Αναβαθμίστε τον για να δείτε σωστά αυτό το site. Αναβαθμίστε τον browser σας τώρα!
Μια φυσική βάση δεδομένων κινδυνεύει να χαθεί τις επόμενες δεκαετίες.
ΚΟΙΝΩΝΙΑ 30.05.2021 • ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Η επιστροφή τους στο βάραθρο έκρυβε εκπλήξεις. Ένας αισθητήρας μέτρησης αέρα και υγρασίας είχε κατακρημνιστεί. Σε άλλον βρήκαν κομμένο το καλώδιο, ενώ δύο ακόμη εντοπίστηκαν σχεδόν τρία μέτρα πάνω από τα κράνη τους, παρότι στην προηγούμενη αποστολή τους είχαν τοποθετήσει στο ύψος των χεριών τους. Τι να είχε αλλάξει μέσα σε έναν χρόνο; Το σενάριο της δολιοφθοράς αποκλείστηκε. Άλλωστε, ποιος θα έμπαινε στον κόπο να σαμποτάρει τα όργανα μιας επιστημονικής παρατήρησης στο αλπικό παγοσπήλαιο της Χιονότρυπας, στο Φαλακρό όρος. Κάτι άλλο συνέβαινε, ίσως και πιο ανησυχητικό.
Συλλέγοντας στοιχεία και μελετώντας μοντέλα καιρού, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι για αυτές τις αλλαγές ευθυνόταν η δραματική μείωση στη στάθμη του αιωνόβιου πάγου, η οποία πιθανότατα είχε προκαλέσει και μικρές χιονοστιβάδες μετατοπίζοντας τους αισθητήρες ή την πρόσβαση σε αυτούς. Δεν ήταν ένα μεμονωμένο συμβάν εστιασμένο σε αυτή τη γωνιά της βαλκανικής χερσονήσου.
Παρόμοια εικόνα συρρίκνωσης πάγων κατέγραψαν και σε σπήλαια της Κροατίας, της Ρουμανίας και της Σλοβενίας. Τα αποτελέσματα τους εξέπληξαν. Ήξεραν ότι στα παγοσπήλαια, τα οποία κρατούν αποθέσεις πάγου σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, το λιώσιμο συνέβαινε πιο αργά, όχι σε τόσο γοργό ρυθμό.
Τα τελευταία χρόνια, στο πλαίσιο ενός ερευνητικού προγράμματος, Έλληνες και Ρουμάνοι σπηλαιολόγοι συλλέγουν με τρυπάνια πυρήνες πάγου (μικρά κυλινδρικά δείγματα) τα οποία έπειτα από ειδικές αναλύσεις θα τους αποκαλύψουν πληροφορίες για το παλαιοκλίμα, δηλαδή τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούσαν σε παλιότερες γεωλογικές περιόδους. Πλέον, όμως, διαπιστώνουν ότι αυτή η πολύτιμη βάση δεδομένων, αν και κρυμμένη σε ανήλιαγα σημεία, είναι πιο ευάλωτη.
Στα αποτελέσματα της έρευνάς τους που δημοσιεύθηκε στις 21 Μαΐου, αποδίδουν αυτές τις αλλαγές στα έντονα καιρικά φαινόμενα και στο ρεκόρ βροχοπτώσεων που κατεγράφη στις αρχές του καλοκαιριού του 2019. Ο Χρήστος Πέννος, γεωλόγος και ερευνητής στο πανεπιστήμιο του Μπέργκεν της Νορβηγίας και μέλος της ερευνητικής ομάδας, εξηγεί στην «Κ» ότι οι πάγοι των σπηλαίων λιώνουν με αυτόν το ρυθμό εξαιτίας των μεγάλων ποσοτήτων βρόχινου νερού μέσω των οποίων μεταφέρεται στην επιφάνειά τους η θερμότητα. «Αν συνεχιστεί αυτό το κλιματικό μοτίβο, μαζί με τον πάγο θα χαθεί και η παλαιοκλιματική πληροφορία», λέει ο δρ Πέννος.
«Ακραία γεγονότα, όπως αυτά που καταγράφηκαν το 2019 είναι και τα πιο επιβλαβή για τον πάγο. Τα κλιματικά μοντέλα δείχνουν ότι αυτά τα φαινόμενα θα είναι πιο συχνά μέσα στα επόμενα χρόνια», παρατηρεί ο Αουρέλ Περσόιου, από το Ινστιτούτο Σπηλαιολογίας της Ρουμανίας και μέλος της ερευνητικής ομάδας. Στα συμπεράσματα της μελέτης τους αναφέρουν ότι ενδέχεται με αυτό τον ρυθμό μέχρι το 2035 να μην υπάρχουν επιφανειακοί παγετώνες στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Οι πάγοι μέσα στα σπήλαια είναι πιο ανθεκτικοί, ωστόσο δεν αποκλείεται κατά τους ερευνητές να περιοριστούν και αυτοί απότομα.
Η Χιονότρυπα βρίσκεται σε ύψος 2.100 μ. στο Φαλακρό όρος και είναι ένα από τα βαθύτερα σπήλαια της Ελλάδας φτάνοντας στα -111 μέτρα.
Είχε εξερευνηθεί αρχικά από μέλη γαλλικών αποστολών προτού συγκροτηθούν οι πρώτοι εγχώριοι σπηλαιολογικοί σύλλογοι και ξεκινήσουν τις δικές τους καταρριχήσεις και χαρτογραφήσεις. Η Χιονότρυπα βρίσκεται 18 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Δράμας, κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο του Φαλακρού και είναι μια καταβόθρα της οποίας η οροφή είχε καταρρεύσει. Διανοίγεται σε μάρμαρο και χωρίζεται σε τρία μέρη. Ξεκινάει με κατάβαση περίπου 60 μέτρων σε σαθρό λούκι και ο πάτος του πρώτου τμήματος είναι η ανώτερη στρώση του πάγου. Ένα άνοιγμα οδηγεί σε σκοτεινό θάλαμο έπειτα από κατάβαση 20 μέτρων (η θερμοκρασία εκεί είναι στον ένα βαθμό Κελσίου), ενώ χρειάζεται ακόμη μία κατάβαση 15 μέτρων για να προσεγγιστεί το τρίτο κομμάτι.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις σπηλαιολόγων, η χώρα μας έχει περισσότερα από 10.000 σπήλαια, εκ των οποίων το 10% εντοπίζεται στα Λευκά Όρη της Κρήτης.
«Η πρώτη κατάβαση με σχοινιά είναι εύκολη. Όταν φτάνεις στην τελευταία κοψιά βλέπεις το χιόνι, ακόμη και μέσα στο καλοκαίρι. Eίναι συναρπαστικό», λέει ο σπηλαιολόγος Γιώργος Σωτηριάδης.
Πριν από μία δεκαετία o κ. Σωτηριάδης είχε επισκεφθεί για πρώτη φορά τη Χιονότρυπα μαζί με τον Χρήστο Πέννο. Θυμάται ότι τότε οι Γάλλοι σπηλαιολόγοι που τους συνόδευαν είχαν μαζί τους ένα πέδιλο του σκι με το οποίο προσπαθούσαν να εντοπίσουν την είσοδο του σπηλαίου σκάβοντας στο χιόνι. Τότε είχαν ανοίξει ένα μικρό πέρασμα στο χιόνι, σπρώχνοντας και με τα χέρια τους, από το οποίο ίσα που χωρούσε ένας άνθρωπος για να εισέλθει στο σπήλαιο. Άλλη φορά το χιόνι στην είσοδο ήταν τόσο πολύ που ούτε με φτυάρια ήταν εύκολο να το απομακρύνουν. Πλέον, εδώ και χρόνια δεν χρειάζεται να σκάψουν. Τόσο πολύ έχει υποχωρήσει η στάθμη του χιονιού.
«Είδαμε ότι πολύ σύντομα είχαμε μείωση του πάγου τα τελευταία χρόνια, δεν μιλάμε για μια αργόσυρτη εξέλιξη η οποία κάποια στιγμή θα φανεί σε μελλοντικές γενιές, αλλά για κάτι που συμβαίνει στη δική μας, μια εξέλιξη στο πλαίσιο μιας ανθρώπινης ζωής και μπορεί να μας στερήσει ένα σημαντικό απόθεμα πληροφορίας», λέει ο Σταύρος Ζαχαριάδης, αρχαιολόγος και σπηλαιοεξερευνητής ο οποίος επίσης συμμετέχει στην έρευνα.
Εδώ και μισό αιώνα η επιστημονική κοινότητα έχει στρέψει το ενδιαφέρον της και στα παγοσπήλαια. «Τα βακτήρια και οι μύκητες μπορούν να επιβιώσουν στους πάγους για μερικές χιλιάδες χρόνια και αφού απομακρυνθούν από αυτούς, είτε από δική μας παρέμβαση για να τα μελετήσουμε, είτε από φυσικό λιώσιμο των πάγων, επιστρέφουν στη ζωή γιατί προηγουμένως βρίσκονταν εν υπνώσει», λέει ο δρ Περσόιου που έχει πραγματοποιήσει σχετικές μελέτες σε σπήλαια της Ρουμανίας. «Είναι σημαντικό να γίνουν αντίστοιχες έρευνες και σε άλλα μέρη προτού λιώσουν οι πάγοι και χαθεί αυτή η πληροφορία για πάντα».
Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας σχεδιάζουν να πραγματοποιήσουν και νέες δειγματοληψίες πάγου και οργανικής ύλης (φύλλα που είχαν παγιδευτεί εκεί) στην Ελλάδα μέσα στο καλοκαίρι. Αρχικά με τη μέθοδο ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα -14 μπορούν από την οργανική ύλη να προσδιορίσουν την ακριβή ηλικία του πάγου. Έπειτα, μελετώντας την αναλογία των ισοτόπων οξυγόνου και υδρογόνου στα δείγματα του πάγου δύνανται να συμπεράνουν για το κλίμα που επικρατούσε σε παλιότερες περιόδους, χιλιάδες χρόνια πίσω.
Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Για την Kαθημερινή της Κυριακής και το Kathimerini.gr.
Κυριακή 30.05.2021