Το μήνυμα ότι ο κορωνοϊός ακόμη και με τα μεταλλαγμένα στελέχη δεν είναι ανίκητος εκπέμπουν, μιλώντας στην «Κ», οι ειδικοί επιστήμονες. Αν και είναι σαφές πλέον ότι το βρετανικό στέλεχος που έχει επικρατήσει έναντι των άλλων στη χώρα μας είναι πιο μεταδοτικό και συνυπεύθυνο γι’ αυτό το τρίτο κύμα της πανδημίας, οι ειδικοί σημειώνουν πως «δεν υπάρχει στέλεχος που να μπορεί να μεταδοθεί όταν η χρήση των μέτρων προστασίας είναι επαρκής και η κοινωνική αποστασιοποίηση εφαρμόζεται σωστά». Και προσθέτουν ότι αυτή είναι η καλύτερη στρατηγική που έχουμε σε αυτόν τον πόλεμο, έως ότου επιτευχθεί ικανοποιητική εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού.
Ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής στο Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ Δημήτρης Παρασκευής και ο επίκουρος καθηγητής Υγιεινής και Επιδημιολογίας, επιστημονικός υπεύθυνος του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Ρετροϊών στο εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας του ΕΚΠΑ Γκίκας Μαγιορκίνης απαντούν σε δέκα ερωτήσεις της «Κ» σχετικά με τα μεταλλαγμένα στελέχη, την επίπτωσή τους και τη δική μας γραμμή άμυνας.
1 Το τελευταίο διάστημα υπάρχουν συχνές ανακοινώσεις για νέα μεταλλαγμένα στελέχη του SARS-CoV-2. Ποια από αυτά σάς απασχολούν και γιατί;
Δημήτρης Παρασκευής: Προς το παρόν, το ενδιαφέρον μας εστιάζεται σε πέντε διαφορετικά στελέχη, και ειδικότερα της ομάδας Β.1.1.7 που ανιχνεύθηκαν πρώτα στο Ηνωμένο Βασίλειο, της ομάδας Β.1.351 που ταυτοποιήθηκαν αρχικά στη Νότια Αφρική, της ομάδας P.1 (Βραζιλία), της ομάδας που αποτελεί συνδυασμό των B.1.429 και B.1.427 που ανιχνεύθηκαν στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ και της ομάδας Β.1.525 από το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Δανία. Το ενδιαφέρον αναφορικά με αυτά τα στελέχη είναι ότι περιλαμβάνουν μεταλλάξεις ειδικά στην εξωτερική πρωτεΐνη του ιού που εγείρουν ανησυχία εάν τα στελέχη αυτά μπορούν να προκαλέσουν επαναμόλυνση σε άτομα που έχουν ήδη μολυνθεί ή, αντίστοιχα, σε εμβολιασμένους. Παράλληλα, ανησυχεί αν τυχόν σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή νόσο.
2 Υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για τον οποίο παρατηρούμε τόσο σοβαρές παραλλαγές τους τελευταίους μήνες αυτής της πανδημίας;
Δ. Π.: Ο λόγος που παρατηρούμε μεταλλαγμένα στελέχη τους τελευταίους μήνες είναι όχι γιατί ο ιός άρχισε να μεταλλάσσεται το συγκεκριμένο διάστημα, αλλά γιατί είχαμε ένα σφοδρό πανδημικό κύμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, που οφειλόταν εν μέρει σε αυτά τα στελέχη, γεγονός που προκάλεσε την αυξημένη επιτήρηση αυτών των στελεχών. Ενας άλλος λόγος είναι ότι με την παρέλευση αρκετών μηνών μετά την έναρξη της πανδημίας υπάρχει αυξημένη πιθανότητα μερικά από τα στελέχη να έχουν και τροποποιημένες βιολογικές ιδιότητες, όπως η αυξημένη μολυσματικότητα.
3 Πολλά έχουν ειπωθεί για την αυξημένη μεταδοτικότητα των νέων στελεχών και κυρίως του βρετανικού και του νοτιοαφρικανικού. Τελικώς τι ισχύει;
Δ. Π.: Βάσει των υπαρχόντων δεδομένων, τα στελέχη και των δύο αυτών ομάδων έχουν αυξημένη μολυσματικότητα. Το πόσο πιο μολυσματικά είναι εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως παραδείγματος χάριν από το κατά πόσον τηρούνται τα μέτρα ή από τον μέσο αριθμό επαφών του κάθε ατόμου. Για τον λόγο αυτό και επειδή τα βρετανικά στελέχη είναι συχνά στη χώρα μας θα πρέπει να επιδείξουμε αυξημένη προσοχή, προκειμένου να περιορίσουμε το τρίτο κύμα.
4 Σε τι ποσοστό εκτιμάται ότι έχουν επικρατήσει το βρετανικό και το νοτιοαφρικανικό στέλεχος SARS-CoV-2 στη χώρα μας;
Γκίκας Μαγιορκίνης: Το βρετανικό στέλεχος φαίνεται ότι έχει υψηλότερη συχνότητα από κάθε άλλο στέλεχος αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα. Το νοτιοαφρικανικό στέλεχος δεν έχει, προς το παρόν, δυναμική επικράτησης στον ελληνικό πληθυσμό.
5 Πώς έχει επηρεάσει η επικράτηση των νέων στελεχών το τρίτο κύμα της πανδημίας στην Ελλάδα; Ευθύνονται οι μεταλλάξεις για τη νέα έξαρση ή η μη πιστή εφαρμογή των μέτρων;
Γκ. Μ.: Για να γίνει αντιληπτό πόσο έχει συμβάλει η επικράτηση του βρετανικού στελέχους στην Ελλάδα, οι εκτιμήσεις από το πρόγραμμα ιχνηλατήσεων του Ηνωμένου Βασιλείου υπολογίζουν αύξηση στη μεταδοτικότητα της τάξης του 10%-20%. Αυτό σημαίνει ότι στα lockdowns του περυσινού Μαρτίου και του Νοεμβρίου, όταν το Rt είχε φθάσει αρκετά κάτω από το 0,8 ακόμη και με την ύπαρξη των μεταλλαγμένων στελεχών, η επιδημία θα συνέχιζε να συρρικνώνεται. Η εκτιμώμενη αύξηση της μεταδοτικότητας παίζει ρόλο σε συνθήκες χαλαρής κοινωνικής αποστασιοποίησης, δηλαδή όταν το Rt είναι κοντά στο 0,9. Συνεπώς, πρόκειται για συνέργεια χαλαρής εφαρμογής μέτρων και έλευσης των μεταλλαγμένων στελεχών που οδηγεί σε βραδεία επιδείνωση της επιδημίας.
6 Γνωρίζουμε εάν τα νέα στελέχη είναι πιο λοιμογόνα, δηλαδή προκαλούν πιο σοβαρή νόσηση;
Δ. Π.: Προς το παρόν, τα στοιχεία είναι αντικρουόμενα και δεν μπορεί να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα αναφορικά με τη λοιμοτοξικότητα των στελεχών, για το αν δηλαδή σχετίζονται με αυξημένη πιθανότητα για σοβαρή νόσο.
7 Oι γιατροί των νοσοκομείων βλέπουν σε αυτό το τρίτο κύμα και ασθενείς σε μικρές ηλικίες να νοσούν σοβαρά. Υπάρχει συσχετισμός της παρατήρησης αυτής με την επικράτηση των μεταλλαγμένων στελεχών;
Δ. Π.: Για να απαντηθεί το ερώτημα με σαφήνεια, θα πρέπει να γίνει ανάλυση της κατανομής των ηλικιακών ομάδων στους νοσηλευόμενους στο τρίτο κύμα σε σχέση με το δεύτερο. Οι νοσηλείες μικρότερων ηλικιών, πιθανόν, οφείλονται στον μεγάλο αριθμό περιστατικών που έχουν μολυνθεί και από αυτές τις ηλικίες. Επίσης στο τρίτο κύμα έχει μειωθεί ο κίνδυνος νόσου και άρα νοσηλείας για τους υπερηλίκους που έχουν εμβολιαστεί.
8 Ποια είναι τα νεότερα δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των εμβολίων που κυκλοφορούν στη χώρα μας έναντι των νέων στελεχών;
Γκ. Μ.: Μέχρι στιγμής τα στοιχεία που έχουμε όσον αφορά την αποτροπή της μεταδοτικότητας των στελεχών, μεταλλαγμένων και μη μεταλλαγμένων, από τα εμβόλια είναι υπό παρακολούθηση. Αυτό συμβαίνει διότι η ακριβής αποτύπωση του «ποιος μόλυνε ποιον» είναι εξαιρετικά δύσκολη άσκηση ακόμη και σε περιβάλλον κλινικής μελέτης. Από την άλλη, έχουμε πολύ πιο σαφή στοιχεία για την κλινική αποτελεσματικότητα των εμβολίων, δηλαδή για τη μείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας, η οποία όπως φαίνεται παραμένει σε υψηλά επίπεδα ακόμη και για τα μεταλλαγμένα στελέχη.
9 Η επίπτωση των μεταλλαγμένων στελεχών επιβάλλει αλλαγές στον ρυθμό διενέργειας των εμβολιασμών;
Γκ. Μ.: Ο ρυθμός διενέργειας των εμβολιασμών σε παγκόσμια κλίμακα επηρεάζεται κυρίως από τη διαθεσιμότητα των εμβολίων και ήδη είναι μεγιστοποιημένος στην Ελλάδα για την υπάρχουσα διαθεσιμότητα. Αν υπήρχε μεγαλύτερη διαθεσιμότητα εμβολίων, τότε είναι αυτονόητο ότι θα έπρεπε να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια ώστε να αυξήσουμε τον ρυθμό διενέργειάς τους, κάτι που ωστόσο έχει ήδη ληφθεί υπ’ όψιν στον υπάρχοντα σχεδιασμό.
10 Τελικά, πώς αντιμετωπίζεται ένας ιός που έχει τη δυνατότητα να αλλάζει, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη δική μας γραμμή άμυνας;
Γκ. Μ.: Ολοι οι ιοί έχουν τη δυνατότητα να αλλάζουν. Πολλοί έχουν δυνατότητες γρήγορης προσαρμογής μέσω των νόμων της εξέλιξης. Να σημειωθεί, ωστόσο, ότι δεν υπάρχει στέλεχος που να μπορεί να μεταδοθεί όταν η χρήση των μέτρων προστασίας είναι επαρκής ή η κοινωνική αποστασιοποίηση εφαρμόζεται σωστά. Είναι η χαλαρότητα της εφαρμογής των μέτρων που εκμεταλλεύονται τα μεταλλαγμένα στελέχη για να αυξήσουν τη συχνότητά τους. Συνεπώς, η καλύτερη στρατηγική που έχουμε αυτήν τη στιγμή είναι να βελτιώσουμε την εφαρμογή των μέτρων ατομικής προστασίας και να διατηρήσουμε την κοινωνική αποστασιοποίηση έως ότου να επιτευχθεί ικανοποιητική εμβολιαστική κάλυψη στον πληθυσμό.
Διαβάστε ακόμη:
Νέα άνοδος στους διασωληνωμένους
Συνεχίζονται κανονικά οι εμβολιασμοί με AstraZeneca