Ενα σοβαρό ζήτημα ηλικίας… ενάμιση αιώνα έχει μπλοκάρει την ολοκλήρωση του κτηματολογίου στους Δήμους Λαυρεωτικής και Σαρωνίδας και έχει προκαλέσει τεράστια αναστάτωση στους κατοίκους τους. Οι ενστάσεις που έχει προβάλει το Δημόσιο κατά πολιτών –μέσω της Διεύθυνσης Δασών για τις εκτός σχεδίου εκτάσεις και της Κτηματικής Υπηρεσίας για τις εντός σχεδίου– ξεπερνούν τις 4.000, διεκδικώντας τις ιδιοκτησίες τους με βάση δικαστικές αποφάσεις του 19ου αιώνα, ενώ το σύνολο των ενστάσεων φθάνει τις 28.000! Η στάση της πολιτείας απέναντι στο ζήτημα είναι μάλλον αμήχανη, με χαρακτηριστική τη ρύθμιση που προωθείται και έχει κατατεθεί στη Βουλή από το υπουργείο Οικονομικών.
Η δεύτερη φάση της κτηματογράφησης στις περιοχές του Δήμου Λαυρεωτικής (Λαύριο, Κερατέα, Αγιος Κωνσταντίνος) και Σαρωνικού (Φώκαια, Ανάβυσσος, Σαρωνίδα, Κουβαράς, Καλύβια) ξεκίνησε στα τέλη του 2014. Η ανάρτηση των στοιχείων άρχισε το 2017 και γρήγορα εξελίχθηκε… σε τραγωδία, καθώς το Δημόσιο προχώρησε στην κατάθεση χιλιάδων ενστάσεων, διεκδικώντας μεγάλα τμήματα της περιοχής. Η Διεύθυνση Δασών κατέθεσε 1.250 ενστάσεις για την περιοχή του Λαυρίου, 900 για την περιοχή της Κερατέας και 100 για τον Αγιο Κωνσταντίνο (σ.σ. οι Διευθύνσεις Δασών καταθέτουν ενστάσεις μόνο για τις εκτός σχεδίου περιοχές τις οποίες το Δημόσιο διεκδικεί ως δημόσιες δασικές). Και η Κτηματική Υπηρεσία 1.550 ενστάσεις (για εντός σχεδίου περιοχές) στο Λαύριο, 330 στην Κερατέα και 25 στον Αγιο Κωνσταντίνο. Παράλληλα, χιλιάδες ήταν και οι ενστάσεις από πολίτες: υπολογίζεται ότι συνολικά κατατέθηκαν από Δημόσιο και ιδιώτες για το σύνολο των δύο δήμων περί τις 28.000.
Οι σκελετοί είχαν μόλις βγει από την ντουλάπα. Ποιοι ήταν όμως οι σκελετοί αυτοί; Το γραφείο «Μαρία Ζαρκαδούλα και Συνεργάτες», που ανέλαβε τη β΄ φάση κτηματογράφησης, έκανε ιστορική έρευνα για το τι είχε συμβεί. «Το 1836 ο Οθωνας απαίτησε από φορείς και ιδιώτες να υποβάλουν τίτλους ιδιοκτησίας, αν κατείχαν ιδιωτικά δάση. Στην ευρύτερη περιοχή της Λαυρεωτικής δεν το έκανε κανείς», λέει ο Νίκος Ζαρκαδούλας. «Το 1866 δημιουργήθηκε θέμα, που κατέληξε σε μια σειρά δικαστικών αποφάσεων με σημαντικότερη την 1151/1872. Με αυτές επιδικάστηκε το μεγαλύτερο μέρος της ευρύτερης περιοχής στο Δημόσιο». Σύμφωνα με κάποιες πηγές, η κίνηση αυτή του Δημοσίου συνδεόταν με τη διαμάχη που υπήρχε εκείνη την εποχή με τον Σερπιέρι για τις εκτάσεις των λατομείων. Κατά τον κ. Ζαρκαδούλα, πρόκειται για ερμηνεία που σε κάθε περίπτωση δεν επηρεάζει τη συνέχεια.
Για πολλά χρόνια το Δημόσιο δεν διεκδίκησε την περιουσία που του είχε επιδικαστεί. Στην περιοχή συνέχισαν να αγοράζονται και να πωλούνται ιδιοκτησίες. «Το ζήτημα επανήλθε επί χούντας, όταν κατασκευάστηκε το εργοστάσιο της ΔΕΗ στο Λαύριο χωρίς να αποζημιωθούν οι ιδιοκτήτες της γης με βάση τις παλαιές δικαστικές αποφάσεις». Στη μεταπολίτευση, ο κόσμος πλέον αντέδρασε και έτσι έγινε μια νομοθετική ρύθμιση (άρθρο 19 του ν. 719/1977). «Σύμφωνα με τη ρύθμιση αυτή, το Δημόσιο παραιτούνταν των δικαιωμάτων του για οικόπεδα μέχρι 100 στρεμμάτων, εξαιρώντας τις εκτάσεις με πευκοδάση, και ανέθετε στον δασάρχη να κάνει αυτοψίες και να δώσει βεβαιώσεις σε όσους το επιθυμούσαν. Αφορούσε όμως μόνο τις περιοχές της Κερατέας και του κάμπου του Θορικού και στην πραγματικότητα έγινε ελάχιστη χρήση της, καθώς το δασαρχείο δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στα αιτήματα. Αρα, πρακτικά ούτε αυτή εφαρμόστηκε», λέει ο κ. Ζαρκαδούλας.
Το καλοκαίρι του 2019 ξεκίνησε η εξέταση των ενστάσεων. Στις περιοχές Κουβαρά, Καλυβίων, Φώκαιας και Αναβύσσου, οι περίπου 8.000 αντιρρήσεις εξετάστηκαν και το κτηματολόγιο ολοκληρώθηκε. «Για την περιοχή της Σαρωνίδας καταλήξαμε ότι προϋπήρχε ένα οθωμανικό χοτζέτι 52.000 στρεμμάτων, που πουλήθηκε σε Ελληνες το 1830. Επομένως υπήρχε νομική βάση για να προκριθούν οι ιδιώτες έναντι του Δημοσίου (περίπου 1.800 αντιρρήσεις)». Η υπόθεση όμως δεν προχώρησε λόγω τοπικών αντιδράσεων. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους δόθηκε αναστολή στην εξέταση των ενστάσεων (δύο έτη νωρίτερα είχε δοθεί προσωρινή αναστολή σε κάθε είδους πράξεις του Δημοσίου έναντι ιδιωτών, λ.χ. διοικητική αποβολή), η οποία έως τώρα έχει παραταθεί τέσσερις φορές.
Το ενδιαφέρον είναι ότι σε τοπικό επίπεδο δεν υπάρχει ένα αρραγές μέτωπο, αλλά οι προτεινόμενες λύσεις είναι χωρισμένες… σε δύο «πολιτικά στρατόπεδα», με τους πολιτικούς που τα εκπροσωπούν να επιθυμούν να καρπωθούν τα (μικρο)πολιτικά οφέλη από την επίλυση της υπόθεσης. Μια ρύθμιση που κατατέθηκε προ ημερών στη Βουλή (πιο αυστηρή από την αντίστοιχη του ν. 3127/04) προβλέπει ότι θα αναγνωρίζεται ιδιοκτησία σε ιδιώτη (έναντι του Δημοσίου) εφόσον:
• Αποδεικνύεται νομή του ακινήτου για 40 χρόνια (όχι απαραίτητα από τον ίδιο ιδιοκτήτη).
• Ο ενδιαφερόμενος το έχει δηλώσει στο κτηματολόγιο.
• Δεν του έχει κοινοποιηθεί πρωτόκολλο διοικητικής αποβολής λόγω του πρώην δασικού χαρακτήρα του ακινήτου.
Η ρύθμιση όμως αφορά μόνο τις εντός σχεδίου περιοχές και ουσιαστικά κυρίως τον Δήμο Σαρωνικού. Το υπουργείο Οικονομικών δεσμεύτηκε έναντι των τοπικών αρχόντων ότι θα δημιουργήσει μια επιτροπή που θα φέρει σε δύο μήνες μια συνολική νομοθετική ρύθμιση. Οι τοπικοί άρχοντες υποστηρίζουν ότι ιδανική λύση θα είναι η επέκταση της ρύθμισης του 719/1977 σε όλη την έκταση των δύο δήμων. Για να προκριθεί αυτό το σενάριο, πάντως, πρέπει να τεθούν ορισμένες προϋποθέσεις: να ενισχυθεί με κάποιον τρόπο το τοπικό δασαρχείο για να φέρει εις πέρας τη διαδικασία, ειδάλλως η υπόθεση θα συνεχίζει να διαιωνίζεται. Και δεύτερον, να τεθεί «κόκκινη γραμμή» για τον Εθνικό Δρυμό του Σουνίου, καθώς οι πιέσεις είναι συνεχείς και επαναλαμβανόμενες.