Οταν προκύπτει μια μεγάλη κρίση, όπως η πανδημία, οι πολίτες, σύμφωνα με την πολιτική επιστήμη, έχουν αρχικά την τάση να «συσπειρώνονται γύρω από τη σημαία» (rally round the flag effect), εν προκειμένω γύρω από την εκάστοτε κυβέρνηση, η οποία και ενισχύεται δημοσκοπικά. H ενίσχυση όμως αυτή δεν είναι δεδομένη σε βάθος χρόνου. Αν η εξέλιξη της κρίσης είναι αρνητική, οι (εκάστοτε) κυβερνώντες χρεώνονται την ευθύνη για την αποτυχία με συνέπεια η εικόνα τους να πλήττεται καίρια.
Πρόσφατο παράδειγμα ο Ντόναλντ Τραμπ. Από όσους Αμερικανούς αξιολόγησαν τον κορωνοϊό ως το σημαντικότερο ζήτημα της χώρας (17%), οι συντριπτικά περισσότεροι (81%) υποστήριξαν τον Τζο Μπάιντεν έναντι του πρώην προέδρου (15%).
Συνεπώς το ερώτημα που τίθεται, στην περίπτωση της Ελλάδας, αφορά τις πολιτικές επιπτώσεις της πανδημίας έναν περίπου χρόνο μετά την εμφάνισή της. Αυτές αποτυπώνονται σε τέσσερα επίπεδα.
Πρώτον, σε επίπεδο κριτηρίων ψήφου. Σε συνθήκες κρίσης, η διαχείρισή της αναδεικνύεται σε κορυφαία προτεραιότητα για τη μεγάλη πλειονότητα των πολιτών. Κάτι που πιστοποιούν όλες οι δημοσκοπήσεις για την κρίση του κορωνοϊού. Αρα οι πολίτες αξιολογούν τα κόμματα με βασικό κριτήριο τις επιδόσεις τους στην αντιμετώπισή της. Ειδικότερα, συγκρίνουν τις επιδόσεις της κυβέρνησης με εκείνες που θα είχε η αξιωματική αντιπολίτευση εάν ήταν κυβέρνηση. Για να κρίνουν τη δεύτερη, λαμβάνουν υπόψη τόσο το γενικότερο κυβερνητικό της παρελθόν (στον βαθμό που είναι πρόσφατο) όσο και τις προγραμματικές προτάσεις για το παρόν και το μέλλον. Κατά τη σύγκριση αυτή, όπως διαπιστώνουν οι σχετικές έρευνες γνώμης, η κυβέρνηση διατηρεί ένα ευρύ προβάδισμα έναντι της αντιπολίτευσης.
Δεύτερον, σε επίπεδο πολιτικών συσχετισμών. Aπό τη στιγμή που η πανδημία κυριαρχεί στις προτεραιότητες της κοινής γνώμης, η έως τώρα θετική δημοσκοπική αξιολόγηση της κυβερνητικής διαχείρισης έχει επιφέρει την ενίσχυση της Ν.Δ. στην πρόθεση ψήφου. Ενίσχυση που εν μέρει οφείλεται στην απευθείας μετακίνηση ψηφοφόρων από την αξιωματική αντιπολίτευση προς την κυβερνητική παράταξη, η οποία υπολογίζεται περίπου σε τρεις μονάδες του εκλογικού σώματος.
Τρίτον, σε επίπεδο ηγεσίας. Μετά την εμφάνιση της κρίσης της COVID-19, τόσο η δημοτικότητα όσο και η πρωθυπουργική καταλληλότητα Μητσοτάκη σκαρφάλωσε σε υψηλά επίπεδα και παραμένει εκεί για 11 συνεχείς μήνες. Για τη δημοτικότητα ειδικά, είναι η πρώτη φορά από το 1996 και μετά, όπως δείχνουν τα διαχρονικά στοιχεία της Μetron Analysis, που ένας πρωθυπουργός διατηρεί για τόσο μεγάλο διάστημα τόσο υψηλή δημοφιλία (κατά μέσον όρο άνω του 60%). Βεβαίως σε πολύ υψηλά επίπεδα είχε φθάσει η δημοτικότητα και άλλων πρωθυπουργών στο παρελθόν. Για λίγους όμως μήνες. Στην περίπτωση Μητσοτάκη η διάρκεια είναι αξιοσημείωτη.
Τέταρτον, σε επίπεδο θεσμών. Την προηγούμενη δεκαετία οι θεσμοί διακυβέρνησης δέχθηκαν ισχυρή αμφισβήτηση λόγω του βάθους και της έντασης της οικονομικής κρίσης. Εξέλιξη που επέτρεψε την εμφάνιση και διόγκωση ενός κύματος λαϊκισμού. Στην περίπτωση της πανδημίας όμως, η εμπιστοσύνη τόσο στην ελληνική κυβέρνηση ως θεσμό όσο και στο Κοινοβούλιο παραμένει, έως τώρα τουλάχιστον, σε υψηλά επίπεδα (ΜRB τάσεις Δεκεμβρίου 2020). Συνεπώς, δεν φαίνεται, για την ώρα, να προκύπτει πρόσφορο έδαφος για τη διόγκωση ενός νέου ρεύματος λαϊκισμού.
* Ο κ. Πάνος Κολιαστάσης είναι διδάκτωρ Πολιτικής Ανάλυσης και Επικοινωνίας στο Queen Mary University of London (QMUL) και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.