Οι μεταλλάξεις του ιού εξακολουθούν να προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα, όπως παραδέχεται ο επικεφαλής επιδημιολόγος του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης, Τζέφρι Σέιμαν. O δρ Σέιμαν μιλάει για την επιτακτική ανάγκη να επεκταθεί το πρόγραμμα των εμβολιασμών όχι μόνο στη Δύση, αλλά και στον αναπτυσσόμενο κόσμο, αφού εάν οι πληθυσμοί εκεί παραμείνουν ανοχύρωτοι, νέες μεταλλάξεις του ιού θα κάνουν την επιστροφή στην κανονικότητα –την οποία τοποθετεί σε δύο χρόνια από τώρα– ακόμη πιο δύσκολη.
– Δρ Σέιμαν, ποια είναι τα τελευταία δεδομένα για τη μετάλλαξη «Δ» και ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος που συνδέεται με τη διάδοσή της;
– Η μετάλλαξη «Δ» έχει δύο ιδιότητες που την κάνουν πολύ προβληματική: η πρώτη είναι πως είναι πιο μεταδοτική, περισσότερο από τον αρχικό ιό που αναδύθηκε το 2019, και ακόμη πιο μεταδοτική από τη βρετανική μετάλλαξη «Α». Δεύτερον, έχει ιδιότητες όπως η νοτιοαφρικανική και η βραζιλιάνικη που μπορεί να προκαλέσουν μεγάλες μολύνσεις και επαναμολύνσεις. Εχει, δηλαδή, την ιδιότητα που αποκαλούμε «ανοσιακή διαφυγή». Αυτή η «ανοσιακή διαφυγή» δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα προκαλέσει σοβαρή νόσηση, σημαίνει όμως πως πολύ περισσότεροι άνθρωποι κινδυνεύουν να κολλήσουν και να τη μεταδώσουν σε άλλους που είτε δεν είχαν εκτεθεί στον ιό είτε δεν έχουν εμβολιαστεί. Κι αυτοί είναι που έχουν το μεγαλύτερο ρίσκο να νοσήσουν βαριά από τον ιό. Η μετάλλαξη «Δ» είναι κυρίαρχη στο Ηνωμένο Βασίλειο και θα γίνει σύντομα σε άλλα μέρη, όπως στην Ευρώπη ή στις ΗΠΑ. Δυστυχώς, τίποτε δεν μας λέει πως δεν θα υπάρξει κάποια άλλη, νέα μετάλλαξη, που θα κουβαλάει ακόμη πιο επιθετικές ιδιότητες τις οποίες θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
– Το τέταρτο κύμα θεωρείτε πως είναι αναπόφευκτο; Πώς θα είναι τα πράγματα το φθινόπωρο;
– Νομίζω ναι, θα δούμε ένα τέταρτο κύμα. Μια αχτίδα αισιοδοξίας θα προκύψει μόνο εάν έχουμε μεγάλα ποσοστά εμβολιασμών. Σε αυτή την περίπτωση τα ποσοστά σοβαρής νόσησης, ο ρυθμός εισαγωγών στα νοσοκομεία και οι θάνατοι θα είναι λιγότερα. Κοιτάξτε για παράδειγμα το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί: υπάρχει έκρηξη κρουσμάτων της μετάλλαξης «Δ» αλλά η θνητότητα δεν έχει ανέβει. Αυτό δεν ισχύει σε χώρες που δεν έχουν αντίστοιχα ποσοστά εμβολιασμού. Ξέρω ότι στην Ελλάδα φτάσατε σε εκατομμύρια δόσεις εμβολιασμού. Πρέπει όμως να επιταχύνετε τους ρυθμούς σας, γιατί οι μελέτες έχουν αποδείξει πως αυτοί που έχουν εμβολιαστεί δεν πρόκειται να νοσήσουν σοβαρά.
– Και τι θα γίνει με τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και τις μάσκες; Θα συνεχίσουμε να τα τηρούμε στις κοινωνικές μας δραστηριότητες;
– Κατανοώ την κούραση, αλλά στην πραγματικότητα πρέπει να κατανοήσουμε πως τα μέτρα αυτά δεν αφορούν μόνο την προστασία του εαυτού μας. Προστατεύουν τη δημόσια υγεία, την υγεία των ανθρώπων δίπλα μας. Ακόμη κι αν είστε εμβολιασμένοι, διατρέχετε τον κίνδυνο να κολλήσετε τον ιό και μπορεί να τον μεταδώσετε σε άλλους που δεν είναι εμβολιασμένοι, π.χ. στους παππούδες που δεν είναι εμβολιασμένοι ή σε ανοσοκατεσταλμένους φίλους ή σε κάποιον άλλον τρίτο. Οπότε είναι προτιμότερο να παραμείνουν αυτές οι παρεμβάσεις για κοινωνική αποστασιοποίηση και χρήση μάσκας για όσο το δυνατόν περισσότερο, μέχρι να εμβολιαστεί ένα μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού.
– Τελικά πώς θα κατακτήσουμε την περίφημη ανοσία της αγέλης; Με ένα συνδυασμό των εμβολιασμένων και αυτών που έχουν νοσήσει; Ομως, αυτοί που νοσούν, θεωρητικά έχουν ανοσία για μόλις έξι μήνες.
– Φαίνεται πως με τον συγκεκριμένο ιό η ανοσία της αγέλης δεν σημαίνει αυτό που είχαμε στο μυαλό μας. Με κάποιους ιούς, όπως π.χ. με την ανεμοβλογιά, εάν κολλήσεις μία φορά, αυτό ήταν. Πάει και τελείωσε. Δεν θα την ξανακολλήσεις στο υπόλοιπο της ζωής σου. Από την άλλη, υπάρχουν ασθένειες όπως η γρίπη. Οι άνθρωποι κολλούν και ξανακολλούν διότι υπάρχει ένας συνδυασμός μεταξύ της ανοσίας και των συνεχών παραλλαγών και μεταλλάξεων του ιού που είναι συνεχώς εκεί έξω. Δυστυχώς, η COVID-19 μοιάζει περισσότερο με τη γρίπη και όχι με την ανεμοβλογιά. Νέες μεταλλάξεις θα προκύπτουν συνεχώς, που θα μολύνουν ανθρώπους που είτε έχουν νοσήσει είτε έχουν εμβολιαστεί. Αρα η ανοσία που θα έχουμε από προηγούμενη νόσηση ή εμβολιασμό θα είναι προσωρινή και θα χρειαζόμαστε συνεχείς εμβολιασμούς τα επόμενα χρόνια. Δυστυχώς αυτά τα κατανοούμε όσο περνάει ο καιρός, δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα πώς θα κυλήσουν τα πράγματα.
– Σας ανησυχεί το γεγονός ότι οι φτωχότερες χώρες έχουν χτυπηθεί περισσότερο από τον ιό και δεν έχουν πρόσβαση στον εμβολιασμό; Αυτό αποτελεί κίνδυνο για νέες μεταλλάξεις;
– Αυτό αποτελεί μια πολλαπλή απειλή και για αυτό πρέπει τα εμβόλια να φθάσουν σε όλες τις χώρες. Αν αφήσουμε περιοχές του κόσμου χωρίς εμβολιασμούς, αυτοί οι πληθυσμοί θα περάσουν τον ιό ο ένας στον άλλο και θα αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης νέων μεταλλάξεων, που θα καταστήσουν τα εμβόλια λιγότερο αποτελεσματικά ή ακόμη και άχρηστα, στο χειρότερο σενάριο.
– Με αυτά τα δεδομένα, θεωρείτε πως υπάρχει πλέον μια «νέα κανονικότητα» στη ζωή μας για τα επόμενα χρόνια; Οπου θα φοράμε μάσκες, δεν θα κάνουμε χειραψίες, δεν θα ταξιδεύουμε για επαγγελματικούς λόγους; Η προοπτική επιστροφής σε αυτό που θυμόμαστε στο τέλος του 2019 είναι μια ουτοπία;
– Νομίζω πως θα μας πάρει δύο χρόνια μέχρι να επιστρέψουμε στις παλιές μας συνήθειες. Εχουμε μάθει σε μια νέα συμπεριφορά. Ακούμε πολλά για το πώς θα λειτουργούν οι επιχειρήσεις σε υβριδικό μοντέλο, ότι η εργασία θα είναι πιο ευέλικτη, ότι θα δουλεύουμε από απόσταση, θα υπάρξει ένα νέο τέτοιο μείγμα. Θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί, ώστε να μην επιστρέψουμε σε αυτό που θυμόμαστε ως κανονικότητα πριν από την πανδημία προτού τα πράγματα σταθεροποιηθούν. Και θα χρειαστούμε ακόμη ένα με δύο χρόνια μέχρι να πειστούμε πως είμαστε πραγματικά ασφαλείς.
Τα δύο σενάρια
– Ποιο είναι το αισιόδοξο και ποιο το απαισιόδοξο σενάριο που προβλέπετε για το επόμενο διάστημα;
– Στο καλό σενάριο θα παραχθούν αρκετά εμβόλια, θα μοιραστούν και θα πάνε παντού και θα αποδειχθούν ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Και λογικά θα χρειαστούν κι ενισχυτικές δόσεις που θα διανεμηθούν επίσης και θα κρατήσουν τον κόσμο ασφαλή. Στο απόλυτα καλό σενάριο θα υπάρχουν μεν νέες μολύνσεις αλλά θα έχουν πολύ ήπια συμπτώματα. Οι άνθρωποι δεν θα στοιβάζονται στα νοσοκομεία και οι δείκτες θνητότητας θα είναι πολύ χαμηλοί. Κι αυτό θα είναι κάτι με το οποίο θα μπορούμε να ζήσουμε, εάν θα μετατραπεί κάπως σαν τη γρίπη, σαν τον Η1Ν1 ή κάποιον άλλον ενδημικό κορωνοϊό – αυτό θα ήταν ακόμη καλύτερο σενάριο. Στο κακό σενάριο, οι νέες μεταλλάξεις θα αχρηστεύσουν τα εμβόλια και τη φυσική ανοσία που προκαλείται από τις μολύνσεις κι αυτό θα προκαλεί σοβαρή νόσηση που θα συνεχίζει αμείωτη ή κατά διαστήματα και θα προκαλεί καταστροφικά αποτελέσματα.