Ειδικοί, ανίδεοι, Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την επέλαση της πιο μεταδοτικής –και πιθανώς πιο θανατηφόρας– μετάλλαξης του κορωνοϊού: της «Δέλτα». Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κάποιος γιατί προκαλεί τόσο μεγάλο ενδιαφέρον η νέα μετάλλαξη. Μόνο και μόνο η ταχύτητα της μετάδοσής της, το γεγονός ότι αρκεί μία στιγμιαία, τυχαία συνάντηση στον δρόμο με έναν φορέα για να αρρωστήσεις. Οσο ενδιαφέρουσα, όμως, κι αν παρουσιάζεται χάρη στις «υπερδυνάμεις» της, η εμφάνιση της «Δέλτα» δεν ήταν επ’ ουδενί απρόσμενη ή απρόβλεπτη. Εξαρχής γνωρίζαμε ότι θα εμφανίζονταν νέες μεταλλάξεις, γεγονός που θα εξακολουθήσει όσο διασπείρεται στην υφήλιο ο κορωνοϊός. Ωστόσο, δεν μπορούμε να διαπιστώσουμε αμέσως κατά πόσο αυτές οι νέες γενετικές εκδοχές του ιού συνιστούν μεγαλύτερη απειλή για τη ζωή και την υγεία μας.
Ως ιολόγοι πιστεύουμε ότι η ελλιπής κατανόηση αυτών των μεταλλάξεων, της δυναμικής και της επικινδυνότητάς τους, ενισχύει τον πανικό και αυξάνει τη σύγχυση της κοινής γνώμης.
⇒ Διαβάστε επίσης: Ανεμβολίαστοι έφηβοι: Κίνδυνος να εξελιχθούν τα σχολεία σε επιδημιολογική βόμβα
Η παγκόσμια εξάπλωση του κορωνοϊού προκάλεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, μεταβολές στο γονιδίωμά του, δηλαδή μεταλλάξεις. Κάποιες από αυτές αυξάνουν τη μεταδοτικότητά του, κάποιες τον αποδυναμώνουν, άλλες δεν έχουν καμία επίδραση και άλλες τον ενισχύουν. Καθώς ο μεταλλαγμένος ιός ενισχύει τη λεγόμενη «αρμοστικότητά» του κυριαρχεί, εκτοπίζοντας τα υπόλοιπα στελέχη. Η μετάλλαξη «Δέλτα» δεν είναι η πρώτη που το επιτυγχάνει αυτό και κυριαρχεί. Μέσα από τον ίδιο μηχανισμό η μετάλλαξη «Αλφα» επικράτησε στη Βρετανία και η «Γάμμα» στη Βραζιλία. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει κάθε χρόνο και με τα στελέχη του ιού της γρίπης. Η αυξημένη αρμοστικότητα κάποιων τούς επιτρέπει να διασπείρονται ευρύτερα από άλλα.
Η κυριαρχία μιας μετάλλαξης, επίσης, δεν μαρτυρεί κάτι για τα «ποιοτικά χαρακτηριστικά» της και δεν είναι απαραίτητα ταυτόσημη με ενίσχυση της μεταδοτικότητάς της ή της βαρύτητας της ασθένειας που θα προκαλέσει σε όσους μολυνθούν.
Το βασικό συμπέρασμα των περίπου 18 μηνών πανδημίας, με τη συνεχή εμφάνιση μεταλλαγμένων στελεχών, είναι ότι η εξέλιξη της υγειονομικής κρίσης καθορίζεται πολύ περισσότερο από την ανθρώπινη συμπεριφορά, παρά από τα χαρακτηριστικά οποιασδήποτε μετάλλαξης.
Οι τρόποι που αλλάζει η γενετική ταυτότητα του κορωνοϊού είναι πολλοί και οι μεταλλάξεις δεν περιορίζονται στην πρωτεϊνική του ακίδα, αυτή που του επιτρέπει να εισβάλει στα κύτταρα. Είναι πιθανή η μεταβολή και άλλων πρωτεϊνών που θα επιτρέψουν στον κορωνοϊό ταχύτερη αναπαραγωγή, διαφυγή από το ανοσοποιητικό μας σύστημα ή και μακρότερη παραμονή στη ρινική κοιλότητα.
Οι εκτιμήσεις για τη μεταδοτικότητα μιας μετάλλαξης, σήμερα, βασίζονται στην ταχύτητα διασποράς της. Μπορεί, λοιπόν, να θεωρηθεί μία μετάλλαξη περισσότερο μεταδοτική, απλώς επειδή προκαλεί περισσότερα κρούσματα. Αυτό, όμως, κατά την επιστημονική μας άποψη, δεν συνιστά επαρκές κριτήριο. Το μόνο που γνωρίζουμε για τη «Δέλτα» είναι ότι σήμερα είναι κυρίαρχη και ότι ενδέχεται να διαθέτει περισσότερες δυνατότητες από τα παλαιότερα στελέχη. Για να μετρηθεί η αυξημένη μεταδοτικότητά της απαιτείται η πραγματοποίηση πειραμάτων σε ανθρώπους, κάτι προφανώς απολύτως αντιδεοντολογικό και ανήθικο.
Αναμφίβολα, η μεταδοτικότητα του κορωνοϊού επηρεάζεται από την ανθρώπινη συμπεριφορά. Τα ταξίδια, η μη χρήση μάσκας, η παραβίαση των κανόνων κοινωνικής αποστασιοποίησης και κυρίως ο ατελής εμβολιασμός αποτελούν κομβικούς παράγοντες στην εξέλιξη της υγειονομικής κρίσης, αλλά απουσιάζουν πλήρως από τη συζήτηση για τις υπερδυνάμεις της μετάλλαξης «Δέλτα».
Τα εκατοντάδες χιλιάδες κρούσματα σε Ινδία, Νιγηρία και αλλού, δεν μπορούν να αποδοθούν ολοκληρωτικά στην ισχύ της συγκεκριμένης μετάλλαξης. Για το πλήθος τους ευθύνεται περισσότερο η διαρκής, κατάφωρη παραβίαση των μέτρων προστασίας και κοινωνικής αποστασιοποίησης και φυσικά οι μεγάλες αδυναμίες των συστημάτων υγείας. Προφανώς, όταν οι άνθρωποι βρίσκονται σε συνθήκες που τους καθιστούν ευάλωτους στη μόλυνση από τον κορωνοϊό, είναι πολύ πιθανό ότι θα προσβληθούν από την εξελικτικά πιο βελτιωμένη εκδοχή του. Σε πολλά μέρη του κόσμου αυτή, σήμερα, είναι η μετάλλαξη «Δέλτα».
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να κατανοήσουμε ότι εκείνοι που προσβάλλονται από μεταλλαγμένα στελέχη ούτε νοσούν βαρύτερα ούτε έχουν αυξημένες πιθανότητες να πεθάνουν και ότι είναι απόλυτη ανάγκη να εμβολιαστούν.
Τα εμβόλια κατά της COVID που διαθέτουμε είναι άκρως αποτελεσματικά στην αποτροπή της σοβαρής νόσου και του θανάτου που προκαλούν όλες οι μεταλλάξεις, συμπεριλαμβανομένης και της «Δέλτα». Μπορεί τα εμβόλια να μην αποτρέπουν ολοκληρωτικά τη λοίμωξη, αλλά περιορίζουν σημαντικά τη διασπορά του κορωνοϊού και τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών. Οσοι παραμένουν ανεμβολίαστοι κινδυνεύουν περισσότερο να προσβληθούν από τον κορωνοϊό και να νοσήσουν βαριά.
Τους τελευταίους μήνες της πανδημίας, μία περίοδο ακραίας αβεβαιότητας, ο κόσμος ζητάει αμέσως να απαντηθεί ένα ερώτημα: τι σημαίνει πρακτικά «αυτή» η μετάλλαξη; Θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να είμαστε σε θέση να δώσουμε σωστές πληροφορίες.
Επί του παρόντος, όμως, τίποτα δεν υποδεικνύει ότι ο κορωνοϊός βρίσκεται σε μία ατέρμονα καταστροφική πορεία και διαρκώς αποκτά μεγαλύτερη μεταδοτικότητα και γίνεται πιο φονικός. Τα εμβόλια που διαθέτουμε σήμερα μπορούν να βάλουν οριστικό τέλος στην πανδημία.
* Η Αmy B. Rosenfeld και ο Vincent R. Racaniello είναι καθηγητές Ιολογίας στο Vagelos College of Physicians and Surgeons του Πανεπιστημίου Columbia.