Να πούμε αλήθειες για τα πανεπιστήμια, το οφείλουμε στους νέους

Πρόσφατα η κυβέρνηση έβαλε σε διαβούλευση ένα νομοσχέδιο που, μεταξύ άλλων, έχει τα εξής θέματα: διάρκεια σπουδών, οι περίφημοι αιώνιοι φοιτητές ή το ν+2, η βάση εισαγωγής και η πανεπιστημιακή αστυνομία και τα πειθαρχικά. 
 
Τα τρία θέματα αυτά θα έπρεπε να είναι μέρος ενός νομοσχεδίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, με το οποίο να φαίνεται το συνολικό σχέδιο της κυβέρνησης. Τώρα αποσπασματικά και για λόγους πολιτικής διαχείρισης γίνεται προσπάθεια να λυθούν υπαρκτά προβλήματα και μάλιστα κάποια με λάθος τρόπο. Από την άλλη μεριά, το πολιτικό σύστημα και οι πρυτάνεις βρέθηκαν σε αμυντική και φοβική θέση και οδηγήθηκαν στην άρνηση. Η χώρα έπειτα από δέκα χρόνια κρίσης χρειάζεται και απαιτεί συζητήσεις, συνθέσεις, συναινέσεις, αλήθειες και έντιμους συμβιβασμούς. Αλλά για να γίνουν όλα αυτά πρέπει να διαπιστώσουμε το πρόβλημα και να είμαστε στην όχθη της λύσης του προβλήματος και όχι μέρος του. Αυτό κατά τη προσωπική μου άποψη είναι σύνθετο και έχει τις εξής παραμέτρους: τον ρόλο του λυκείου, την αξιόπιστη και αποτελεσματική μεταλυκειακή εκπαίδευση, το χωροταξικό των πανεπιστημίων, τον αριθμό των εισακτέων στα πανεπιστήμια και τη φύλαξη και προστασία των πανεπιστημίων.
 
Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, το αφήγημα που περιγράφει το πρόβλημα, προχωρά σε διαπιστώσεις και προτείνει κάποιες λύσεις.
 
Το λύκειο έχει μετατραπεί σε ένα κέντρο προετοιμασίας για τις εισαγωγικές εξετάσεις. Αυτός ο προσανατολισμός αγνοεί τη καλλιέργεια δεξιοτήτων, την ανάδειξη ταλέντων και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, τον επαγγελματικό προσανατολισμό,  την ευρύτητα γνώσεων, την ανάπτυξη κριτικής σκέψης και τέλος την ωρίμανση των νέων πολιτών σε κοινωνικά και άλλα θέματα. Ο μεγάλος αγώνας είναι για μία θέση στο πανεπιστήμιο, η οποία πιθανώς να εξασφαλίσει κάποια επαγγελματική αποκατάσταση. Η έλλειψη σοβαρής, αξιόπιστης και αποτελεσματικής μεταλυκειακής εκπαίδευσης δεν δίνει άλλη δυνατότητα.
 
Η πολιτεία βέβαια δεν πρέπει να μείνει απαθής. Οφείλει να οργανώσει μια άριστη μεταλυκειακή εκπαίδευση, η οποία θα εξασφαλίζει προσόντα και δεξιότητες για επαγγελματική αποκατάσταση και όχι έναν ακόμα εναλλακτικό τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτή η μεταλυκειακή εκπαίδευση οφείλει να λαμβάνει υπόψη την οικονομία και τις ανάγκες της χώρας αλλά και τα ιδιαίτερα τοπικά χαρακτηριστικά. 
 
Πρέπει να πούμε αλήθειες δυσάρεστες και στενάχωρες. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε τόσο πολλούς εισακτέους στα ελληνικά πανεπιστήμια, οι οποίοι μάλιστα να μην έχουν μία σαφώς ορισμένη διάρκεια σπουδών. Πρέπει να καταλάβουμε όλοι μας ότι δεν είναι πάντα λύση η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο για όλους, για μία σειρά λόγων. Οφείλουμε να αναδείξουμε και να δημιουργήσουμε και νέες ευκαιρίες προς όφελος των νέων ανθρώπων και της κοινωνίας. Διαφορετικά θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε άνεργους αποφοίτους και «αιώνιους» φοιτητές. Οι «αιώνιοι» φοιτητές έχουν ένα διοικητικό κόστος που αφορά τις εξετάσεις, τα εργαστήρια, τις άδειες λογισμικού, την επίδραση στις διεθνείς κατατάξεις και τη σίτιση και τη στέγαση. 
 
Προκαλεί εντύπωση βέβαια ότι κάθε χρόνο τα πανεπιστήμια ζητούν μείωση των εισακτέων και τώρα που το προτείνει η πολιτεία είναι φοβικά και αντιμετωπίζουν τη συζήτηση αμήχανα. Η λογική ένα πανεπιστημιακό τμήμα σε κάθε πόλη δεν προσφέρει τίποτα εκτός από το να καλλιεργεί προσδοκίες. Η χώρα χρειάζεται πανεπιστήμια ισχυρά, με διδάσκοντες και διοικητικό προσωπικό σε αριθμό που να μπορούν να τα λειτουργήσουν αποτελεσματικά, με εκπαιδευτικές και ερευνητικές υποδομές, βιβλιοθήκες και φοιτητική μέριμνα. Αυτά δεν μπορεί να προσφερθούν αν έχουμε τμήματα σε κάθε πόλη. Δεν μπορεί έπειτα από διαδικασίες και ενέργειες χωρίς σχέδιο, χωρίς ακαδημαϊκά κριτήρια, χωρίς υποστήριξη σε ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους, να δημιουργούνται πανεπιστημιακά τμήματα, με μοναδικό κριτήριο την ικανοποίηση αυστηρά και μόνο πελατειακών αιτημάτων και σχέσεων και χωρίς να απαντηθούν κρίσιμα ερωτήματα, όπως π.χ. πόσους φοιτητές μπορεί να υποστηρίξει η πολιτεία έτσι ώστε να έχουν αξιοπρεπείς και ποιοτικές σπουδές, πόσους αποφοίτους και σε ποιες επιστήμες μπορεί να απορροφήσει η ελληνική οικονομία, κ.ο.κ.
 
Τέλος η συζήτηση για τη φύλαξη, την προστασία και τα πειθαρχικά γίνεται με όρους μη λύσης του υπαρκτού προβλήματος. Η πρότασή μου είναι σε κάθε πανεπιστήμιο να δημιουργηθεί υπηρεσία προστασίας και φύλαξης χωρίς προανακριτικές αρμοδιότητες, η οποία θα ανήκει στη δικαιοδοσία της Συγκλήτου ή του πρύτανη και αυτή η αρμοδιότητα  θα συνοδεύεται και από ευθύνες παράβασης καθήκοντος αν δεν χρησιμοποιηθεί, όταν και αν γίνουν παρεμβατικές ενέργειες. Η υπηρεσία αυτή θα στελεχωθεί από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό για να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες συνθήκες ενός ακαδημαϊκού περιβάλλοντος, και να αποτρέπει παρεμβατικές ενέργειες, όπως συμβαίνει στα περισσότερα πανεπιστήμια του κόσμου. Φυσικά η αστυνομία όταν συμβαίνουν αδικήματα που προβλέπονται από τη νομοθεσία, πρέπει να επεμβαίνει άμεσα. 
 
Ας εμπιστευθούμε τα πανεπιστήμια και τις Συγκλήτους, αν αναλάβουν τις ευθύνες τους. Με ιδεοληψίες και υπερβολές δεν θα λυθεί κανένα πρόβλημα. Οφείλουμε να αποκτήσουμε την ικανότητα να μαθαίνουμε από τα λάθη μας και να κάνουμε το αυτονόητο πράξη στη καθημερινότητα. Σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία, οι χρόνιες βεβαιότητες υποχωρούν μπροστά στο απρόβλεπτο και οι κυρίαρχες απόψεις αχρηστεύονται μέσα στη νέα πραγματικότητα. Χρειάζονται νέες μέθοδοι και τρόποι για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η αλλαγή παραδείγματος είναι περισσότερο αναγκαία από κάθε άλλη φορά.
 
* Ο κ. Χρήστος Μπούρας είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών.