Υπάρχουν πολλοί δρόμοι να φτάσεις στην Ανω Πόλη, την παλιά οθωμανική συνοικία της Θεσσαλονίκης, η οποία είναι και η μοναδική που γλίτωσε από την ισοπεδωτική φωτιά του 1917. Το ραντεβού με τον Κωνσταντίνο, τον φωτογράφο, δόθηκε στη νότια πλευρά της Ροτόντας, λοξά από την αψίδα του Γαλερίου. Μεσημέρι καθημερινής, μια σχεδόν ανοιξιάτικη μέρα, τέλη Δεκέμβρη. Οσο ελέγχαμε τον χάρτη, μας προσπερνούσαν ζευγάρια με τα σκυλιά τους και ηλικιωμένοι αγκαζέ, με το πρόσωπο στραμμένο στον ήλιο. Ρουφούσαν ενέργεια και αισιοδοξία. Χρειαζόμασταν και εμείς τα ίδια συστατικά. Μπροστά μας είχαμε μια ανηφορική πορεία 4 χιλιομέτρων, γεμάτη στενά σοκάκια, απρόσμενα αδιέξοδα, πολλά σκαλάκια και μεγάλες κλίσεις – ξεκινήσαμε από τα 23 μέτρα πάνω από τη θάλασσα και καταλήξαμε σε ύψος 139 μέτρων!
Περάσαμε το γεφυράκι της οδού Μελενίκου, πάνω από τα απομεινάρια του ανατολικού τείχους, πέσαμε «φάτσα κάρτα» με το παλιό κτίριο της Φιλοσοφικής του ΑΠΘ και αντλήσαμε έμπνευση από το επίγραμμα του αετώματος «ΜΟΥΣΑΙΣ ΧΑΡΙΣΙ ΘΥΕ» (Θυσίαζε στις Μούσες και στις Χάριτες), φράση-κληρονομιά του αείμνηστου καθηγητή Αρχαίων Ελληνικών, Χαρίτωνα Χαριτωνίδη. Νιώσαμε μια φευγαλέα μελαγχολία με την έρημη ελέω κορωνοϊού πανεπιστημιούπολη, χαζέψαμε τα ασυνήθιστα ψιλόλιγνα πεύκα στο πάρκο Καρατάσου και κατευθυνθήκαμε βόρεια στην Εθνικής Αμύνης. Μετά το Γενικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, «Γ. Γεννηματάς», στρίψαμε αριστερά στην Αγίου Δημητρίου, ανεβήκαμε λίγα σκαλοπάτια και φτάσαμε στην οδό Κάστρων, η εξαιρετική ανάπλαση της οποίας είναι μια δωρεά του ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Πρόκειται για έναν πεζόδρομο με γκαζόν κατά μήκος των τειχών, όπου στο δεξί χέρι εκτείνεται το κοιμητήριο των Προτεσταντών και των Αρμενίων και στο βάθος ίσα που φαίνεται ο Ιερός Ναός της Ευαγγελίστριας. Στα ημικυκλικά παγκάκια, παρέες λουσμένες από το μεσημεριανό φως κουβεντιάζουν με καφέδες στο χέρι, ενώ εμείς συνεχίζουμε με βήμα γοργό, ανυπομονώντας να φτάσουμε στους Κήπους του Πασά. Σπρώχνουμε την είσοδο και ξάφνου βρισκόμαστε εκτός πόλης. Τι έκπληξη! Ενας μεγάλος πευκόφυτος χώρος, σπαρμένος με μυστήρια αγάλματα-κατασκευές, φουτουριστικής και αφηρημένης αρχιτεκτονικής, που φέρνει λίγο στο πάρκο Γκουέλ στη Βαρκελώνη. Οπως μαρτυρεί μια ταμπέλα, ιδιοκτησιακά ανήκει στο νοσοκομείο «Αγιος Δημήτριος», το πρώην «Ξένων», και έχει δημιουργηθεί το 1904, πιθανότατα από εντολή του Πασά της πόλης.
Η κρυφή χριστιανοσύνη
Αφήνουμε το χιτσκοκικό σκηνικό με τα πουλιά, μπαίνουμε στη Γοργούς, περνάμε μέσα από ένα πολύ στενό πέρασμα και κάνουμε το πρώτο πιτ στοπ στην κινηματογραφική πλατεία Καλλιθέας. Είμαστε εντός των τειχών! Από τη μία τα πολύχρωμα παραδοσιακά διώροφα σπίτια της Ανω Πόλης, από την άλλη κάτι παιδιά που ξέγνοιαστα παίζουν σκηνάκι με φόντο τον ναό του Αγίου Νικολάου του Ορφανού του 14ου αιώνα, ο οποίος είναι Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Μια κρυφή χριστιανοσύνη πίσω από το πετρόκτιστο τοιχίο. Σαν τουρίστες σε νησί, κοιτάμε πάλι τον χάρτη και τραβάμε για την οδό Αμφιτρύωνος. Εδώ, γυρνάς στην εποχή που τα σπίτια είχαν χαγιάτια, στοιχείο κατατεθέν της μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, και ξύλινα κατακόρυφα παντζούρια.
Συνεχίσαμε στην οδό Καλλιόπης, όπου νεότερης αρχιτεκτονικής κτίρια συνυπάρχουν αρμονικά με τα παραδοσιακά κτίσματα και τους πλακόστρωτους δρόμους, σημάδια της παλιάς ρυμοτομίας. Στρίβουμε στη χωμάτινη πάροδο της οδού Μουσών, φωτογραφίζουμε τα βυζαντινά λουτρά στην είσοδο της συνοικίας Κουλέ Καφέ, που συμπεριλαμβάνονται στον κατάλογο της UNESCO, θαυμάζουμε τη δημοτική βιβλιοθήκη, ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αστικού βαλκανικού σπιτιού με καμπυλωτές επιφάνειες, συνομολογούμε σιωπηρά να μην ανέβουμε τα σκαλάκια της οδού Βλατάδων –όχι, δεν θέλουμε άλλο προπόνηση «Ρόκι»– και καταλήγουμε στο παλαιό καθολικό της Μονής Λατόμου, γνωστό ως ναός του Οσίου Δαυίδ. Αλλο ένα μνημείο της χριστιανοσύνης – εδώ φιλοξενείται ένα σπάνιο ψηφιδωτό που παριστάνει το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ με τον Χριστό δίχως γένια, καθισμένο σε ένα φωτεινό τόξο.
Δεύτερο πιτ στοπ, οριακά λαχανιασμένοι από την ανηφόρα. Στην οδό Λυσία, μετά το Αγίασμα της Αγίας Ζώνης, στρέψαμε το βλέμμα μας στη θάλασσα. Ο Θερμαϊκός διακρινόταν στο βάθος, ήρεμος και φωτεινός, μια υδάτινη, τρυφερή αγκαλιά. Πήραμε ανάσες και προχωρήσαμε προς τη Μονή Βλατάδων, πριν από τη Μεγάλη Πορτάρα. Το βυζαντινό μοναστήρι, που λειτουργεί μέχρι σήμερα, ιδρύθηκε στα μισά του 14ου αιώνα από τον Δωρόθεο και Μάρκο Βλαττή. Κατηφορίσαμε την Επταπυργίου με τα τείχη στα αριστερά μας και με την πρώτη ευκαιρία «τρυπώσαμε» από την εξωτερική μεριά, η οποία έχει ένα μακρόστενο πάρκο με ψηλά δέντρα. Τελικώς, στρίψαμε εκ νέου δεξιά στην κύρια Πύλη και καταλήξαμε έπειτα από διακόσια μέτρα στον πύργο Τριγωνίου. Μια παρέα καθισμένη οκλαδόν έπαιζε χαρτιά, ένας τύπος με μπερέ και γυαλιά ηλίου γρατζουνούσε μια άμοιρη κιθάρα. Βρήκαμε ένα άδειο σημείο για να απολαύσουμε τη θέα. Είχε πάει απόγευμα, οι ώρες σίμωναν για την αλλαγή του χρόνου.
Η οχύρωση της πόλης, οι προσθήκες και οι ενισχύσεις
Κατά μήκος περίπου όλης της δια-δρομής, δηλαδή πάνω από την οδό Ολυμπιάδος μέχρι το τέρμα στον πύργο Τριγωνίου, περπατούσαμε δίπλα στα βυζαντινά τείχη ή περνούσαμε μέσα από πύλες που οδηγούσαν εντός της Aνω Πόλης. Η οχύρωση της Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε από τον βασιλιά Κάσσανδρο, ευθύς μόλις ίδρυσε την πόλη το 315 π.Χ., παρέμεινε σχεδόν αυτούσια κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, ενώ αργότερα συμπληρώθηκε από τον Μ. Κωνσταντίνο, ειδικά το παραθαλάσσιο μέτωπο, όταν αυτός αποφάσισε να μετατρέψει την πόλη σε πολεμική βάση κατά του Λικινίου. Γενικότερα, ακολούθησαν πολλές προσθήκες και ενισχύσεις, με σημαντικότερες να θεωρούνται αυτές της αυτοκράτειρας Αννας Παλαιολογίνας (1355), η οποία άνοιξε και δύο νέες πύλες προς την Ακρόπολη. Την επταετία της Ενετοκρατίας (1423-1430), υπό την απειλή των Τούρκων, τα τείχη ενισχύθηκαν ακόμη περισσότερο. Κληρονομιά από αυτή τη φάση θεωρείται ότι έμειναν ο Λευκός Πύργος και ο Πύργος Τριγωνίου, ενώ κατά τη βυζαντινή περίοδο υπολογίζεται ότι υπήρχαν συνολικά 70 πύργοι, μικρότεροι σε μέγεθος, σε όλη την περίμετρο. Μέχρι το 1869, η πόλη περιβαλλόταν από τα βυζαντινά της τείχη, μέρος των οποίων κατεδάφισαν οι Τούρκοι για να ομορφύνουν τη Θεσσαλονίκη. Σήμερα, στην Ανω Πόλη διασώζονται οι τρεις «Πορτάρες» στα βόρεια τείχη, οι οποίες οδηγούσαν τους πολιορκούμενους απευθείας στο Επταπύργιο, γνωστότερο και ως Γεντί Κουλέ. Το τελευταίο χρησιμοποιήθηκε περίπου για έναν αιώνα (1890-1989) ως φυλακή.
Στοιχεία
Διαδρομή: 4.100 μέτρα
Διάρκεια: 75 λεπτά
Θερμίδες: 520
Υψόμετρο: 139
• Ολη η διαδρομή είναι ανηφορική.
Μην κουβαλάτε λοιπόν μαζί σας περιττά, καθώς θα σας δυσκολέψουν στην ανάβαση.