Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Και στην προκειμένη περίπτωση δεν υπάρχει τίποτε πιο θεμελιώδες από την αλήθεια στη δημόσια συζήτηση. Και επειδή δεν είναι απλώς φιλοσοφική αναζήτηση, η ιστορική αλήθεια είναι αδιαμφισβήτητη: Ποτέ δημοκρατικά κράτη που υπάρχουν για τους πολίτες τους, που βασίζονται στις αξίες που θεμελίωσε η επανάσταση της ανθρώπινης διάνοιας δεν διαπραγματεύτηκαν με τρομοκράτες και δεν πρόκειται να διαπραγματευτούν, αν θέλουν να παραμείνουν δημοκρατικά.
Και αν τρομοκράτες, απολαμβάνοντας το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής αποφασίζουν να κατέβουν σε απεργία πείνας, ας το κάνουν. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα με μοιραίο τέλος. Ο Hoger Meins το 1974 και ο Sigurd Debus το 1981, μέλη της RAF, ο Jaber al-Bakr το 2016, οι Bobby Sands, Francis Hughes, Raymond McGreesh, Patsy O’Hara, Joe McDonnell, Martin Hurson, Kevin Lynch, Kieren Doherty, Thomas McElwee, Michael Devon του IRA, το 1981 δυστυχώς πέθαναν. Η Δημοκρατία όμως δεν υποχώρησε γιατί δεν θα μπορούσε ποτέ να υποχωρήσει. Αρκετοί άλλοι που χωρίς να είναι απαραίτητα τρομοκράτες, όπως ο Salvatore Meloni το 2017, o Ronald Easterbrook το 2009, προσπάθησαν και ευτυχώς και αυτοί απέτυχαν να εκβιάσουν τη σχετικοποίηση των νόμων και των θεσμών.
Για όλους τους παραπάνω, κανένας σχεδόν δεν θυμάται ότι πέθαναν έτσι. Τους περισσότερους τους θυμόμαστε για τα εγκλήματά τους. Γιατί όσο και αν προσπαθούν κάποιοι, μόνο για αυτό θα τους θυμόμαστε.
Η Ελλάδα φέτος συμπληρώνει 200 χρόνια εθνικής, κοινωνικής και πολιτισμικής προσπάθειας. Δύο αιώνες μιας πολύ συχνά επώδυνης προσπάθειας να παραμείνει σε τροχιά προόδου, ευημερίας, ασφάλειας και ελευθερίας. Τα βήματα προς τα εμπρός να είναι περισσότερα από τα πισωγυρίσματα. Με θεσμούς που να λειτουργούν και να αντέχουν. Κυρίως να επιβιώνουν των αποτυχιών μας αλλά και να αντέχουν το μίσος των εχθρών τους. Και αυτές και αυτοί που εχθρεύονται τη Δημοκρατία και μισούν όσους και όσες την υπερασπίζονται, ήταν αρκετοί όλα αυτά τα χρόνια. Ευτυχώς ποτέ δεν έγιναν πλειοψηφία ακόμη και όταν κατάφεραν πρόσκαιρα να επικρατήσουν.
Οι θεσμικοί νευρώνες της Δημοκρατίας μπορεί κάποιες φορές να μην είναι όσο αποτελεσματικοί θα θέλαμε, μπορεί να υποφέρουν από τις συμπεριφορές πολιτών, κυβερνώντων και κυβερνωμένων, αλλά είναι εδώ για να προστατεύουν βασικές αξίες: Δημοκρατία, πολιτική, έμφυλη, φυλετική ισότητα, ατομική ελευθερία, απόλυτη ελευθερία σκέψης και έκφρασης. Τίποτε από τα παραπάνω δεν είναι αυτονόητα ή άτρωτα. Η προστασία τους εξαρτάται αποκλειστικά από την εφαρμογή του νόμου. Είναι το πρώτο και το τελευταίο οχυρό.
Οι απειλές ποτέ δεν θα εκλείψουν. Οι οπαδοί της ουτοπίας θα είναι πάντοτε παρόντες και θα ονειρεύονται επαναστατικές ανατροπές και «τέλειες κοινωνίες». Δεν έχει σημασία ότι αυτές οι «κοινωνίες» όποτε και όπου αν εμφανίστηκαν «ξέρασαν» μιζέρια, δυστυχία, ανισότητα και θάνατο. Σημασία έχει ο «αγώνας». Είκοσι τρεις ανθρώπους δίκασαν και καταδίκασαν τα μέλη της 17Ν. Εντεκα από αυτούς τους δολοφόνησε ο ένας από τους καταδικασμένους. Αν δεν είχαν συλληφθεί, ο κατάλογος θα ήταν ακόμη μεγαλύτερος. Η Ελληνική Δημοκρατία τους αντιμετώπισε πάντοτε θεσμικά. Και η ελληνική κοινωνία ποτέ δεν τους ανέχθηκε ούτε πολιτικά ούτε κοινωνικά.
Βεβαίως υπάρχουν πάντοτε οι «συμπαθούντες». Κυρίως άνθρωποι χωρίς καμία κοινωνική ευαισθησία, πολιτική παιδεία και πολιτισμικό βάθος. Ανθρωποι που νομίζουν ότι η ελευθερία και η ασφάλεια μπορεί να επιβιώνουν χωρίς τη δημοκρατική πολιτεία. Ολοι αυτοί που, αγνοώντας την πολιτισμική τους ανυπαρξία, νομίζουν ότι η Δημοκρατία μπορεί να διαπραγματεύεται την ίδια της την υπόσταση. Δεν υφίσταται η έννοια της διαπραγμάτευσης, όταν αυτή αφορά τη σχετικοποίηση της Πολιτείας. Οι θεσμοί είναι αδιαπραγμάτευτοι. Ο αγώνας κατά του φασισμού, του σταλινισμού, του κάθε λογής ολοκληρωτισμού ήταν πάντοτε αγώνας εναντίον της σχετικοποίησης των θεσμών υπό την απειλή της βίας της ουτοπίας.
Η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι απόλυτη και για αυτό στις δημοκρατίες δεν είναι δυνατόν να υπάρχει ο θάνατος ως ποινή για οποιοδήποτε έγκλημα. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη απόδειξη ότι η Δημοκρατία δεν εκδικείται. Αποδίδει δικαιοσύνη χωρίς να εκβιάζεται.
* Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.