Ως εκπαιδευτικός της πράξης και φυσικός προτάσσω σε αυτό το σημείωμα ένα –πρωθύστερο– «παράδειγμα» που αφορά στην πειραματική διαδικασία της Φυσικής στο λύκειο και, εμμέσως, τα Πρότυπα και Πειραματικά Σχολεία (ΠΠΣ).
Το –μακρινό ήδη– 1991, με δεδομένη (και) τότε μια ανεπαρκή πειραματική διαδικασία της Φυσικής στο λύκειο και με έναυσμα εισηγήσεις να εφαρμοστεί και στη χώρα μας ένα ξένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Φυσικής, το PSSC, που είχε επιτυχία και στον πειραματισμό διεθνώς, η τότε ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να το εφαρμόσει δοκιμαστικά. Η πιλοτική/αξιολογική εφαρμογή του ανετέθη σε δημόσια σχολεία, διεκόπη όμως πριν ολοκληρωθεί, με απόφαση μιας νέας κυβέρνησης, εν μέσω αμφισβητήσεων της θεσμικότητας και της μη τυποποιημένης ή πιστοποιημένης αξιολογικής διαδικασίας, αλλά και αντιδράσεων κάποιων επαγγελματιών. Η πειραματική διαδικασία της Φυσικής στο λύκειο συνεχίστηκε –και συνεχίζεται (;) έως σήμερα– χωρίς αλλαγές. Οι προτάσεις, φυσικά, για αλλαγές συνεχίζονται ακόμη.
Η απάντηση όμως για τον φορέα και τον τρόπο αξιολόγησης κάθε πρότασης που αφορά αλλαγές στην εκπαίδευση έχει τώρα δοθεί. Πρόκειται για τα δημόσια/κρατικά Πειραματικά και Πρότυπα σχολεία της χώρας. Επειτα από μια περίοδο ανασχετική της εξέλιξης και ολοκλήρωσης αυτών των δημόσιων/κρατικών –επαναλαμβάνω– σχολείων, άρχισε από το 2019-20 η αύξηση του αριθμού τους, η διασπορά τους σε όλη τη χώρα, η ενίσχυσή τους και η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων και των στόχων (ή ρόλων) τους. Που δεν είναι ένας, αλλά πολλοί.
Πράγματι, η βέλτιστη δυνατή –ή «άριστη»– εκπαίδευση των μαθητών αυτών των σχολείων δεν είναι ο μόνος στόχος της λειτουργίας τους, όπως νομίζουν πολλοί. Αυτή αναμφισβήτητα εξασφαλίζεται με την υποδειγματική εφαρμογή όλων των σύγχρονων μεθόδων και πρακτικών από προσοντούχους εκπαιδευτικούς, αλλά και πιστοποιείται από την εμπιστοσύνη των γονέων των μαθητών/τριών τους προς αυτά. Είναι σχολεία «αναφοράς» για το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Αλλά η μη αναφορά από τους περισσότερους σχολιαστές των ΠΠΣ και σε άλλους στόχους –και ρόλους– τους, στερεί από αυτά τα σχολεία την αναγνώριση της ευρύτερης συνεισφοράς που είναι δυνατόν να έχουν στην εξέλιξη της εκπαίδευσης.
Τα Πειραματικά –κυρίως– και σε ειδικές περιπτώσεις τα Πρότυπα σχολεία εφαρμόζουν δοκιμαστικά καινοτομικές προτάσεις για αλλαγές στην εκπαίδευση, τις αξιολογούν, τις τροποποιούν, τις χαρακτηρίζουν βέλτιστες και, τέλος, τις προωθούν (ή όχι) για γενικευμένη εφαρμογή τους στα υπόλοιπα σχολεία της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα σχολεία της χώρας επωφελούνται και με τη σειρά τους μετατρέπονται «εν δυνάμει» και αυτά σε πρότυπα/«άριστα» σχολεία. Υπενθυμίζεται ότι λειτουργούν Πειραματικά (75) και Πρότυπα (50) σχολεία όλων των βαθμίδων διεσπαρμένα σε όλη τη χώρα.
Οι υποβαλλόμενες στα Πειραματικά σχολεία προς δοκιμαστική εφαρμογή και αξιολόγηση προτάσεις για αλλαγές, μπορούν να αφορούν το σύνολο των λειτουργιών (εκπαιδευτικών, παιδευτικών, οργανωτικών, λειτουργικών) ενός σχολείου. Ενδεικτικά, οι προτάσεις που αφορούν αυτή καθεαυτήν την εκπαίδευση και αξιολογούνται στα Πειραματικά σχολεία είναι δυνατόν να εκτείνονται από τα προγράμματα ή τμήματα προγραμμάτων σπουδών έως νέες μεθοδολογικές ή παιδαγωγικές προσεγγίσεις τους, σε νέους τρόπους διδασκαλίας ή πειραματισμού. Είναι ευκαιρία να πραγματοποιηθεί η κυβερνητική πρόθεση να δοκιμαστούν και να αξιολογηθούν –έπειτα από προετοιμασία– στα Πειραματικά σχολεία, κατ’ αρχάς, τα προγράμματα σπουδών που συγγράφονται/ολοκληρώνονται τώρα.
* Ο κ. Γεώργιος Καλκάνης είναι ομότιμος καθηγητής Φυσικής ΕΚΠΑ, πρώην πρόεδρος ΠΠΣ.