Σε κρίσιμη καμπή βρίσκεται το μεταναστευτικό – προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα, καθώς οι συνθήκες έχουν μεταβληθεί: οι ροές έχουν μειωθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα να μη θεωρείται πλέον επείγουσα η κατάσταση την οποία βιώνει η χώρα.
Ωστόσο, λίγες ημέρες πριν από την επέτειο των πέντε ετών από την Κοινή Δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας (Μάρτιος 2016), οι επιστροφές στην Τουρκία παραμένουν ανενεργές. Ο ύπατος εκπρόσωπος της Ε.Ε. Ζοζέπ Μπορέλ κάλεσε την Τουρκία να εφαρμόσει την Κοινή Δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας προχθές.
Στο αίτημα της Ελλάδας για την επιστροφή 1.500 αλλοδαπών στην Τουρκία, το οποίο κατατέθηκε στις αρχές Ιανουαρίου, δεν υπάρχει επίσημη απάντηση, με τη γείτονα να προβάλλει ως αιτιολογία τις δυσκολίες που δημιουργεί η πανδημία.
Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή φιλοξενεί σε δομές 72.900 αιτούντες άσυλο –το σύνολο των αιτήσεων που εκκρεμούν είναι πάνω από 75.000– και περίπου 4.500 αναγνωρισμένους πρόσφυγες. Επιπλέον, στη χώρα βρίσκονται 5.500 ασυνόδευτα παιδιά. Σε 31 καταυλισμούς σε όλη τη χώρα παραμένουν περίπου 29.000 αιτούντες άσυλο, στα νησιά (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λέρος και Κως) βρίσκονται 14.600 άτομα, σε ξενοδοχεία περίπου 800 (το πρόγραμμα αυτό λήγει εντός του μηνός) και σε διαμερίσματα φιλοξενούνται 21.000 άτομα. Επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, περίπου 2.000 άτομα βρίσκονται στα προαναχωρησιακά κέντρα (ΠΡΟΚΕΚΑ) στη χώρα.
Ο πληθυσμός των αιτούντων άσυλο και των αναγνωρισμένων προσφύγων που βρίσκονται στη χώρα είναι σημαντικά μεγαλύτερος, χωρίς ωστόσο να μπορεί να εκτιμηθεί με ασφάλεια. Αξίζει να σημειωθεί ότι περίπου 1.500 άτομα –αναγνωρισμένοι πρόσφυγες– κάθε μήνα λαμβάνουν ταξιδιωτικά έγγραφα, οπότε και μπορούν να ταξιδέψουν για ένα τρίμηνο σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Ο κυβερνητικός σχεδιασμός για τη δημιουργία νέων ΚΥΤ (κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης) στα νησιά είναι ακόμα μόνο στα χαρτιά, ενώ το ΚΥΤ στον Εβρο μετατράπηκε σε αυξημένης χωρητικότητας ΠΡΟΚΕΚΑ, γεγονός που κάθε άλλο παρά καθησύχασε τους κατοίκους της Ορεστιάδας. Οι τοπικοί παράγοντες θέτουν το ερώτημα: τι χρειάζεται ένα ΠΡΟΚΕΚΑ 700 ατόμων στα σύνορα, ποιοι προβλέπεται να παραμένουν σε αυτό και για πόσο;
Η χώρα μας έχει να αντιμετωπίσει πολλές ακόμα δυσκολίες και προκλήσεις όσον αφορά το μεταναστευτικό – προσφυγικό, την ίδια στιγμή που το θέμα για την Ευρωπαϊκή Ενωση έχει υποχωρήσει κατά πολύ από την κορυφή της ατζέντας. Μεγάλο ερώτημα αποτελούν οι προβλέψεις του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Ασυλο –οι διαπραγματεύσεις για το οποίο βρίσκονται σε εξέλιξη–, που φυσικά θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό το πώς θα διαμορφωθεί το τοπίο για τις χώρες πρώτης υποδοχής.
Είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα την επόμενη προγραμματική περίοδο θα λάβει λιγότερα κονδύλια για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού – προσφυγικού, πολλά από τα οποία θα πρέπει να κατευθυνθούν στην ενσωμάτωση των αναγνωρισμένων προσφύγων και όχι στη φιλοξενία. Ηδη, καθώς το ένα μετά το άλλο τα υφιστάμενα προγράμματα ολοκληρώνονται, παρουσιάζονται καθυστερήσεις στις πληρωμές έως ότου ανασχεδιαστούν και εγκριθούν τα επόμενα, κάτι που δεν προβλέπεται να γίνει πριν από το φθινόπωρο.