Αυτές τις μέρες η χώρα ζει την κορύφωση του επιδημικού κύματος. Πρόκειται για τη χειμερινή έξαρση του δεύτερου φθινοπωρινού κύματος και όχι για ένα τρίτο κύμα. Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά δεδομένα των τελευταίων μηνών, αλλά και από το διάγραμμα των θανάτων στη χώρα μας και σε ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες που δημοσίευσαν πρόσφατα οι Financial Times, είναι εμφανές πως το δεύτερο κύμα δεν έσβησε ποτέ, σε αντίθεση με το πρώτο κύμα της περασμένης άνοιξης.
Στο διάγραμμα, οι θάνατοι στη χώρα μας παρουσιάζουν σταδιακή μείωση κατά το διάστημα Δεκεμβρίου – Ιανουαρίου (από 121 θανάτους στις 28/11/2020 στους 15 θανάτους στις 30/1/2021), χωρίς όμως να φτάσουν ποτέ στο σχεδόν μηδενικό επίπεδο των μηνών Ιουνίου και Ιουλίου. Στη συνέχεια, μέχρι το τέλος Μαρτίου, καταγράφεται σταθερή αύξηση (76 θάνατοι στις 31/3/2021). Από τις αρχές Απριλίου οι θάνατοι, οι εισαγωγές στα νοσοκομεία και οι διασωληνωμένοι ασθενείς έχουν σταθεροποιηθεί, γεγονός που σηματοδοτεί την κορύφωση του επιδημικού κύματος. Τις επόμενες λίγες μέρες είναι πολύ πιθανόν να αρχίσει η κάμψη του, εάν δεν υπάρξουν εστίες ανάφλεξης από τη χαλάρωση των μέτρων.
Η βελτίωση των επιδημικών δεικτών θα γίνεται μέρα με τη μέρα όλο και πιο εμφανής, καθώς θα αυξάνονται συνεχώς οι εμβολιασμένοι, οι μολυσμένοι (μέχρι τον Ιούνιο θα έχουν ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο) θα αποκτούν τη λεγόμενη παθητική ανοσία, αλλά και λόγω της βελτίωσης του καιρού και των self tests. Με τη συμβολή όλων αυτών των παραγόντων, το επιδημικό κύμα θα μπορούσε να σβήσει εντός του Ιουνίου και η πολυπόθητη συλλογική ανοσία να επιτευχθεί πριν μπούμε στο φθινόπωρο.
Οι εκτιμήσεις αυτές δεν βασίζονται στα ημερήσια διαγνωσμένα κρούσματα, τα οποία εξαρτώνται από τον εκάστοτε αριθμό των εξετάσεων, τις περιοχές όπου αυτά διενεργούνται και τη σύνθεση του εξεταζόμενου πληθυσμού. Πιο αντικειμενικοί δείκτες είναι οι εισαγωγές στα νοσοκομεία, οι διασωληνωμένοι ασθενείς και οι θάνατοι, παρά το ότι οι αριθμοί αυτοί αντανακλούν την έκταση και τη δυναμική της επιδημίας πριν από 15-20 ημέρες. Τα μοντέλα που βασίζονται στον ρυθμό με τον οποίο αυξάνονται ή μειώνονται οι δείκτες αυτοί, παρέχουν τη δυνατότητα πιο αξιόπιστων προβλέψεων για το άμεσο μέλλον.
Από την άλλη, το ότι η χώρα μας κατέγραψε τον Μάρτιο περισσότερους θανάτους ανά 100.000 πληθυσμό από τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πορτογαλία, και το Ηνωμένο Βασίλειο (μόνο η Ιταλία μάς ξεπέρασε), σημαίνει πως κάτι εμείς δεν κάναμε σωστά, παρόλο που αποφύγαμε τους πολλούς θανάτους της Πορτογαλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Τον Ιανουάριο υπήρξε αδικαιολόγητος εφησυχασμός, τόσο από πλευράς της Πολιτείας όσο και από πλευράς των πολιτών, ο οποίος βασιζόταν στην εσφαλμένη εκτίμηση ότι δεν υφίστατο πλέον το δεύτερο κύμα. Η επίκληση τότε του κινδύνου ενός τρίτου κύματος, δηλαδή ενός μελλοντικού κινδύνου, αποτέλεσε ασθενέστερο κίνητρο επαγρύπνησης και συμμόρφωσης απ’ ό,τι η συνειδητοποίηση της υπαρκτής απειλής του δεύτερου κύματος. Η εκτίμηση αυτή οδήγησε στο πρόωρο άνοιγμα του λιανεμπορίου και των σχολείων, που μαζί με την αυξημένη κοινωνική κινητικότητα των γιορτών, τις καθημερινές διαδηλώσεις, τις παράνομες συναθροίσεις και την κατάχρηση των κωδικών μετακινήσεων, τροφοδότησαν την έξαρση του δεύτερου κύματος.
Η Πολιτεία, στην κρίσιμη φάση όπου βρισκόμαστε, θα πρέπει να είναι πιο προσεκτική στις αποφάσεις της για οποιαδήποτε χαλάρωση των μέτρων, γιατί η λογική του ακορντεόν με το άνοιξε-κλείσε δεν έχει αποδώσει, ενώ έχει μειωθεί σημαντικά η συμμόρφωση των πολιτών στα εκάστοτε μέτρα. Η ταυτόχρονη χαλάρωση ορισμένων μέτρων που επιχειρείται όσο ακόμα βρισκόμαστε στην κορύφωση του επιδημικού κύματος ενέχει σημαντικό κίνδυνο αναζωπύρωσης της επιδημίας. Τα μέτρα πρέπει να χαλαρώνουν όταν το επιτρέπουν οι τεκμηριωμένες εκτιμήσεις για την εξέλιξη της επιδημίας. Διαφορετικά, το αισιόδοξο σενάριο για το σβήσιμο του επιδημικού κύματος μπορεί να παραταθεί για 1-2 μήνες, με σοβαρές αρνητικές συνέπειες για τον τουρισμό και για την οικονομία.
* Ο κ. Γιάννης Τούντας είναι καθηγητής Κοινωνικής και Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ.