Ο όρος ψηφιακός μετασχηματισμός βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα όλων των κυβερνήσεων στην Ευρώπη, αλλά και στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Όμως έχει, επίσης, μπει για τα καλά στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που η επιστήμη και η τεχνολογία της πληροφορικής και των επικοινωνιών, καθώς και οι επιμέρους επιστημονικές περιοχές που εντάσσονται σε αυτές εμφανίζουν άνθηση, η οποία καταδεικνύεται τόσο με τον πλούτο των επιτευγμάτων τους όσο και με την αυξανόμενη ζήτηση επιστημόνων και τεχνολόγων ικανών να αξιοποιούν, να εφαρμόζουν, να διαχειρίζονται αλλά και να επεκτείνουν τα επιτεύγματα αυτά.
Από την άλλη μεριά, σχεδόν καθημερινά μαθαίνουμε για κυβερνοεπιθέσεις εναντίον ενός ευρέος φάσματος θυμάτων, που εκτείνονται από ολόκληρες χώρες –όπως π.χ. η πρόσφατη επίθεση κατά του νορβηγικού κοινοβουλίου τον Μάρτιο του 2021 ή, παλιότερα, η επίθεση κατά της Εσθονίας το 2013– μέχρι κρίσιμες υποδομές –όπως η πρόσφατη επίθεση, τον Μάιο 2021, κατά του αγωγού φυσικού αερίου Colonial στις ΗΠΑ–, αλλά και φυσικά πρόσωπα – όπως οι συνεχείς πλέον επιθέσεις με σκοπό την απόσπαση χρημάτων μέσω παραπλάνησης ή εκβιασμού. Ο συνδυασμός των δύο αυτών τάσεων εξηγεί τόσο το γιατί ήδη υπάρχει αυξημένη ζήτηση για επιστήμονες και επαγγελματίες στην κυβερνοασφάλεια, όσο και το γιατί τα επαγγέλματα τα σχετικά με την κυβερνοασφάλεια θα συνεχίσουν να έχουν εξαιρετικές προοπτικές απασχολησιμότητας τα επόμενα χρόνια. Δεν είναι τυχαίο ότι στις ΗΠΑ εκτιμούν ότι η ζήτηση για επαγγελματίες κυβερνοασφάλειας θα αυξηθεί μεταξύ των ετών 2019 και 2029 κατά 31%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο αύξησης της ζήτησης για άλλα επαγγέλματα. Αντίστοιχα, στην Ευρώπη εκτιμάται ότι μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια θα λείψουν περί τους 300.000 επιστήμονες και επαγγελματίες της κυβερνοασφάλειας.
Διεπιστημονικό αντικείμενο
Πώς όμως σπουδάζει κανείς κυβερνοασφάλεια; Το αντικείμενο είναι διεπιστημονικό και συνδυάζει γνώση από τις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες, όπως την πληροφορική, τις τηλεπικοινωνίες, τα μαθηματικά, τη φυσική, αλλά και από τις επιστήμες διοίκησης, τις οικονομικές επιστήμες, τη νομική, ακόμη και την ψυχολογία. Γι’ αυτόν το λόγο δεν συνηθίζεται να αποτελεί αντικείμενο προπτυχιακών σπουδών, αν και υπάρχουν μερικά προπτυχιακά προγράμματα σπουδών στο αντικείμενο ανά τον κόσμο, κανένα όμως στην Ελλάδα. Συνηθέστερο είναι η κυβερνοασφάλεια να αποτελεί αντικείμενο μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών. Υπάρχει πληθώρα τέτοιων μεταπτυχιακών προγραμμάτων στην Ευρώπη, στην Αμερική, στην Αυστραλία και αλλού. Μια σοβαρή, αν και ακόμη συνεχώς εμπλουτιζόμενη, πηγή πληροφόρησης για τέτοιες σπουδές στην Ευρώπη είναι η βάση δεδομένων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών – ENISA, που εδρεύει στην Ελλάδα (σκανάρετε το QR code για να συνδεθείτε).
Προκειμένου κάποιος να έχει πρόσβαση σε τέτοιες μεταπτυχιακές σπουδές, πρέπει να κατέχει έναν σχετικό τίτλο προπτυχιακών σπουδών. Οι περισσότεροι μεταπτυχιακοί φοιτητές στην κυβερνοαασφάλεια έχουν προπτυχιακούς τίτλους σπουδών πληροφορικής, ηλεκτρολόγου μηχανικού, μαθηματικού, άλλων ειδικοτήτων μηχανικών, αλλά και νομικής, οικονομικών επιστημών και επιστημών διοίκησης. Οι επιστήμονες και επαγγελματίες κυβερνοασφάλειας απασχολούνται πρακτικά σε κάθε τομέα της οικονομίας, ιδιωτικό και δημόσιο, και σε μικρές ή μεγάλες επιχειρήσεις, στον βιομηχανικό τομέα, στον τεχνολογικό, στον τηλεπικοινωνιακό, στον τραπεζικό και χρηματοοικονομικό τομέα, στον ασφαλιστικό τομέα, στον τομέα υγείας, στην αστυνομία, στις ένοπλες δυνάμεις και αλλού.
*ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΤΣΙΚΑΣ, Καθηγητής Norwegian University of Science and Technology (NTNU) και διευθυντής του Norwegian Centre for Cybersecurity in Critical Sectors