Άποψη: Η πανδημία, ευκαιρία για επανασχεδιασμό του υγειονομικού χάρτη της χώρας

Καθώς η πανδημία υποχωρεί, ανοίγει και στην Ελλάδα η συζήτηση για τη δημιουργία ενός συστήματος υγείας που θα μπορεί να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά ανάλογες υγειονομικές κρίσεις, θα ανταποκρίνεται στις καθημερινές ανάγκες των πολιτών και θα είναι βιώσιμο. Η συγκυρία είναι μοναδική, καθώς η χρηματοδότηση αντίστοιχων πολιτικών αποτελεί προτεραιότητα για τις εθνικές και ευρωπαϊκές ηγεσίες. Ο διάλογος έχει ήδη ανοίξει, με τους εμπλεκομένους να καταθέτουν προτάσεις, συνήθως εκ των προτέρων διαμορφωμένες, αν και υποστηρίζονται με παραδείγματα από την πανδημία. Αντίθετα, η αντικειμενική ανάλυση και ορθολογική ερμηνεία του τρόπου διαχείρισης της πανδημίας αποτελούν τη μόνη προσέγγιση για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.
 
Η αντιμετώπιση της πανδημίας στηρίχθηκε κυρίως στο δημόσιο σύστημα υγείας (μεγάλα νοσοκομεία ΕΣΥ, πανεπιστημιακές κλινικές και εργαστήρια), το οποίο επέδειξε ετοιμότητα και στελέχωσε τις επιτροπές διαχείρισης που καθοδήγησαν τη μάχη κατά της COVID-19. Ειδικότερα, η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ διέθεσε όλες τις κλινικές, εργαστήρια και μονάδες της για τη νοσηλεία ασθενών, για τη διενέργεια προηγμένων εξετάσεων, για την παραγωγή επιστημονικής γνώσης πάνω σε μια νόσο εν πολλοίς άγνωστη και για τη σωστή ενημέρωση των πολιτών. Οι περιφερειακές δομές του ΕΣΥ λειτούργησαν με πολλά προβλήματα, αναδεικνύοντας τη στρεβλή ανάπτυξη, την ανορθολογική κατανομή ανθρώπων και πόρων και τις μικροκομματικές νοοτροπίες που κατατρύχουν το ΕΣΥ από τη δημιουργία του. Ο ιδιωτικός τομέας είχε ρόλο περιορισμένο σε διάρκεια και κάλυψη, επέδειξε όμως επάρκεια και συνεργασία σε ό,τι του ζητήθηκε, λειτουργώντας επικουρικά και συμπληρωματικά του δημόσιου συστήματος υγείας.
 
Λαμβάνοντας τα ανωτέρω υπόψη, ένα σύγχρονο Εθνικό Σύστημα Υγείας θα πρέπει να είναι ασθενοκεντρικό, να επενδύει στην πρόληψη, να βασίζεται στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, να παρέχει εύκολη πρόσβαση σε επείγουσες και βασικές υπηρεσίες και να διαθέτει εξειδικευμένα κέντρα αναφοράς. Καθώς η τεχνολογία παρέχει πλέον λύσεις που ελαχιστοποιούν τις περιττές μετακινήσεις και την ταλαιπωρία του ασθενούς, θα πρέπει οι τοπικές κοινωνίες να κατανοήσουν και οι πολιτικές ηγεσίες να αποφασίσουν ότι «όταν όλα τα κάνουν όλοι και γίνονται παντού», η περίθαλψη είναι μέτρια σε ποιότητα και ακριβή σε κόστος. Προτεραιότητες θα πρέπει να είναι τα ακόλουθα:
 
1. Επαναχάραξη του υγειονομικού χάρτη της χώρας με συγχώνευση δομών υγείας, αποκέντρωση υπηρεσιών και ανάπτυξη καινούργιων κλάδων της ιατρικής επιστήμης, που συνεχώς εξελίσσεται.
 
2. Κτιριακός και τεχνολογικός εκσυγχρονισμός των δημόσιων δομών υγείας, με εισαγωγή νέων τεχνολογιών διάγνωσης και θεραπείας, δημιουργία μητρώου ασθενών, ηλεκτρονικού φακέλου, αξιοποίηση των εφαρμογών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, της τεχνικής νοημοσύνης και εισαγωγή της τηλεϊατρικής στην καθημερινή κλινική πράξη.
 
3. Δημιουργία κέντρων αριστείας σε τριτοβάθμια νοσοκομεία ΕΣΥ και πανεπιστημιακά, που θα συγκεντρώνουν τα σπάνια νοσήματα και θα παρέχουν εξειδικευμένες και υψηλού κόστους θεραπείες, με διεπιστημονική προσέγγιση.
 
4. Δημιουργία μονάδων πρόληψης των πλέον συχνών νοσημάτων στις πρωτοβάθμιες δομές υγείας και ένταξη της πρόληψης στα προγράμματα σπουδών των ιατρικών σχολών της χώρας.
 
5. Δημιουργία μονάδων επειγόντων περιστατικών για την αποτελεσματική αξιολόγηση και προώθησή τους για νοσηλεία, με βάση την καλύτερη περίθαλψη του ασθενούς, αλλά και την πληρότητα των δομών υποδοχής (κάποια νοσοκομεία λειτουργούν με πληρότητα 150%, όπως π.χ. το «Αττικό», ενώ άλλα, στην ίδια υγειονομική περιφέρεια, με πληρότητα μόνο 25%).
 
6. Στενή συνεργασία μεταξύ των νοσοκομείων ΕΣΥ και πανεπιστημιακών νοσοκομείων, κλινικών και εργαστηρίων, για τη συνεχή ανταλλαγή γνώσης, την υποστήριξη της ιατροβιολογικής έρευνας, την εκπαίδευση των ειδικευόμενων ιατρών και την εφαρμογή προγραμμάτων συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και εξειδίκευσης του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού τους. Ενίσχυση της κλινικής και μεταφραστικής έρευνας, ώστε οι ασθενείς να έχουν δωρεάν και πρώιμη πρόσβαση σε καινοτόμες θεραπείες, και χορήγηση κινήτρων στη φαρμακοβιομηχανία για επενδύσεις στην ιατρική έρευνα, με διαφανείς και επιβλέψιμες διαδικασίες.
 
7. Προσλήψεις μόνιμου υγειονομικού προσωπικού, ώστε να καλυφθούν τα μεγάλα κενά που δημιουργήθηκαν από την εφαρμογή των μνημονίων. Ενδεικτικά, η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ έχει απολέσει 300 θέσεις από το 2010, λόγω συνταξιοδοτήσεων, που δεν έχουν αντικατασταθεί. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη του την ανάγκη ηλικιακής ανανέωσης του υπάρχοντος δυναμικού, ενώ με αξιοκρατικές διαδικασίες και κίνητρα επιστημονικής και επαγγελματικής εξέλιξης να προσελκύει το υψηλής κατάρτισης ιατρικό δυναμικό που βρίσκεται στην αλλοδαπή, ώστε να αναστραφεί η «εξαγωγή» των νέων επιστημόνων μας.
 
8. Ριζική αναθεώρηση των εργασιακών σχέσεων του υγειονομικού προσωπικού ΕΣΥ και πανεπιστημίου, ώστε να του παρέχεται η δυνατότητα εργασίας και στον ιδιωτικό τομέα, ανάλογα με τη βαθμίδα, την εξειδίκευση και την αξιολόγηση του έργου του στον δημόσιο τομέα.
 
9. Ο δημόσιος τομέας (πανεπιστήμιο και ΕΣΥ) οφείλει να αναδείξει την αποστολή του και τις βασικές αξίες που τον διέπουν με μετρήσιμους στόχους, αντικειμενικούς μηχανισμούς αξιολόγησης και επιβράβευσης των εργαζομένων του, ταυτόχρονα με την εξασφάλιση και δίκαιη κατανομή των αναγκαίων οικονομικών, ανθρώπινων και υλικοτεχνικών πόρων. Ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει επίσης να αξιολογείται, να πιστοποιείται και να ενθαρρύνεται ώστε να δρα συμπληρωματικά και όχι ανταγωνιστικά με τον δημόσιο τομέα. Θα πρέπει να οριστεί σαφώς το πλαίσιο της συνεργασίας των δύο τομέων, να καθιερωθούν πρότυπα ποιότητας και να εφαρμοστούν ελεγκτικοί και ρυθμιστικοί μηχανισμοί.
 
Αν η διεπιστημονική συνεργασία όλων (σύλλογοι ασθενών, υγειονομικοί, κοινωνικοί φορείς, πολιτεία, πάροχοι υγείας κ.ά.) είναι ο μόνος δρόμος για τον σχεδιασμό ενός αξιόπιστου, σύγχρονου και ανθρώπινου συστήματος υγείας, η υλοποίησή του απαιτεί συναίνεση και θαρραλέες πολιτικές αποφάσεις, μακριά από ιδεοληψίες και μικροκομματικές διευθετήσεις. Η ευκαιρία δεν πρέπει να χαθεί.
 
* Ο κ. Κωνσταντίνος Νικ. Συρίγος είναι καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, διευθυντής Τομέα Παθολογίας.