Ενα «κορίτσι», μόλις εννέα ετών, προετοιμάζεται αυτό το διάστημα για ένα μεγάλο ταξίδι. Σε λίγους μήνες θα ξεκινήσει μόνη της, από τα σύνορα της Συρίας, θα διασχίσει την Τουρκία για να περάσει στην Ελλάδα και να συνεχίσει στην Ευρώπη. Εκεί, θέλει να βρει τη μητέρα της. Να γυρίσει στο σχολείο. Να ξεκινήσει μια νέα ζωή. Αυτή είναι η ιστορία της μικρής Αμάλ. Μιας κούκλας ύψους 3,5 μέτρων, με τη μορφή ασυνόδευτης προσφυγοπούλας, που θα περπατήσει 8.000 χιλιόμετρα για να φωτίσει ιστορίες εκατομμυρίων νεαρών προσφύγων. Η «Κ» παρακολούθησε τη διαδικτυακή παρουσίαση της ομάδας πίσω από το φιλόδοξο εγχείρημα και παρουσιάζει άγνωστες λεπτομέρειες της συγκλονιστικής αυτής διαδρομής.
Η ιδέα γεννήθηκε στον προσφυγικό καταυλισμό του Καλαί. Εκεί, πριν από έξι χρόνια, δύο Βρετανοί είχαν διοργανώσει διάφορα εκπαιδευτικά εργαστήρια για πρόσφυγες. Μέσα από την εμπειρία αυτή, ανέβασαν μια θεατρική παράσταση («Η ζούγκλα») που είχε μεγάλη επιτυχία στην Αγγλία και στην Αμερική. Στην παράσταση εκείνη, μια από τους χαρακτήρες ήταν η Αμάλ, ένα ασυνόδευτο μικρό κορίτσι από τη Συρία. Αυτή την ιστορία επέλεξαν να εξελίξουν και να μεγεθύνουν.
Αρχικά, ζήτησαν από μια φημισμένη ομάδα κουκλοποιών στη Νότια Αφρική να δημιουργήσει την Αμάλ. Οπως εξήγησαν, επίτηδες την ήθελαν τόσο μεγάλη, για να τραβάει την προσοχή, να σε προκαλεί να την κοιτάξεις. Θα την κινούν τρεις άνθρωποι – ο ένας ξυλοπόδαρος. Μόνο τα μάτια της ανοιγοκλείνουν με τη βοήθεια ενός υπολογιστή και δεν έχει φωνή – θα μπορεί όμως να επικοινωνήσει μέσω της κίνησης και ενίοτε να κάνει πως ψιθυρίζει, ώστε κάποιος από την ομάδα να μεταφέρει στο κοινό αυτό που θέλει να πει. Με εκείνη στην καρδιά της δράσης, μια ομάδα διεθνώς αναγνωρισμένων καλλιτεχνών ξεκίνησε να διοργανώνει το ταξίδι. Στην Ελλάδα, επέλεξαν τη Γιολάντα Μαρκοπούλου να είναι επικεφαλής της δράσης. Σκηνοθέτες, με μεγάλη εμπειρία σε παραγωγές, εδώ και ένα χρόνο στήνουν όλοι μαζί –και με μια σειρά Ελλήνων εταίρων– τις εκδηλώσεις που θα γίνουν σε έξι ελληνικές πόλεις.
Η διαδρομή
Στις 7 Αυγούστου, η Αμάλ θα περάσει από την Τουρκία στη Χίο. Εναν συμβολικό σταθμό της διαδρομής – το πρώτο δύσκολο πέρασμα στην Ευρώπη. Εκεί θα την υποδεχθούν με μουσική και παραστάσεις, και δύο εβδομάδες αργότερα θα μεταφερθεί στα Ιωάννινα. Από εκεί στα Τρίκαλα, στη Λάρισα, για να φτάσει στην Ελευσίνα και στην Αθήνα. Σε κάθε σταθμό, η ομάδα συνεργάζεται με δήμους, διάφορες οργανώσεις και τους καλλιτέχνες κάθε πόλης. Σκοπός είναι, αξιοποιώντας το δυναμικό της κάθε περιοχής, η κάθε στάση να εξελιχθεί σε μια γιορτή της ίδιας της πόλης.
Στην Αθήνα θα φθάσει τέλη Αυγούστου. Θα είναι η πρώτη μεγάλη ευρωπαϊκή πόλη που θα επισκεφθεί, και για μία από τις δράσεις η ομάδα δουλεύει έναν παραλληλισμό με τον μίτο της Αριάδνης. θα της δώσουν να κρατήσει ένα κόκκινο σχοινάκι – ένα νήμα για να μη χαθεί, να μην φοβηθεί όταν εξερευνήσει την πόλη που μπορεί να της φαίνεται χαοτική. Οταν αργότερα θα συναντήσει τον Μινώταυρο, θα κληθεί να ξεπεράσει τους φόβους της. Πλέον όμως θα έχει στο πλευρό της τους νέους φίλους που θα έχει συναντήσει. Από αυτούς, θα πάρει δύναμη για να συνεχίσει το ταξίδι της.
Η Γιολάντα Μαρκοπούλου εξηγεί πως κάθε καλλιτεχνική δράση θα είναι βασισμένη σε μια πράξη καλωσορίσματος: «Εάν ερχόταν η μικρή Αμάλ στην πόλη σου, πώς θα την υποδεχόσουν; Μπορεί να είναι μια πολύ απλή χειρονομία όπως να της δώσεις ένα ποτήρι νερό, να τη φιλοξενήσεις, να της δώσεις ρούχα ή να παίξεις μαζί της. Να την αγκαλιάσεις ή να τη νανουρίσεις γιατί δεν έχει τη μητέρα της κοντά της». Στον Πειραιά, για παράδειγμα, θα φιλοξενηθεί στο Δημοτικό Θέατρο – όπως γινόταν με τους πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η Αμάλ όμως είναι μόνη της και δυσκολεύεται να κοιμηθεί. Μια χορωδία θα τη νανουρίσει για να την πάρει τελικά ο ύπνος. Την επομένη θα ταξιδέψει με καράβι για το Μπάρι. Συνολικά θα κάνει 65 στάσεις μέχρι να φτάσει στο Μάντσεστερ. Οσο εκείνη περπατάει, θα γίνονται παραστάσεις μουσικής, χορού και θεάτρου, θα δημιουργηθούν σε πολλά σημεία της διαδρομής έργα δημόσιας τέχνης από Σύρους καλλιτέχνες και παράλληλα θα γίνονται και μικρές κοινοτικές εκδηλώσεις.
Αυτός άλλωστε είναι ο στόχος του προγράμματος: να εμπλακεί η τοπική κοινότητα. Τόσο μέσω των δράσεων όσο και μακροπρόθεσμα, αφήνοντας μια παρακαταθήκη δημιουργικής μάθησης και αφύπνισης. Ηδη στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της προετοιμασίας, έχει γίνει μια σειρά εργαστηρίων για εκπαιδευτικούς. Το «Μια κάμερα για την Αμάλ», όπου οι εκπαιδευτικοί έμαθαν πώς μέσω της εικόνας οι μαθητές μπορούν να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα. Ενα εργαστήριο κουκλοθέατρου και αφήγησης, ώστε να διδάξουν στα παιδιά πώς να δημιουργήσουν κούκλες που θα δώσουν στην Αμάλ για να τη συντροφεύουν στο μακρύ ταξίδι της. Και, τέλος, ένα εργαστήρι ώστε, με πηγή έμπνευσης το συγκεκριμένο ταξίδι, τα παιδιά να μπορέσουν να δημιουργήσουν τα δικά τους κόμικς. Μέσα από τις δραστηριότητες αυτές, οι μαθητές θα νιώσουν κομμάτι του ταξιδιού της και κυρίως θα δοθεί ένα έναυσμα για να συζητήσουν την ιστορία της.
«Η μικρή Αμάλ βέβαια σε όλη αυτή τη διαδρομή δεν είναι πραγματικά μόνη της», σημειώνουν οι διοργανωτές. «Ταξιδεύει με 25 ανθρώπους συνοδεία, χωρίς να κλείνουν τα σύνορα μπροστά της. Σε κάθε πόλη την υποδέχονται με χαρά χωρίς να κινδυνεύσει σε τίποτα». Οι ίδιοι γνωρίζουν καλά πως αυτή δεν είναι η πραγματικότητα. Η Αμάλ μπορεί να δώσει ελπίδα σε πολλά από αυτά τα παιδιά, αλλά το ζητούμενο είναι να γίνει μια ουσιαστική συζήτηση γύρω από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν: για το τι περνάνε στο δύσκολο και επικίνδυνο ταξίδι τους. Την έλλειψη πρόσβασης στην Παιδεία. Τις δυσκολίες και συχνά τις αντιδράσεις στην ένταξή τους στις χώρες όπου ζουν. Η Αμάλ αντιπροσωπεύει εκατομμύρια παιδιά και το βασικό μήνυμα που θέλουν να μεταφέρει για εκείνα είναι ένα: «Μη μας ξεχνάτε».