Η ανακοίνωση της NASA για τη διπλή αποστολή στην Αφροδίτη (Veritas και DAVINCI+) μέχρι τα τέλη της δεκαετίας εξέπληξε τους επιστήμονες. Σαν να μην αρκούσε αυτό, λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕSA) εξήγγειλε μία, ακόμη, αποστολή προς τον δεύτερο πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος: την εκτόξευση, κάπου στις αρχές της επόμενης δεκαετίας, του διαστημικού σκάφους EnVision (Οραματίζεστε), που θα τεθεί σε τροχιά γύρω του προσπαθώντας να επιλύσει τα πολλά μυστήρια που τον περιβάλλουν.
Ομολογουμένως, μέχρι τις τελευταίες ανακοινώσεις, η Αφροδίτη ήταν ένα μοναχικό ουράνιο σώμα. Η τελευταία αποστολή της ΝASA εκεί ήταν ο «Μαγγελάνος», που ανεφλέγη στην ατμόσφαιρά της το 1994. Το τελευταίο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ήταν το «Venus Express» που καταγράφοντας τροχιές γύρω της τη μελέτησε από το 2006 έως το 2014. Σήμερα, η ιαπωνική διαστημική βολίδα Ακατσούκι (Αυγή) είναι ο μοναδικός γήινος επισκέπτης που μελετά τις συνθήκες της ατμόσφαιράς της. Είναι, λοιπόν, βέβαιο ότι την ερχόμενη δεκαετία η Αφροδίτη θα εξελιχθεί σε έναν εξαιρετικά δημοφιλή προορισμό για τις διαστημικές υπηρεσίες.
Οι στόχοι
Οι τρεις αποστολές έχουν διαφορετικούς στόχους. Ολες, όμως, φιλοδοξούν να απαντήσουν σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: ήταν, άραγε, στο παρελθόν η Αφροδίτη κατοικήσιμη; Είχε ομοιότητες με τη Γη μας;
Σήμερα, ο εγγύτερος πλανητικός μας γείτονας είναι μια «έρημη χώρα», μια συμπαντική κόλαση. Στην ατμόσφαιρά της κυριαρχεί το ασφυξιογόνο διοξείδιο του άνθρακα αναμεμειγμένο με νέφη άκρως διαβρωτικού θειικού οξέος. Οι πιέσεις στην επιφάνειά της συνθλιπτικές, ανάλογες με αυτές που ασκούνται στη Γη σε βάθος 1,6 χιλιόμετρου κάτω από την επιφάνεια του ωκεανού. Η θερμοκρασία της φτάνει τους 482 βαθμούς Κελσίου. Παραδόξως, η ύπαρξη μιας σπανιότερης, βαρύτερης μορφής ύδατος στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης υποδεικνύει ότι στο παρελθόν υπήρχε εκεί κανονικό νερό. Αν αυτό δεν είχε τη μορφή ατμού, αλλά ήταν ρευστό και σχημάτιζε λίμνες, ποτάμια, θάλασσες και ωκεανούς, τότε η Αφροδίτη πρέπει να ήταν ο δεύτερος «γαλάζιος πλανήτης» του ηλιακού μας συστήματος, ένα «δίδυμο» της Γης μας ουράνιο σώμα. Σήμερα, μοναδικός «γαλάζιος πλανήτης», όπου αφθονεί το ρευστό νερό, έχει απομείνει ο δικός μας. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό και πώς η Γη απέφυγε την αποκαλυπτική μοίρα της Αφροδίτης;
Σε αυτά τα αινίγματα θα προσπαθήσει να απαντήσει το ευρωπαϊκό διαστημικό σκάφος EnVision, το οποίο είναι εξοπλισμένο με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Τα συστήματα ραντάρ που διαθέτει μπορούν να δια-περάσουν την πυκνή ατμόσφαιρα της Αφροδίτης. Ετσι θα χαρτογραφήσουν την επιφάνειά της, αλλά και το υπέδαφος μέχρι βάθος ενός χιλιομέτρου. Μία συστοιχία φασματόμετρων, στην υπεριώδη και υπέρυθρη ακτινοβολία, θα αναλύσει τη χημική σύνθεση της ατμόσφαιρας και ταυτόχρονα θα διαφοροποιήσει τα ορυκτά στην επιφάνειά της. Ενα άλλο πείραμα θα προσπαθήσει να εκμεταλλευθεί τις μικρές διακυμάνσεις της βαρύτητας για να αναλύσει τη διαστρωμάτωση στα «σωθικά» του πλανήτη.
Ολα αυτά τα εξελιγμένα όργανα και οι μετρήσεις, ελπίζουν οι επιστήμονες, θα δώσουν απάντηση και σε ένα άλλο ερώτημα: είναι, άραγε, η Αφροδίτη γεωλογικώς ζωντανή ή νεκρή;
Ο δεύτερος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος είναι ένας κόσμος όπου κυριαρχούν τα ηφαίστεια και τα ανάγλυφα «γκράφιτι» που άφησε πίσω της η ροή της λάβας. Είναι βέβαιο ότι η Αφροδίτη είχε ένα εξαιρετικά εκρηκτικό γεωλογικό παρελθόν. Αν και πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι παραμένει γεωλογικώς ενεργή, το πυκνό νέφος που την περιβάλλει δεν έχει, μέχρι στιγμής, επιτρέψει την επιβεβαίωση των εκτιμήσεών τους. Ταυτόχρονα, εξαιτίας της πυκνής ατμόσφαιρας δεν κατέστη δυνατό να διαπιστωθεί αν και στην Αφροδίτη υπάρχουν οι χαρακτηριστικές για τη Γη γεωτεκτονικές μετακινήσεις.
Το EnVision, πραγματοποιώντας με χειρουργική ακρίβεια μελέτη συγκεκριμένων τοποθεσιών του πλανήτη, θα καταφέρει να απαντήσει στο ερώτημα. Διαθέτει, άλλωστε, την ικανότητα ανίχνευσης της θερμικής υπογραφής των ενεργών ηφαιστείων, όσφρησης των πιδάκων αερίων που αυτά απελευθερώνουν όταν εκρήγνυνται και, φυσικά, μπορεί να εντοπίσει οποιοδήποτε ίχνος κίνησης των τεκτονικών πλακών.
Το παρελθόν
Το διαστημόπλοιο τoυ Ευρωπαϊκoύ Οργανισμού Διαστήματος δεν θα ερευνήσει μόνο το παρόν της Αφροδίτης, αλλά και το παρελθόν της, αναζητώντας τα σημάδια που άφησαν πίσω τους οι παλαιότατες τεκτονικές μετακινήσεις και τα απομεινάρια της αρχέγονης ηφαιστειακής δραστηριότητας, που σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες πυροδότησε ένα αποκαλυπτικής κλίμακας φαινόμενο του θερμοκηπίου, μετατρέποντας τον πλανήτη στην έρημη γη που είναι σήμερα. Ανάμεσα στα άλλα, το ευρωπαϊκό πρόγραμμα θα μελετήσει τις «ψηφίδες», κάποιες παράξενες κοιλάδες που ανασηκώνονται ψηλότερα από αυτές που σχηματίζει η νεότερη λάβα. Κάποιοι ειδικοί πιστεύουν ότι οι παράδοξοι γεωλογικοί σχηματισμοί πιθανώς είναι παραμορφωμένα στρώματα πετρωμάτων παρόμοια με τις ηπείρους της Γης. Αν αυτή η προσέγγιση ευσταθεί, τότε οι ήπειροι της Αφροδίτης σχηματίστηκαν ενώ υπήρχε στον πλανήτη νερό σε ρευστή μορφή, ένα ακόμη στοιχείο που υποδεικνύει ότι η Αφροδίτη ήταν κάποτε ένας «γαλάζιος πλανήτης».
Οσο φιλόδοξες και αν είναι τόσο η ευρωπαϊκή όσο και οι δύο αμερικανικές αποστολές, δεν θα καταφέρουν να αποκωδικοποιήσουν όλα τα μυστήρια που περιβάλλουν την Αφροδίτη. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι η ανίχνευση φωσφίνης στα νέφη της. Πρόκειται για ένα αέριο που θα μπορούσε να παραχθεί από κάποιο είδος μικροβιακής ζωής.
Το μόνο βέβαιο είναι πως το έντονο ενδιαφέρον για την Αφροδίτη γεννάει ελπίδες ότι μελλοντικά, έπειτα από πολλές ακόμη αποστολές, θα μάθουμε επιτέλους τι συνέβη στον «καταχθόνιο δίδυμο» της Γης μας.
Συνεργασία Αμερικής – Ευρώπης
Ο εγγύτερος πλανητικός μας γείτονας μπήκε στο στόχαστρο και των ΗΠΑ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Discovery» της ΝASA. Η αμερικανική διαστημική υπηρεσία, στις αρχές του μήνα, ανακοίνωσε την αποστολή δύο διαστημικών σκαφών μεταξύ 2028 και 2030. Το κόστος κάθε αποστολής ανέρχεται σε μισό δισεκατομμύριο δολάρια. Η πρώτη αποστολή, DAVINCI+, θα επικεντρωθεί στην ανάλυση της σύνθεσης της ατμόσφαιρας της Αφροδίτης προκειμένου να αποκαλυφθεί πώς σχηματίστηκε και πώς εξελίχθηκε. Ταυτόχρονα, θα διαπιστώσει αν υπήρχαν, στο απώτερο παρελθόν του πλανήτη, ωκεανοί, ενώ θα είναι η πρώτη που θα στείλει στη Γη φωτογραφίες υψηλής ευκρίνειας, από τις «ψηφίδες» του πλανήτη, σχηματισμούς ανάλογους με τις γήινες ηπείρους, οι οποίες υποδεικνύουν την ύπαρξη τεκτονικών μετακινήσεων εκεί. Η αποστολή Veritas θα χαρτογραφήσει την επιφάνεια της Αφροδίτης προκειμένου να αποκρυπτογραφήσει τη γεωλογική της ιστορία και να καταλήξει στα αίτια της τόσο διαφορετικής εξέλιξής της από αυτή της Γης. Σε αυτό το εγχείρημα θα συνεργαστούν επίσης η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία.