Υπόκλιση στον Αγνωστο Εθελοντή

Υπόκλιση στον Αγνωστο Εθελοντή

5' 26" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Eνα φθινοπωρινό απόγευμα στα γυμνασιακά χρόνια πήγαμε με την τάξη μου στο μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Η καθηγήτρια, μια ψαγμένη φιλόλογος, μας έκανε να δούμε πιο μακριά από τους Ευζώνους και την τουριστική ματιά: επικεντρώθηκε σ’ αυτόν τον Aγνωστο Στρατιώτη, τον πατέρα, γιο, συγγενή, φίλο, γείτονα, που θέλοντας ή όχι έδωσε ένα μέρος ή όλη τη ζωή του για το συλλογικό καλό, δηλαδή για μένα τον μαθητή της άγνωστης γυμνασιακής τότε τάξης…
 
Διάβαζα πρόσφατα ένα ιστορικό κείμενο των ημερών μας: την έκθεση μιας εταιρείας εμβολίων προς την επιτροπή έγκρισης στις Ηνωμένες Πολιτείες που επρόκειτο να συνεδριάσει στις 10 Δεκεμβρίου. Το ψυχρό, επιστημονικό κείμενο έλεγε: Στη φάση 3 της κλινικής μελέτης συμμετείχαν 43.500 εθελοντές (ίσος αριθμός από γυναίκες και άνδρες) από την Αμερική, Αργεντινή, Βραζιλία, Γερμανία, Νότια Αφρική και Τουρκία. Οι ηλικίες ήταν από 16 ετών και πάνω (21% ήταν μεγαλύτεροι από 65 χρόνων). Ενα ποσοστό από αυτές/ούς ήταν Αφροαμερικανοί (10%) και Ασιάτες (4%). Πολλοί είχαν παχυσαρκία (35%) και υποκείμενες νόσους, όπως διαβήτη (8%), ή πνευμονική νόσο (8%). Στους μισούς χορηγήθηκε το εμβόλιο ΒΝΤ162b2 και στους άλλους μισούς το εικονικό σκεύασμα (νεράκι δηλαδή). Για ακόμη μία φορά, όπως και τόσες άλλες στα 40+ χρόνια της επιστημονικής μου διαδρομής, η εικόνα του Αγνωστου Στρατιώτη ήρθε και κόλλησε με την εικόνα του Αγνωστου Εθελοντή στο πείραμα του εμβολίου. Οπως και ο Αγνωστος Στρατιώτης έτσι και ο Αγνωστος Εθελοντής έβαλε σε ρίσκο την προσωπική του υγεία για το γενικότερο καλό, για μένα τον σχεδόν εβδομηντάχρονο μαθητή του Ιπποκράτη, όπως και για σένα αγαπητή/έ αναγνώστρια/στη. Αυτός ο Αγνωστος Εθελοντής, από διάφορες περιοχές του πλανήτη, δέχθηκε έπειτα από ενημέρωση και ανάλυση του πιθανού κινδύνου να συμμετάσχει στο πείραμα. Και το κάθε πείραμα, επειδή πρόκειται για τη μετάβαση από την άγνοια στη γνώση, έχει αβέβαιη έκβαση. Βέβαια η φάση 3 μιας κλινικής μελέτης που αφορά έναν μεγάλο αριθμό εθελοντών, εκατοντάδες ή δεκάδες χιλιάδες, ανάλογα με τη συχνότητα του προβλήματος, είναι πιο ασφαλής από τη φάση 2 (αν δουλεύει το σκεύασμα σε μικρό αριθμό ατόμων) και τη φάση 1 (αν το σκεύασμα είναι ασφαλές και σε ποια δόση) που απευθύνεται σε λίγους πρωτοπόρους εθελοντές, αναμφίβολα τους πιο εκτεθειμένους στο υπολογισμένο ρίσκο του αγνώστου. 
 
Μιλάμε λοιπόν για 43.500 Αγνωστους Εθελοντές στο εμβόλιο ΒΝΤ162b2, 30.000 στο εμβόλιο mRNA-1273, 23.700 στο εμβόλιο AZD1222 και σίγουρα χιλιάδες άλλους στα εμβόλια που πρόκειται να ακολουθήσουν τους επόμενους μήνες. Και μην ξεχνάμε τις εκατοντάδες χιλιάδες άλλων Αγνωστων Εθελοντών που συμμετέχουν σε μελέτες νέων φαρμάκων, ιατρικών συσκευών, γονιδιακής θεραπείας, γονιδιωματικής διάγνωσης, θεραπείες του καρκίνου, της νόσου Αλσχάιμερ, της σκλήρυνσης κατά πλάκας, τις ψυχιατρικές αρρώστιες…
 
Ο Αγνωστος λοιπόν Εθελοντής από την Τουρκία ή τη Γερμανία, τη Βραζιλία, τη Νότια Αφρική, την Αμερική, την Ινδία ή το Πακιστάν, που ίσως μπορεί να αναπτύξει μια σοβαρή αντίδραση και επιπλοκή στην πειραματική θεραπεία ή ακόμα και να πεθάνει, έχει επιπτώσεις σ’ εμένα, σ’ εσένα και σε όλες τις κοινωνίες των ανθρώπων. Η εθελόντρια αυτή που αγνοούμε την κοσμοθεωρία της, τα πιστεύω, τις ανάγκες, τις αγάπες, την τσέπη, τη μόρφωση, τα ελαττώματα, τη ζωή της κοντολογίς, έχει αφήσει μια σφραγίδα στη ζωή του καθενός μας. Βέβαια η γνώση της επιστήμης είναι πίσω από κάθε νέα ανακάλυψη. Ομως το κάθε χάπι οποιουδήποτε φαρμάκου, η κάθε δόση εμβολίου, ο κάθε καθετήρας, ο κάθε καρδιακός βηματοδότης, η κάθε εγχείρηση, έχουν και τη συνεισφορά των Αγνωστων Εθελοντών. Στα εκατοντάδες χρόνια της ανάπτυξης της ιατρικής, πολλοί εθελοντές πέθαναν από επιπλοκές της πειραματικής θεραπείας ή επέμβασης. Πολλές φορές στην Ιστορία οι εθελοντές ήταν επώνυμοι ή σε άλλες περιπτώσεις ήταν οι ίδιοι οι ερευνητές που μελετούσαν μια συγκεκριμένη αρρώστια. Μερικά παραδείγματα από ερευνητές που έκαναν αυτοπειράματα και που οι περισσότεροι από αυτούς πήραν βραβεία Νομπέλ: Barry Marshall, το 2005 ήπιε καλλιέργεια από ελικοβακτηρίδιο που προκαλεί πεπτικό έλκος· Rosalyn Yalow, το 1977 χρησιμοποιούσε το αίμα της για να μελετήσει την ορμόνη ACTH· Werner Forssman, το 1956 έκανε καρδιακό καθετηριασμό στον εαυτό του για να δείξει ότι ήταν ακίνδυνος· Max Theiler, το 1951, και Albert Schweitzer, το 1952, δοκίμασαν το πειραματικό εμβόλιο του κίτρινου πυρετού· Ernest Lawrence, το 1939 ήπιε ραδιενεργό νάτριο για να ερευνήσει την κυκλοφορία του νατρίου στον οργανισμό· Gerhard Domagk, το 1939 έκανε ενέσεις αποστειρωμένων κακοήθων όγκων για να δει εάν ο καρκίνος είναι μολυσματικός· Karl Landsteiner, το 1930 μελετούσε τις ομάδες αίματος που είχε ανακαλύψει, στον εαυτό του· Charles Nicolle, το 1928 αυτομολύνθηκε με τύφο για να αποδείξει τη μολυσματικότητά του· Elie Mechnikoff, το 1908 έκανε ενέσεις μπορέλιας στον εαυτό του για να βρει την αιτιολογία του υποτροπιάζοντος πυρετού· William Ramsay, το 1904 δοκίμαζε διάφορα αέρια για να ανακαλύψει αναισθητικά. Οι αποφάσεις της Νυρεμβέργης του 1947 για την ιατρική έρευνα επιτρέπουν τον αυτοπειραματισμό έστω και αν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα θανάτου από το πείραμα. Η απόφαση της συνδιάσκεψης του Ελσίνκι το 1964 δεν πήρε θέση στο πρόβλημα του αυτοπειραματισμού. Ετσι, και για τη διασκέδασή σας, είναι ενδιαφέρον πως στις αρχές του 2020 μια ομάδα επιστημόνων που αυτοονομάστηκε Συνεργασία για τη Γρήγορη Ανάπτυξη Εμβολίων (RaDVac) άρχισε να παράγει χωρίς άδεια και να αυτοδοκιμάζει ρινικά σπρέι εμβολίων για τον κορωνοϊό! Δεν έχω τελευταία νέα από αυτή την παράξενη προσπάθεια, στην οποία μάλιστα συμμετέχουν και δύο πολύ γνωστοί καθηγητές από το Χάρβαρντ…   
 
Η διαδικασία της «στρατολόγησης» των εθελοντών είναι τώρα πια καλά οριοθετημένη και διέπεται από αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Στο απώτερο παρελθόν βέβαια, υπήρξαν αρκετά παραδείγματα με επιλήψιμους τρόπους «στρατολόγησης», από τον στρατό, τις φυλακές ή από ομάδες πληθυσμών εκτός των ορίων των νομοταγών κοινωνιών. Ολα αυτά είναι όμως παλιές ιστορίες για διδαχή και αποφυγή. Οι εθελοντές τώρα είναι ελεύθερα πρόσωπα που οικειοθελώς συμμετέχουν και δεν ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (μετανάστες επί παραδείγματι) που μπορούν να εξαναγκαστούν για συμμετοχή.   
 
Το Εθνικό Ιδρυμα Υγείας της Αμερικής έχει δημοσιεύσει το γιατί χρειάζονται οι Αγνωστοι Εθελοντές σχετικά με τα εμβόλια. Η περίληψη του κειμένου αυτού έχει ως εξής: ι. βοήθεια στους ερευνητές να αναπτύξουν εμβόλια, ιι. συμβολή στην πρόοδο της ιατρικής, ιιι. παροχή στους ερευνητές σημαντικών επιστημονικών πληροφοριών σε ασφαλές και εμπιστευτικό πλαίσιο συνεργασίας. Οι πιο πολλοί εθελοντές πληρώνονται για τον χρόνο που διαθέτουν για την κλινική μελέτη, όπως άλλωστε πληρώνονται και οι στρατιώτες και όλοι όσοι συμβάλλουν στη δημόσια λειτουργία.  
 
Οταν η βελόνα του εμβολίου τρυπήσει τον δελτοειδή μυ του μπράτσου μας, ο Αγνωστος Εθελοντής είναι και αυτός δίπλα μας σαν ένας συνδετικός κρίκος με τον συνάνθρωπό μας που θα εμβολιαστεί μετά από εμάς. Και όταν περάσετε με τα εγγονάκια σας ένα ηλιόλουστο κυριακάτικο απομεσήμερο από τον Αγνωστο Στρατιώτη στην Αθήνα, βγάλτε το καπέλο σας και κάντε μια μικρή υπόκλιση στον Αγνωστο Εθελοντή. 
 
* Ο κ. Στυλιανός Αντωναράκης είναι ομότιμος καθηγητής Γενετικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, μέλος της Ελβετικής Ακαδημίας Επιστημών, πρώην πρόεδρος του διεθνούς οργανισμού Ανθρωπίνου Γονιδιώματος (HUGO).

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή