«Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος»
Η ώρα ήλθεν, ω Ανδρες Ελληνες!
Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης, πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών, μας επροσκάλουν εις μίμησιν, αυτοί, καίτοι οπωσούν ελεύθεροι, επροσπάθησαν όλαις δυνάμεσι να αυξήσωσι την ελευθερίαν, και δι΄ αυτής πάσαν αυτών την Ευδαιμονίαν.
Οι αδελφοί μας και φίλοι είναι πανταχού έτοιμοι· οι Σέρβοι, οι Σουλιώται, και όλη η Ηπειρος οπλοφορούντες μάς περιμένουν· ας ενωθώμεν λοιπόν με Ενθουσιασμόν! Η Πατρίς μάς προσκαλεί!
Η Ευρώπη προσηλώνουσα τους οφθαλμούς της εις ημάς, απορεί διά την ακινησίαν μας· ας αντηχήσωσι λοιπόν όλα τα όρη της Ελλάδος από τον ήχον της πολεμικής μας Σάλπιγγος και αι κοιλάδες από την τρομεράν κλαγγήν των Αρμάτων μας. Η Ευρώπη θέλει θαυμάσει τας ανδραγαθίας μας, οι δε τύραννοι ημών τρέμοντες και ωχροί θέλουσι φύγ΄ απ΄ έμπροσθέν μας.
Οι φωτισμένοι λαοί της Ευρώπης ασχολούνται εις την απόλαυσιν της ιδίας ευδαιμονίας και πλήρεις ευγνωμοσύνης διά τας προς αυτούς των Προπατόρων μας ευεργεσίας, επιθυμούσι την ελευθερίαν της Ελλάδος.
Ημείς φαινόμενοι άξιoι της προπατορικής αρετής και του παρόντος αιώνος είμεθα Ευέλπιδες, να επιτύχωμεν την υπεράσπισιν αυτών και εις βοήθειαν πολλοί εκ τούτων φιλελεύθεροι θέλουσιν έλθη, διά να συναγωνισθώσι με ημάς. Κινηθείτε, ω φίλοι, και θέλετε ιδή μίαν Κραταιάν δύναμιν να υπερασπισθή τα δίκαιά μας! Θέλετε ιδή και εξ αυτών των εχθρών μας πολλούς οίτινες παρακινούμενοι από την δικαίαν μας αιτίαν, να στρέψωσι τα νώτα προς τον εχθρόν και να ενωθώσι με ημάς·
[…]
Απόσπασμα της προκήρυξης που κυκλοφόρησε ο Αλέξανδρος Υψηλάντης στις 24 Φεβρουαρίου 1821, στο Ιάσιο, κηρύσσοντας την έναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
Στρατιωτικά και πολιτικά γεγονότα που σημάδεψαν τον Αγώνα
12 Απριλίου 1820 – Επίτροπος της Φιλικής εταιρείας ο Αλ. Υψηλάντης
Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αναλαμβάνει Γενικός Επίτροπος της Ανωτάτης Αρχής της Φιλικής Εταιρείας, η οποία είχε ιδρυθεί το 1814 στην Οδησσό από τους Ν. Σκουφά, Εμμ. Ξάνθο και Αθ. Τσακάλωφ.
22 Φεβρουαρίου 1821 – Εναρξη της Επανάστασης, συγκροτείται ο Ιερός Λόχος
Ο Αλ. Υψηλάντης διαβαίνει τον ποταμό Προύθο. Εναρξη της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες. Τον Μάρτιο συγκροτείται ο Ιερός Λόχος από Ελληνες μαθητές και σπουδαστές σχολών του εξωτερικού.
23 Μαρτίου 1821 – Απελευθέρωση της Καλαμάτας
Κολοκοτρώνης, Παπαφλέσσας και Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης απελευθερώνουν την Καλαμάτα. Συγκροτείται η Μεσσηνιακή Γερουσία και έπειτα από λίγες ημέρες απευθύνει «Προκήρυξη προς τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς».
23-24 Απριλίου 1821 – Συλλαμβάνεται ο Αθανάσιος Διάκος
Πολυάριθμο τουρκικό στράτευμα νικά τις υπό τον Αθανάσιο Διάκο δυνάμεις στη γέφυρα της Αλαμάνας. Ο ίδιος συλλαμβάνεται, υποβάλλεται σε βασανιστήρια και πεθαίνει. Στην ίδια μάχη σκοτώνεται ο Ησαΐας Σαλώνων.
8 Μαΐου 1821 – Επανάσταση στη Σάμο
Ο Οδ. Ανδρούτσος στο Χάνι της Γραβιάς αντιστέκεται επιτυχώς στις τουρκικές δυνάμεις που πορεύονται προς την Πελοπόννησο. Ο Λ. Λογοθέτης κηρύσσει την Επανάσταση στη Σάμο.
12-13 Μαΐου 1821 – Ανοίγει ο δρόμος για την κατάληψη της Τριπολιτσάς
Ελληνική νίκη στο Βαλτέτσι ανοίγει τον δρόμο για την κατάληψη της Τριπολιτσάς, στρατιωτικού και πολιτικού κέντρου της Πελοποννήσου.
Ιούνιος 1821 – Ξεσπάει η Επανάσταση στην Κρήτη
Ο Δ. Υψηλάντης φθάνει στην Πελοπόννησο ως εκπρόσωπος της Φιλικής Εταιρείας. Τον ίδιο μήνα ξεσπάει η Επανάσταση στην Κρήτη και οι Ελληνες γνωρίζουν την ήττα στη Γαλάτιστα της Χαλκιδικής.
8 Σεπτεμβρίου 1821
Ο Γ. Ολύμπιος και ο Ι. Φαρμάκης ηττώνται στη Μονή Σέκου στη Μολδαβία. Ηταν η τελευταία στρατιωτική σύγκρουση της Επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
23 Σεπτεμβρίου 1821
Οι Ελληνες καταλαμβάνουν την Τριπολιτσά.
30 Μαρτίου 1822 – Καταστροφή της Χίου
Ο αρχιναύαρχος Καρά Αλή καταστρέφει εκ θεμελίων τη Χίο. Είκοσι ημέρες πριν είχε αποβιβαστεί στο νησί ο Λ. Λογοθέτης, επικεφαλής ένοπλου τμήματος.
16 Μαΐου 1822
Ο Χουρσίτ Πασάς και ο Ομέρ Βρυώνης καταλαμβάνουν το Σούλι ύστερα από ολιγοήμερη πολιορκία.
6 Ιουνίου 1822 – Νεκρός ο Καρά Αλή
Ο Κωνσταντίνος Κανάρης πυρπολεί και καταστρέφει την τουρκική ναυαρχίδα στη Χίο. Ανάμεσα στους νεκρούς και ο Καρά Αλή.
26 Ιουλίου 1822 – «Σφαγή του Δράμαλη»
Ηττα του Δράμαλη στα στενά των Δερβενακίων από τους Ελληνες υπό τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Η καταστροφή της στρατιάς του ολοκληρώνεται δύο ημέρες μετά στο Αγιονόρι.
28-29 Οκτωβρίου 1822
Ο Κανάρης πυρπολεί στα ανοιχτά της Τενέδου την τουρκική υποναυαρχίδα
30 Νοεμβρίου 1822
Καταλαμβάνεται το Παλαμήδι από τον Στάικο Σταϊκόπουλο.
12 Ιουλίου 1823
Ο Λόρδος Βύρων αποβιβάζεται στο Αργοστόλι. Την παραμονή των Χριστουγέννων καταφθάνει στο Μεσολόγγι, όπου στις 7 Απριλίου 1824 αφήνει την τελευταία του πνοή.
8-9 Αυγούστου 1823 – Θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη
Μάχη στο Κεφαλόβρυσο της Ευρυτανίας. Θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη
Φθινόπωρο 1823 – καλοκαίρι 1824
Πρώτος εμφύλιος πόλεμος. Δύο κυβερνήσεις: η μία στην Τρίπολη υπό τον Πετρόμπεη και η άλλη, αποτελούμενη από μέλη του Βουλευτικού, υπό τον Κουντουριώτη στο Κρανίδι.
28 Φεβρουαρίου 1824 – Δάνειο από Αγγλία
Ορλάνδος, Ζαΐμης και Λουριώτης πηγαίνουν στην Αγγλία για να βρουν δανειοδότες. Στις 28 Φεβρουαρίου 1824 υπογράφουν συμφωνητικό με ιδιωτικές τράπεζες για σύναψη δανείου 800.000 λιρών.
7-8 Ιουνίου 1824
Καταστροφή της Κάσου από τους Τουρκοαιγυπτίους και στις 21 του ιδίου μηνός των Ψαρών.
29 Αυγούστου 1824
Ναυμαχία του Γέροντα και πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας
Οκτώβριος 1824 – 6 Φεβρουαρίου 1825
Δεύτερος εμφύλιος πόλεμος, που εξελίσσεται σε σύγκρουση ανάμεσα στους Πελοποννήσιους οπλαρχηγούς και πολιτικούς και στην κυβέρνηση.
12 Φεβρουαρίου 1825
Τουρκοαιγυπτιακά στρατεύματα υπό τον Ιμπραήμ αποβιβάζονται στη Μεθώνη.
15 Απριλίου 1825
Αρχίζει η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου από τον Κιουταχή. Τον Δεκέμβριο θα προστεθεί στους πολιορκητές και ο Ιμπραήμ.
20 Μαΐου 1825 – Σκοτώνεται ο Παπαφλέσσας
Ο Παπαφλέσσας αντιμετωπίζει στο Μανιάκι τις δυνάμεις του Ιμπραήμ και σκοτώνεται. Δύο ημέρες πριν η κυβέρνηση είχε απελευθερώσει τον Κολοκοτρώνη και τους φυλακισμένους συναγωνιστές του.
10 Ιουνίου 1825
Ο Ιμπραήμ καταλαμβάνει την Τριπολιτσά. Τρεις ημέρες μετά, το στράτευμά του ηττάται στους Μύλους Αργολίδος από ελληνικές δυνάμεις υπό τους Μακρυγιάννη και Δ. Υψηλάντη.
Αύγουστος – Νοέμβριος 1825
Οι Ελληνες νικούν στα Τρίκορφα, στον Καρβασαρά, στην Αλαμάνα και στο Δίστομο, υπό την ηγεσία του Γεωργίου Καραϊσκάκη.
4 Απριλίου 1826 – Πρωτόκολλο της Πετρούπολης
Υπογράφεται από τη Ρωσία και την Αγγλία το Πρωτόκολλο της Πετρούπολης. Προβλέπει τη μεσολάβηση των δύο δυνάμεων για τη δημιουργία αυτόνομου ελληνικού κράτους, φόρου υποτελούς στον σουλτάνο.
10-11 Απριλίου 1826 – Η έξοδος του Μεσολογγίου
Πολιορκούμενοι από 25.000 Τούρκους και Αιγυπτίους, οι κάτοικοι του Μεσολογγίου αποφασίζουν έξοδο τη νύκτα της 10ης Απριλίου, ξημερώνοντας των Βαΐων.
6-8 Αυγούστου 1826
Μάχες στο Χαϊδάρι, με επικεφαλής τους Καραϊσκάκη – Φαβιέρο, ενώ οι δυνάμεις του Κιουταχή έχουν κυριεύσει από τις 3 Αυγούστου την Αθήνα.
24 Νοεμβρίου 1826
Νικηφόρος μάχη στην Αράχωβα, η κυριότερη μεταξύ όσων έγιναν εκείνες τις ημέρες.
22 Απριλίου 1827 – Θάνατος Καραϊσκάκη
Μάχες στο Φάληρο και στον Πειραιά. Στις 22 Απριλίου ο Καραϊσκάκης τραυματίζεται θανάσιμα. Δύο μέρες αργότερα στον Ανάλατο (σημ. Νέος Κόσμος) οι ελληνικές δυνάμεις γνωρίζουν δεινή ήττα.
6 Ιουλίου 1827
Λονδίνο. Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία υπογράφουν τη Συνθήκη Ειρηνεύσεως της Ελλάδος. Αποφασίζουν τη χρήση βίας για την επιβολή των όρων του Πρωτοκόλλου της Πετρούπολης.
8 Ιανουαρίου 1828 – Αφιξη Καποδίστρια στο Ναύπλιο
Αφιξη Καποδίστρια στο Ναύπλιο. Επειτα από τρεις μέρες πηγαίνει στην Αίγινα. Στις 18 Ιανουαρίου ιδρύεται η Προσωρινή Διοίκηση της Επικράτειας και τον Φεβρουάριο ο Φοίνικας καθιερώνεται ως εθνικό νόμισμα.
7 Ιουλίου 1828
Οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφασίζουν την αποστολή γαλλικού εκστρατευτικού σώματος υπό τον Μαιζόν στην Πελοπόννησο. Στόχος, η εκδίωξη των δυνάμεων του Ιμπραήμ. Οι Γάλλοι στρατιώτες αποβιβάζονται τον Αύγουστο.
Μάρτιος 1829 – Η γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού
Οι Μεγάλες Δυνάμεις υπογράφουν πρωτόκολλο, με το οποίο καθορίζεται ότι το προς βορράν σύνορο του ελληνικού κράτους είναι η γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού. Η Εύβοια, οι Σποράδες, οι Κυκλάδες και τα νησιά του Αργοσαρωνικού περιλαμβάνονται στα όριά του.
12 Σεπτεμβρίου 1829 – Η τελευταία μάχη της Επανάστασης
Νικηφόρος για τις ελληνικές δυνάμεις, υπό τον Δ. Υψηλάντη, μάχη στην Πέτρα Βοιωτίας. Ηταν η τελευταία μάχη της Επανάστασης.
Οι θεσμοί
Πελοποννησιακή Γερουσία
Οργανισμός διοίκησης που συγκροτήθηκε από τους επαναστατημένους Ελληνες της Πελοποννήσου στις 26 Μαΐου 1821 στη Μονή Καλτεζών, αλλά από την επομένη ορίστηκε ως έδρα της η Στεμνίτσα. Λειτούργησε μέχρι την κατάργησή της από την Β΄ Εθνοσυνέλευση στο Αστρος, τον Απρίλιο του 1823.
Αρειος Πάγος Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος
Προσωρινό καθεστώς διοίκησης που ιδρύθηκε με τη Συνέλευση των Σαλώνων (15-20 Νοεμβρίου 1821), στην οποία συμμετείχαν πληρεξούσιοι της Στερεάς Ελλάδος, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας. Λειτούργησε έως το 1825.
Οργανισμός Δυτικής Χέρσου Ελλάδος
Πολιτικοδιοικητικός οργανισμός. Δημιουργήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 1821 στο Μεσολόγγι. Αποτέλεσε προσωρινό καθεστώς διοίκησης της επαναστατημένης Δυτικής Ελλάδος. Εκλεγμένος πρόεδρος αυτού του οργανισμού ήταν ο Αλ. Μαυροκορδάτος. Καταργήθηκε το 1823.
Α΄ Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου
Ψηφίζεται την 1η Ιανουαρίου 1822 το πρώτο σύνταγμα της Ελληνικής Επανάστασης -‒Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος. Είναι επηρεασμένο από τα γαλλικά συντάγματα του 1793 και του 1795, καθώς και από την Αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας.
Β΄ Εθνοσυνέλευση Αστρους
Στις 13 Απριλίου 1823 η Εθνική Συνέλευση επικυρώνει τον Νόμο της Επιδαύρου, ο οποίος αποτελεί αναθεώρηση των μη θεμελιωδών διατάξεων του Συντάγματος που ψήφισε η Α΄ Εθνοσυνέλευση.
Γ΄ Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου
Στις 6 Απριλίου 1826 αποφασίζεται η αποδοχή της διαμεσολάβησης των Αγγλων ανάμεσα στους Ελληνες και τους Τούρκους. Εξαιτίας της πτώσης του Μεσολογγίου, αναβάλλονται οι εργασίες της. Στις 11 Φεβρουαρίου 1827, αρχίζει τις συνεδριάσεις της στην Ερμιόνη η Γ΄ Εθνική Συνέλευση.
Γ΄ Εθνοσυνέλευση Τροιζήνας
Στις 19 Μαρτίου 1827 εγκαινιάζεται η Β΄ περίοδος της Γ΄ Εθνικής Συνέλευσης. Ο Θ. Κολοκοτρώνης προτείνει να ανατεθεί η ηγεσία του Στρατού στον Ρ. Τσορτς και του Ναυτικού στον Τ. Κόχραν. Στις 30 Μαρτίου η Εθνοσυνέλευση εκλέγει τον Ιω. Καποδίστρια κυβερνήτη της Ελλάδος.
Πανελλήνιον
Πανελλήνιον ονομάστηκε το γνωμοδοτικό σώμα που ιδρύθηκε στις 18 Ιανουαρίου 1828 από τον Καποδίστρια, εις αντικατάστασιν του Βουλευτικού. Ηταν ένας από τους όρους που έθεσε για να αναλάβει την εξουσία.
Γερουσία
Ηταν το σώμα που συστάθηκε το 1829 από τη Δ΄ Εθνοσυνέλευση Αργους εις αντικατάστασιν του Πανελληνίου. Αποτελούνταν από 27 γερουσιαστές. Η Δ΄ Εθνοσυνέλευση Αργους είχε αποφασίσει ότι τους 21 από αυτούς θα επέλεγε ο κυβερνήτης από τριπλάσιο αριθμό υποψηφίων που θα του υποδείκνυε η Συνέλευση, ενώ τους υπόλοιπους έξι θα τους όριζε μόνος του.