. Το κατάλαβε ο οξύς πολιτικός νους του Θεμιστοκλή που έπεισε τους Αθηναίους για τον χρησμό, επιχειρηματολογώντας πως τα «ξύλινα τείχη» ήταν τα καράβια.
Την εποχή της Ναυμαχίας της Σαλαμίνας, το δημοκρατικό πολίτευμα είχε διάρκεια ζωής μόλις 30 χρόνων. Μια τυχόν άλωση της πόλης από τους Πέρσες είναι βέβαιο πως θα άλλαζε σημαντικά τον ρουν της Ιστορίας, όπως τη γνωρίζουμε, με σημαντική πολιτισμική επίδραση σε ολόκληρη τη Δύση και τον κόσμο.
Για να γραφτεί όμως αυτή η σημαντική σελίδα στην ελληνική Ιστορία χρειάστηκε εκτός από την αυταπάρνηση των συμμετεχόντων και τον νου του Θεμιστοκλή και τύχη. Τύχη Αγαθή. Μια κρίσιμη παράμετρος, η οποία αποδείχθηκε καθοριστική για τους Ελληνες υπερασπιστές της Δύσης έναντι των Περσών, ήταν η ανακάλυψη το 483 π.Χ. ενός σημαντικού κοιτάσματος αργύρου στη λαυρεωτική Μαρώνεια (σημερινή Καμάριζα). Με τον περίφημο «Ναυτικό νόμο», ο Θεμιστοκλής έπεισε τους συμπολίτες του να παραιτηθούν από το μερίδιο που τους αναλογούσε –επρόκειτο για 10 δραχμές, περίπου μισός μηνιαίος μισθός ενός τεχνίτη– από τα έσοδα των μεταλλείων του Λαυρίου και να χρηματοδοτήσουν την κατασκευή 200 τριήρων από τις συνολικά 378 των Ελλήνων στη Σαλαμίνα για «εθνικό σκοπό».
Χωρίς αυτή την «Αργυρώδη Φλέβα» του Χρυσού Αιώνα, τίποτα δεν μπορούσε να είναι το ίδιο. Με την ισχύ που της προσέφεραν τα μεταλλεία Λαυρίου, η Αθήνα σώθηκε και μαζί της σώθηκε και η εξέλιξη του δυτικού πολιτισμού, όπως τον γνωρίζουμε σήμερα.
Σήμερα, η ιστορία του Λαυρίου ετοιμάζεται να έρθει και πάλι στο προσκήνιο. Ο Ανδρέας Τσώκος, γενικός διευθυντής της Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) λέει στην «Κ» πως «η Ναυμαχία της Σαλαμίνας απέδειξε πως δεν χρειάζεται μόνο εθνική ομοψυχία ή στρατηγική ευφυΐα, αλλά και αποτελεσματική εκμετάλλευση του εθνικού μας πλούτου για να πετύχεις ένα μεγάλο εθνικό σκοπό». Ο μεταλλευτικός πλούτος του Λαυρίου, που έχει αφήσει ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην ελληνική Ιστορία, επιχειρεί να προσφέρει μία ακόμα προοπτική, αυτή τη φορά ανάπτυξης στην ευρύτερη περιοχή.
Σε μια πρωτοποριακή σύμπραξη, η Εθνική Αρχή Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ), το υπουργείο Πολιτισμού και ο Δήμος Λαυρεωτικής συγκρότησαν κοινό μέτωπο με σκοπό τη δημιουργία γεωπάρκου της UNESCO στην περιοχή. Ο γεωλογικός πλούτος της περιοχής, η απόκοσμη όψη των μεταλλείων και η κληρονομιά που άφησε στην περιοχή η επί αιώνες μεταλλευτική δραστηριότητα αναμένεται να προσφέρουν φλέβα… προοπτικής. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, με τον συντονισμό της ΕΑΓΜΕ η ελληνική πλευρά διεκδικεί την ένταξη της περιοχής στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, μέσα από τη δημιουργία γεωπάρκου στη Λαυρεωτική, το οποίο θα συμβάλει καθοριστικά στην ανάδειξη της γεωμεταλλευτικής μας κληρονομιάς. Ο σχετικός φάκελος βρίσκεται στην τελική μορφή προετοιμασίας και αναμένεται να κατατεθεί το επόμενο διάστημα προς την UNESCO.
«Διαχρονικά, η αττική γη έχει σημαντικές δυνατότητες και ως επιστήμονες έχουμε υποχρέωση να τις αναδείξουμε. Ο γεωλογικός πλούτος της χώρας συνολικά είναι ανεξάντλητος και μέχρι σήμερα ελάχιστα έχουν γίνει για την ανάδειξη και την προσφορά του», προσθέτει ο Ανδρέας Τσώκος. «Ξεκινάμε από τα μεταλλεία Λαυρίου μια προσπάθεια να γνωρίσουμε στους Ελληνες τις δυνατότητες και τα επιτεύγματα ενός τόσο σημαντικού κλάδου και παράλληλα προσπαθούμε να εξοικειώσουμε τις νεότερες γενιές με τον φυσικό μας πλούτο».
Και μουσείο
Πέρα από την προσπάθεια για τη δημιουργία γεωπάρκου, έχει ξεκινήσει στις εγκαταστάσεις στο Ολυμπιακό Χωριό μια προσπάθεια ανάδειξης της συλλογής ορυκτών και πετρωμάτων. Στόχος, όπως επισημαίνει ο κ. Τσώκος, είναι «να εξελίξουμε τον πλούτο αυτό σε ένα σύγχρονο μουσείο, επισκέψιμο σε περισσότερα σχολεία από όσα φιλοξενούμε σήμερα». Ηδη, έχει επιτευχθεί η έγκριση της αίτησης προελέγχου, η οποία αποτελεί τον οδικό χάρτη για την αναγνώριση του μουσείου από το υπουργείο Πολιτισμού ως εθνικού σημείου αναφοράς της γεωλογικής έρευνας στην Ελλάδα με τη μετεξέλιξή του σε Εθνικό Γεωλογικό Μουσείο.
«Η ολοκλήρωση του μουσείου θα είναι ένα έργο πνοής για τον ρόλο και την εξωστρέφεια της ΕΑΓΜΕ, με πολλαπλά οφέλη για την εκπαιδευτική κοινότητα, αλλά και τον Δήμο Αχαρνών που μας φιλοξενεί», καταλήγει ο κ. Τσώκος. Επειτα από 2.500 χρόνια, η αργυρώδης φλέβα έχει ακόμα να δώσει πολλά.