Μια ξεχωριστή συνάντηση που έχει ως σημείο αναφοράς έναν από τους σημαντικότερους υπόσκαφους οικισμούς του Αιγαίου, ξεκίνησε χθες στη Θηρασιά. Στόχος είναι να διερευνηθούν οι παραδοσιακές μέθοδοι οικοδόμησης των υπόσκαφων σπιτιών, να αποκαλυφθούν τα «μυστικά» τους, αλλά και να τις διδαχθούν οι νεότεροι μάστορες, ώστε να μπορούν να τις εφαρμόσουν σε αποκαταστάσεις παλαιών κατασκευών.
Η πρωτοβουλία για το πολιτιστικό τριήμερο «Κάτω από το τοπίο: Θηρασιά 2021-2022» προέρχεται από το «Μπουλούκι», μια ομάδα που αποτελείται κυρίως από αρχιτέκτονες και ασχολείται με τις παραδοσιακές τεχνικές δόμησης (η προσπάθεια στηρίζεται μεταξύ άλλων από τον Δήμο Θήρας και την κοινότητα Θηρασιάς). Η ομάδα ξεκίνησε να δουλεύει στην Ηπειρο και πριν από λίγο καιρό άρχισε να ασχολείται με τη Θηρασιά, το «αδερφάκι» της Σαντορίνης. «Οδηγός μας ήταν η διεπιστημονική έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί τα προηγούμενα χρόνια στη Θηρασιά, από μια εξαιρετική ομάδα που είχε ως αφετηρία την ανασκαφή μιας προϊστορικής θέσης, αντίστοιχης αξίας με το Ακρωτήρι της Σαντορίνης», λέει ο Πάνος Κωστούλας, ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Μπουλουκιού.
«Η Θηρασιά είναι ένα μικρό αντίγραφο της Σαντορίνης, που δεν αναπτύχθηκε τόσο τουριστικά, με αποτέλεσμα να είναι και σήμερα σχεδόν ανεξερεύνητη. Η προσέγγισή μας στη Θηρασιά λοιπόν έχει ως επίκεντρο την Αγριλιά, έναν οικισμό υπόσκαφων που εγκαταλείφθηκε σταδιακά τις δεκαετίες ’60 – ’70 και σήμερα έχει μόλις έναν κάτοικο». Η έρευνα επικεντρώνεται στον τρόπο χρήσης της φημισμένης θηραϊκής γης («άσπα», όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι) από τους μάστορες. «Ξεκινήσαμε μιλώντας με παλιούς μάστορες από τη Σαντορίνη και συνεχίσαμε με εργαστηριακές αναλύσεις των υλικών, με τη βοήθεια του ΕΜΠ (Εργαστήριο Τεχνικών Υλικών) και του ΕΑΓΜΕ (εργαστήριο “Λίθος”). Οι μάστορες έχτιζαν με ασβέστη και άσπα – αυτό που βάλαμε στο μικροσκόπιο ήταν οι αναλογίες που χρησιμοποιούσαν, η κοκκομετρία, ο τρόπος εφαρμογής. Στόχος είναι τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο να το εφαρμόσουμε στην πράξη, αποκαθιστώντας ένα κομμάτι του καλντεριμιού της Αγριλιάς και δύο υπόσκαφες στέρνες».
«Η θηραϊκή γη είναι ένα πυροκλαστικό υλικό, που αποτελείται από θραύσματα ηφαιστειακών πετρωμάτων, κίσσηρης (ελαφρόπετρας) και κρυστάλλων.
Τα επιχρίσματα και τα κονιάματα που χρησιμοποιήθηκαν στην Αγριλιά ήταν από κοσκινισμένη θηραϊκή γη και ασβέστη. Ηταν τα υλικά που είχαν στη διάθεσή τους οι ντόπιοι και γι’ αυτό ανέπτυξαν και τελειοποίησαν με τα χρόνια τεχνικές, που κρύβουν μέσα τους σημαντική σοφία», εξηγεί ο πετρολόγος Χρήστος Παπατρέχας, από το εργαστήριο «Λίθος». «Ας μην ξεχνάμε ότι η θηραϊκή γη ήταν υλικό διάσημο για τις ιδιότητές του που μέχρι πριν από μερικές δεκαετίες εξαγόταν. Πολλά σημαντικά έργα, όπως λ.χ. το λιμάνι της Τεργέστης και η διώρυγα του Σουέζ έχουν κατασκευαστεί με θηραϊκή γη».
«Κατανοώντας τα τοπικά υλικά και τις τοπικές τεχνικές και αναπτύσσοντας νέα συμβατά υλικά αποκατάστασης συγκροτούμε εργαλεία για μια προσέγγιση που συνάδει με τις σύγχρονες κατευθύνσεις της προστασίας της πολιτισμικής κληρονομιάς· μια προσέγγιση που είναι απαραίτητη για την τεκμηρίωση μιας γνώσης εν πολλοίς ξεχασμένης και ελάχιστα μελετημένης, ωστόσο ιδιαίτερα σημαντικής για την ιστορία της αρχιτεκτονικής και του τόπου», καταλήγει ο κ. Κωστούλας.