Eχει πλέον προχωρήσει και στη χώρα μας ο προγραμματισμός για τον εμβολιασμό εφήβων 15-17 ετών σχετικά με την πρόληψη της COVID-19, κατόπιν της θετικής εισήγησης της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών.
Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματα που έχουν γονείς και έφηβοι σχετικά με τα εμβόλια.
Αν και συνήθως η νόσος είναι ήπια σε παιδιά και εφήβους, ένα ποσοστό αυτών νοσεί σοβαρά και μπορεί να χρειαστεί νοσηλεία ή ακόμα και διασωλήνωση. Ενδεικτικά, στις ΗΠΑ, σε 20.000 παιδιά 0-18 ετών με COVID-19, το 50% των κρουσμάτων, νοσηλειών και εισαγωγών ΜΕΘ ήταν σε ηλικίες 12-18. Από περίπου 11.000 ασθενείς, 1.300 χρειάστηκαν νοσηλεία, ενώ 373 μπήκαν σε ΜΕΘ, καταδεικνύοντας σημαντικό φορτίο της νόσου και σε μικρότερες ηλικίες.
Από τις γνωστές επιπλοκές της COVID-19 στα παιδιά, το «πολυοργανικό φλεγμονώδες σύνδρομο» (MIS-C) είναι μια σοβαρή κατάσταση που χρειάζεται νοσηλεία, ενώ μπορεί να χρειαστεί και εισαγωγή σε ΜΕΘ, και σε ορισμένες περιπτώσεις σημειώνονται θάνατοι.
Παρατηρούνται ακόμη κόπωση, μυαλγίες και επηρεασμένη αρνητικά διάθεση για άλλοτε άλλο χρόνο, επιπτώσεις που μελετώνται ως post COVID σύνδρομο. Τέλος, έως τον Απρίλιο του 2021 έχασαν τη ζωή τους 127 έφηβοι.
Σε σύγκριση με τις προηγούμενες περιόδους γρίπης, οι νοσηλείες εφήβων με COVID-19 ξεπέρασαν αυτές για την εποχική γρίπη και αυτό ενώ εφαρμόζονταν μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και τα σχολεία ήταν κλειστά για μεγάλο διάστημα. Σε καμία περίοδο γρίπης δεν είχαν εφαρμοστεί αντίστοιχα μέτρα – χωρίς τα μέτρα, οι νοσηλείες εφήβων με COVID-19 μπορεί να ήταν πολύ περισσότερες.
Μετά τον εμβολιασμό σημαντικού ποσοστού ενηλίκων και την άρση περιοριστικών μέτρων, οι νοσηλείες παιδιών και εφήβων παρουσιάζουν αυξητική τάση, είτε λόγω της κυκλοφορίας πιο μεταδοτικών παραλλαγών είτε λόγω της επιστροφής στις δραστηριότητες και στο άνοιγμα της κοινωνίας.
Η προσδοκία ότι με τον εμβολιασμό των ενηλίκων θα ελεγχθεί ο ιός και στις υπόλοιπες ηλικίες, δεν φαίνεται να επαληθεύεται. Ο ιός προσπαθεί να βρει τρόπο να επιβιώσει και αναζητάει ευκαιρίες μετάδοσης στις ανεμβολίαστες ομάδες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το Ισραήλ, όπου με το άνοιγμα των δραστηριοτήτων και τον εμβολιασμό των μεγαλυτέρων το ποσοστό κρουσμάτων σε εφήβους συνεχώς αυξάνεται. Το ίδιο παρατηρείται και σε ευρωπαϊκές χώρες, με την επικράτηση της παραλλαγής «Δέλτα» στους νέους.
Εχουμε την τύχη να έχουμε στα χέρια μας ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια mRNA για την COVID-19 με έγκριση σε ηλικίες κάτω των 18 και μπορούμε να προστατεύσουμε τους εφήβους και τους νέους από τη νόσο COVID-19 και τις άμεσες επιπλοκές της, καθώς και τις τυχόν μακροχρόνιες επιπλοκές, το εύρος και η συχνότητα των οποίων δεν είναι ακόμα γνωστά. Στις ΗΠΑ, μετά τη χορήγηση περισσότερων από 6.000.000 δόσεων σε εφήβους 12-15 ετών, οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες που καταγράφηκαν ήταν οι αναμενόμενες που γνωρίζουμε και από τη χρήση του εμβολίου στους ενηλίκους.
Η συστηματική επιτήρηση της ασφάλειας επιτρέπει και την έγκαιρη αναγνώριση εξαιρετικά σπάνιων συμβάντων, όπως έγινε με κάποια περιστατικά μυοκαρδίτιδας και περικαρδίτιδας που παρουσιάστηκαν σε νεαρούς άνδρες κάτω των 30, που εξετάστηκαν στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ. Επειτα από διεξοδική ανάλυση των περιστατικών αυτών, οι Αρχές είναι καθησυχαστικές: πρόκειται για κάτι εξαιρετικά σπάνιο και η έκβαση στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων είναι καλή, με τους νέους να αναρρώνουν μέσα σε λίγες ημέρες, με ή ακόμα και χωρίς τη λήψη αγωγής.
Αν και σε μικρότερη συχνότητα από τους ενηλίκους, οι έφηβοι και τα παιδιά μπορούν να νοσήσουν σοβαρά από την COVID-19 και δεν γνωρίζουμε ακόμα το εύρος και τη συχνότητα των μακροχρόνιων επιπλοκών. Επίσης, με τον εμβολιασμό τους προστατεύουν ευάλωτες ομάδες, μεγαλύτερους συγγενείς/φίλους/συνανθρώπους που ίσως δεν έχουν εμβολιαστεί. Επιπλέον, έχουμε επανειλημμένα τονίσει τις σημαντικές επιπτώσεις του εγκλεισμού στην ψυχοκοινωνική ζωή παιδιών και εφήβων, στην εκπαίδευση και στην εν γένει ποιότητα ζωής τους και μια ακόμη περίοδος καραντίνας θα ήταν πολύ αρνητική εξέλιξη.
Ο εμβολιασμός είναι ο καλύτερος τρόπος για να προστατεύσουμε τους εφήβους και να μπορέσουν να επιστρέψουν με ασφάλεια στην κανονικότητα, στο σχολείο και στις δραστηριότητές τους. Μόνο με την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη μπορούμε να απαλλαγούμε από την πανδημία και να περιοριστεί η κυκλοφορία του ιού, σταματώντας έτσι και τις δυνατότητες ανάδυσης παραλλαγών με αυξημένη μεταδοτικότητα.
Αυτό βέβαια σημαίνει ότι οι ηλικιακές ομάδες των μεγαλυτέρων θα πρέπει να φτάσουν σε υψηλά επίπεδα εμβολιασμού, δίνοντας το παράδειγμα στους νεότερους και συνεισφέροντας στο κοινό καλό. Ο εμβολιασμός είναι το όπλο μας για να μπορέσουμε να πάρουμε πίσω την καθημερινότητά μας και αποτελεί πράξη κοινωνικής αλληλεγγύης και θετικότητας στη ζωή.
* Η κ. Αρτεμις Κ. Τσίτσικα είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής στο ΕΚΠΑ, επιστημονική υπεύθυνη Μονάδας Εφηβικής Υγείας, Β΄ Παιδιατρική Κλινική Παν/μίου Αθηνών, Νοσοκομείο Παίδων «Π. και Α. Κυριακού», διευθύντρια ΠΜΣ «Στρατηγικές Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας» του ΕΚΠΑ, πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής.