Εδώ και πολλά χρόνια, κάποιοι μάλιστα για περισσότερο από δύο δεκαετίες, επισκέπτονται σπίτια σε όλη την Ελλάδα. Μεταφέρουν τρόφιμα ή και μαγειρεμένο φαγητό καθημερινά, αγοράζουν και δίνουν τα φάρμακα σε ηλικιωμένους, βοηθούν στη συμπλήρωση εγγράφων και επικοινωνούν με τις δημόσιες υπηρεσίες, πληρώνουν λογαριασμούς, καθαρίζουν σπίτια και βοηθούν ανθρώπους με δυσκολίες να αυτοεξυπηρετηθούν. Προσφέρουν «ένα χέρι βοηθείας», αλλά και μια καλή κουβέντα ή ακόμα περισσότερο ένα πρόθυμο αυτί σε ανθρώπους που σε διαφορετική περίπτωση δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν κυριολεκτικά. Δεν αναλαμβάνουν ανθρώπους που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν καθόλου και χρειάζονται 24ωρη φροντίδα, καθώς δεν υπάρχει η δυνατότητα για αυτή την παροχή.
Οι (περίπου 2.900) εργαζόμενοι στο πρόγραμμα των Δήμων «Βοήθεια στο Σπίτι», κοινωνικοί λειτουργοί, νοσηλευτές και οικογενειακοί βοηθοί βρέθηκαν κυριολεκτικά στην πρώτη γραμμή ειδικά από την προηγούμενη άνοιξη, λόγω της πανδημίας.
Ομως, από το 2000 που ξεκίνησε το πρόγραμμα με χρηματοδότηση από την Ε.Ε., οι άνθρωποι του «Βοήθεια στο Σπίτι» δουλεύουν με συμβάσεις οι οποίες τις καλές εποχές ανανεώνονταν κάθε χρόνο, κάποιες φορές όμως χρειάστηκε να υπογράψουν νέα σύμβαση, κάθε δύο ή τρεις μήνες. Για μεγάλα χρονικά διαστήματα από το 2010 και μετά έμειναν απλήρωτοι. Στις αρχές του 2021 αναμένουν με αγωνία τα αποτελέσματα της προκήρυξης του ΑΣΕΠ για προσλήψεις στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, για τη μονιμοποίησή τους.
«Σε αυτή τη θέση έχω κλείσει μία εικοσαετία, σε πέντε χρόνια βγαίνω στη σύνταξη», λέει η Ελένη Παλιεράκη η οποία εργάζεται ως κοινωνική λειτουργός στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» του Δήμου Αγίου Δημητρίου. «Εξαρτάται η σύνταξή σας, από το αν θα πετύχετε στον διαγωνισμό;», τη ρωτάω. «Δεν ξέρω, δεν νομίζω, αλλά θα είναι μια ηθική ικανοποίηση για μένα. Δεν θα ήθελα να συνταξιοδοτηθώ ως συμβασιούχος». Η κ. Παλιεράκη μένει στην Καστέλλα και όλα αυτά τα χρόνια καθημερινά πηγαίνει στον Αγιο Δημήτριο χρησιμοποιώντας τα μέσα μαζικής μεταφοράς αφού δεν έχει αυτοκίνητο. «Δεν με πειράζει, δεν μπορεί να δουλεύουμε όλοι δίπλα στο σπίτι μας». Εχουν δει πολλά τα μάτια της. «Εχω ζήσει την τελευταία στιγμή της ζωής ενός ανθρώπου, πολλές φορές λόγω συγκυριών. Οταν φύγει ένας μοναχικός άνθρωπος, κάνουμε εμείς όλες τις διαδικασίες», αναφέρει.
Το πιο δύσκολο; Τα μάτια των μεγάλων ανθρώπων. «Μερικές φορές είναι σαν να βλέπεις να πονάνε επειδή δεν έχουν χρόνο να αλλάξουν πια τίποτα». Αλλά από την άλλη έχουν και μεγάλη προσήλωση στη ζωή. «Μαθαίνουν ότι πέθανε κάποιος στη γειτονιά, κάνουν τον σταυρό τους και μετά βιάζονται να προσθέσουν: “οι πεθαμένοι με τους πεθαμένους και οι ζωντανοί με τους ζωντανούς”» λέει.
Πολλές φορές καλείσαι «να αντιμετωπίσεις και να λύσεις μέσα σε λίγη ώρα προβλήματα που οι ίδιοι δεν αντιμετώπισαν σε όλη τους τη ζωή. Βλέπεις την απόλυτη δυστυχία, το απόλυτο πρόβλημα στις σχέσεις», περιγράφει τη δουλειά της. «Υπάρχουν άνθρωποι που ήσαν παραβατικοί, άνθρωποι με ψυχολογικά προβλήματα, άνθρωποι που ποτέ δεν σκέφτηκαν τι θα γίνει μετά, όταν μεγαλώσουν. Αν έχω μάθει όμως κάτι σε αυτή τη δουλειά είναι να μην κρίνω. Οποιος έχει ανάγκη, θα προσπαθήσουμε να τον φροντίσουμε».
«Η ικανοποίηση όταν στο τέλος της μέρας μπορείς να τα βάλεις κάτω και να πεις “κάτι σημαντικό έκανα και σήμερα”. Αυτή είναι μία ανεκτίμητη στιγμή», λέει η κ. Παλιεράκη. «Υπάρχουν άτομα που τα γνώρισα πριν από 20 χρόνια και ζουν ακόμα. Κοντεύουν πια τα 100. Ξέρουμε ότι το “Βοήθεια στο Σπίτι” συνέβαλε σε αυτό. Εχουν τη φροντίδα που χρειάζονται, τα φάρμακά τους στην ώρα τους, κάποιον να απευθυνθούν, κάποιον να τους καθησυχάζει», διηγείται και στη φωνή της διακρίνεις την περηφάνια. «Μια γιαγιά κάθε φορά που πηγαίνω πιάνει τα μαλλάκια της και λέει όσα μαλλιά έχω τόσες ευχές σου δίνω», λέει τρυφερά.
Η πανδημία
Με την πανδημία οι περισσότεροι δήμοι εγκατέστησαν μια τηλεφωνική γραμμή, ένα πενταψήφιο νούμερο στην οποία οι πολίτες μπορούν να καλούν όταν χρειάζονται βοήθεια. Εκείνοι που αναλαμβάνουν τη διεκπεραίωση των αιτημάτων είναι κατά κύριο λόγο και πάλι οι εργαζόμενοι του προγράμματος «Βοήθεια στο Σπίτι». «Με το lockdown αυξήθηκαν πολύ τα αιτήματα για βοήθεια. Αρχικά, σύμφωνα με την εγκύκλιο από το υπουργείο Εσωτερικών, βοηθάμε όλους χωρίς να πραγματοποιούμε κοινωνική έρευνα για το αν είναι δικαιούχοι του προγράμματος», λέει η Βασιλική Μουταφίδου αντιδήμαρχος Κοινωνικών Υπηρεσιών του Δήμου Νίκαιας- Ρέντη. Ομως με αυτόν τον τρόπο ήρθαν στο φως περισσότερες ανάγκες και περισσότεροι άνθρωποι εντάχθηκαν. «Πολλοί έμαθαν για το πρόγραμμα και τελικά οι περισσότεροι πληρούσαν τις προϋποθέσεις και παρέμειναν ως ωφελούμενοι μόνιμα».
Απαραίτητος όρος για να ενταχθείς είναι να μην υπάρχει υποστηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον, να είσαι άνω των 70 ετών ή να έχεις σοβαρή αναπηρία και επίσης να έχεις χαμηλό εισόδημα. Κάθε εβδομάδα η υπηρεσία υποδέχεται 5-10 καινούργια αιτήματα. «Γίναμε διάσημοι», λέει η κ. Μουταφίδου.
«Συνέχεια οι ανάγκες αυξάνονται τα τελευταία χρόνια και βέβαια η καραντίνα δημιούργησε περισσότερα προβλήματα», εξηγεί η κοινωνική λειτουργός, Ελένη Ζήγα που εργάζεται σε αυτή τη θέση εδώ και 12 χρόνια. Στη Νίκαια και στου Ρέντη υπάρχει ακόμα γειτονιά και οι μεγάλοι άνθρωποι, οι ηλικιωμένοι, είναι αγαπητοί. «Οταν κάποιος δεν έχει οικογένεια, ο γείτονας του πηγαίνει φαγητό. Τα παιδιά τέτοιες μέρες πήγαιναν για τα κάλαντα ή επισκέπτονταν με τους γονείς τους τον παππού και τη γιαγιά της διπλανής πόρτας. Τώρα αυτό δεν μπορεί να γίνει και οι μεγάλοι άνθρωποι έχουν στεναχωρηθεί πολύ. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο».
Περιμένοντας τα αποτελέσματα του ΑΣΕΠ
Tα αποτελέσματα από την προκήρυξη του ΑΣΕΠ για τους εργαζομένους στο πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι» αναμένονταν μέσα στο καλοκαίρι, όμως έχουν καθυστερήσει λόγω του αυξημένου αριθμού των υποψηφίων. Υπολογίζεται ότι για τις 2.900 θέσεις που έχουν προκηρυχθεί, έχουν καταθέσει αίτημα πάνω από 78.000 υποψήφιοι. Ωστόσο, με απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών θα παραμείνουν στις θέσεις τους οι εργαζόμενοι έως ότου προκύψουν τα τελικά αποτελέσματα. Παράλληλα, το μεγαλύτερο ποσοστό όσων εργάζονται στο πρόγραμμα –οι περισσότεροι εκ των οποίων για πολλά χρόνια– αναμένουν να μετατραπούν οι συμβάσεις τους σε αορίστου χρόνου εφόσον η εμπειρία έχει πριμοδοτηθεί με αυξημένα μόρια. Πρόκειται για ανθρώπους που γνωρίζουν τη δουλειά, αλλά κυρίως ξέρουν και συνδέονται με τους ανθρώπους που φροντίζουν τονίζει στέλεχος του υπουργείου Εσωτερικών σχετικά. Το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» υλοποιείται πανελλαδικά σε 273 δήμους, ενώ οι δήμοι που δεν συμμετείχαν προς το παρόν δεν μπορούν να ενταχθούν.