Τον τελευταίο χρόνο έχει απασχολήσει σοβαρά την κοινή γνώμη η εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε νησίδες του Νοτιοανατολικού Αιγαίου, μέσα στον πυρήνα προστατευόμενων περιοχών που ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000. Σειρά από επιστημονικές εταιρείες και περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις αντέδρασαν έντονα, προβάλλοντας τις ιδιαιτερότητες του συγκεκριμένου συστήματος. Η Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας του υπουργείου Περιβάλλοντος γνωμοδότησε αρνητικά το 2020, ενώ και οι φορείς διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών Κυκλάδων και Δωδεκανήσων απέρριψαν το σχέδιο στη διαδικασία της διαβούλευσης. Το σχέδιο προβλέπει την εγκατάσταση τριών αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με 106 μεγάλες ανεμογεννήτριες συνολικής ισχύος 486 MW. Στο μυαλό του μέσου πολίτη μπορεί να προκύψει μια ειλικρινής απορία: «Δεν είναι κρίμα να χαθεί όλη αυτή η ενέργεια που προέρχεται μάλιστα από ανανεώσιμες πηγές, φιλικές προς το περιβάλλον, προκειμένου να μη γίνουν έργα σε ξεχασμένες νησίδες, απομονωμένες και απόμακρες;».
Ακριβώς αυτή η απομόνωση των νησίδων του Νοτιοανατολικού Αιγαίου είναι που τους χάρισε τον ιδιαίτερο και διακριτό τους χαρακτήρα. Η μακρά ιστορία απομόνωσης οδήγησε σε μονοπάτια ειδογένεσης που είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλών ενδημικών ειδών και υποειδών φυτών, ασπόνδυλων και ερπετών, είδη που δεν απαντώνται πουθενά αλλού στον κόσμο πέραν από αυτές τις νησίδες. Επίσης, χάρη στην απουσία ανθρώπινων δραστηριοτήτων, πολλά σπάνια είδη πτηνών με ειδικό καθεστώς προστασίας έχουν επιλέξει να φωλιάζουν εκεί προκειμένου να αναπαραχθούν ή να τραφούν. Αυτό που στα μάτια ενός μη υποψιασμένου παρατηρητή μπορεί να φαντάζει ως ένας ξερός βράχος, είναι στην πραγματικότητα ένα πολύπλοκο οικοσύστημα με πάμπολλες οικολογικές ιδιαιτερότητες που συντηρεί ξεχωριστές και συχνά εντυπωσιακές βιοκοινότητες.
Οι επιστήμονες που δραστηριοποιούνται ερευνητικά στις νησίδες γνωρίζουν καλά ότι πρόκειται για μαγικούς μικρόκοσμους με σημαντική οικολογική αξία. Θαλερές αποικίες από πτηνά όπως ο μύχος, ο αιγαιόγλαρος, ο αρτέμης και ο μαυροπετρίτης (του οποίου ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού φωλιάζει σε ελληνικές νησίδες), ενδημικά είδη φυτών και ασπονδύλων που απαντώνται αποκλειστικά στα οικοσυστήματα των νησίδων, εκπληκτικές προσαρμογές των πληθυσμών ερπετών όπως ο γιγαντισμός και ο νανισμός, εντυπωσιακές οικολογικές διαδικασίες όπως οι θαλάσσιες επιχορηγήσεις (ενέργεια από τα θαλασσινά οικοσυστήματα που φτάνει στις βιοκοινότητες των νησίδων με τα θαλασσοπούλια) τα καθιστούν μοναδικά συστήματα μελέτης.
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (όχι μόνο η αιολική ενέργεια αλλά και άλλες όπως η γεωθερμία) είναι ο δρόμος που θα πρέπει να ακολουθήσουμε ώστε να μετριάσουμε το οικολογικό μας αποτύπωμα στον πλανήτη και να εγκαταλείψουμε τις ρυπογόνες πρακτικές του παρελθόντος. Οχι όμως απερίσκεπτα, όχι όμως παντού, όχι δίχως σεβασμό στο περιβάλλον. Οι νησίδες της Ελλάδας δεν είναι απλά φθηνές εξέδρες εγκατάστασης ανεμογεννητριών. Είναι μοναδικά οικολογικά συστήματα, ασύγκριτα καταφύγια άγριας ζωής, κόσμοι μικροί, «ίπποι πέτρινοι, με τη χαίτη ορθή και γαλήνιοι αμφορείς και λοξές δελφινιών ράχες».
* Ο κ. Παναγιώτης Παφίλης είναι αναπληρωτής καθηγητής Ζωικής Ποικιλότητας ΕΚΠΑ, μέλος της Επιτροπής Natura 2000.