«Παιδεία STEM για καινοτομία και ευημερία» τιτλοφορείται η πρόσφατη έκθεση του ΣΕΒ. Αναλύει την ανάγκη μεταρρύθμισης περιεχομένου στην εκπαίδευση ώστε να λειτουργεί υπέρ της μάθησης, της δημιουργίας και ανάπτυξης του ανθρωπίνου κεφαλαίου των πολιτών της χώρας. Με σύγχρονη παιδεία που περιλαμβάνει γνώσεις και ικανότητες STEM, οι οποίες αναφέρονται στο αρκτικόλεξο Science – επιστήμες, Technology – τεχνολογία, Engineering – μηχανική και Mathematics – μαθηματικά.
Η έννοια και η ορολογία STEM εισήχθησαν στην εκπαίδευση από τους Αμερικανούς πριν από δύο δεκαετίες. Οταν η διεθνή αξιολόγησή τους έναντι των άλλων εθνών και κρατών (βλ. την αξιολόγηση PISA, η οποία ωστόσο εδώ, δύο δεκαετίες τώρα, άφηνε τους αρμοδίους μάλλον αδιάφορους) διέγνωσε τη χαμηλή θέση και την ανάγκη βελτίωσης των επιδόσεων των μαθητών τους για γνώσεις και ικανότητες στα μαθηματικά, στις επιστήμες και στην επίλυση προβλημάτων. Συνέδεσαν δε αυτές τις επιλογές με τις επιδιωκόμενες βελτιώσεις στις επιδόσεις τους στην τεχνολογία, τη νέα οικονομία της γνώσης και την κοινωνική συνοχή.
Το σχετικά νέο αυτό αρκτικόλεξο, που αποτελείται από δύο ελληνικές λέξεις (τεχνολογία, μαθηματικά), μία λατινική (scientia), και μία αγγλική (engine) που φτιάχτηκε την εποχή της 1ης Βιομηχανικής Επανάστασης μαζί με τις μηχανές της, έχοντας γαλλική και λατινική προέλευση, καθιερώθηκε και εκτός ΗΠΑ. Περιγράφοντας τα νέα εκπαιδευτικά προγράμματα σε χώρες όπως η Αυστραλία, η Νότια Κορέα, η Γαλλία, η Ταϊβάν, το Ηνωμένο Βασίλειο, και η Κίνα, όπου χρόνια τώρα έχει ιδρυθεί το «Κέντρο για την εκπαίδευση STEM» ως μέρος του «Εθνικού Ινστιτούτου Επιστημών της Εκπαίδευσης».
Εκπαίδευση STEM δεν σημαίνει περισσότερη ύλη και περισσότερες ώρες μετωπικής καθηγητικοκεντρικής διδασκαλίας στα συστατικά της. Σημαίνει στροφή μακριά από την απομνημόνευση πληροφοριών, που χρόνια τώρα αποτελεί το βασικό συστατικό της σχολικής εκπαίδευσης. Σημαίνει μαθητοκεντρική εκπαίδευση που προκρίνει την ικανότητα συνδυαστικής αξιοποίησης της γνώσης και διεπιστημονικής προσέγγισης, την κριτική σκέψη, την ικανότητα αξιολόγησης και αξιοποίησης της πληροφορίας. Σημαίνει σύγχρονη Παιδεία για τους νέους.
Μέρες που είναι, και χρόνια που είναι, για την ανάγκη της ριζικής μεταρρύθμισης περιεχομένου στην εκπαίδευση είναι επίκαιρο, ας το θυμηθούμε, και το του Ρήγα άρθρο 22 στα «Δίκαια του Ανθρώπου»: «Ολοι, χωρίς εξαίρεσιν, έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα. Η Πατρίς έχει να καταστήση σχολεία εις όλα τα χωρία διά τα αρσενικά και θηλυκά παιδία. Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή, με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη. Να εξηγούνται οι παλαιοί ιστορικοί συγγραφείς».
Σχεδόν 2,5 αιώνες μετά είναι ιστορικώς και διεθνώς επιβεβαιωθέν ότι πράγματι «εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή…». Και γι’ αυτό, πριν από αυτό, στο άρθρο 22 του Ρήγα, προηγείται το «Ολοι, χωρίς εξαίρεσιν, έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα». Συμβάλλοντας κι ο ίδιος τότε, γι’ αυτά τα «γράμματα» συνέγραψε, μεταξύ πολλών άλλων, και το «Φυσικής απάνθισμα διά τους αγχίνους και φιλομαθείς Ελληνας εκ της Γερμανικής και Γαλλικής διαλέκτου ερρανισθέν, Βιέννη 1790».
«Αγχίνους και φιλομαθείς» δασκάλους και καθηγητές χρειάζεται και η σύγχρονη παιδεία στη χώρα μας. Που θα πολλαπλασιάζουν τους «αγχίνους και φιλομαθείς» νέους, καθώς πλέον οι νέοι μας διέρχονται υποχρεωτικώς από την εκπαίδευση. Αλλά και οι γονείς παραδοσιακά μεριμνούν για τα «γράμματα» των παιδιών τους, καίτοι τις τελευταίες δεκαετίες –τις μεταπολιτευτικές– η έγνοια εκφυλίστηκε συχνά, όχι για τα «γράμματα» αλλά για «το χαρτί».
Η στροφή στην «Παιδεία STEM για καινοτομία και ευημερία» στην οποία αναφερόμαστε, δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Ούτε αφορά την αντιγραφή και εισαγωγή ξένων προτύπων. Αφορά την ενδογενή μεταρρύθμιση της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε επαφή με τις σύγχρονες τάσεις και τις σύγχρονες προκλήσεις, για τη θέση μας στον σύγχρονο κόσμο.
Δεν είμαστε μια μεγάλη χώρα και μα μεγάλη αγορά. Αλλά είμαστε μικρό μέρος μιας μεγάλης κοινής αγοράς διεθνώς – της Ε.Ε., με ελεύθερη πρόσβαση σε αυτήν. Στα σύνορα της Ε.Ε. και στο «τριεθνές» τριών ηπείρων. Η «προκοπή με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη», η ευημερία μας τις επόμενες δεκαετίες, η θέση μας στον ανεπτυγμένο κόσμο, η θέση μας στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας, στις νέες διεθνείς αλυσίδες παραγωγής αξίας, εξαρτώνται από το ανθρώπινο κεφάλαιό μας, στο να κατέχει τα «γράμματα» της σύγχρονης εποχής, από τις επενδύσεις μας σε αυτό, που θα «συνανταμώνονται», για να δανεισθούμε την ορολογία του Ρήγα στο «Φυσικής απάνθισμα», με τις επενδύσεις μας στην παραγωγή και στην καινοτομία.
* Ο κ. Χρήστος Α. Ιωάννου είναι οικονομολόγος, διευθυντής τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας ΣΕΒ.