Ζώντας μέσα στο «ηφαίστειο» του καύσωνα, παλεύοντας με τα θερμά κύματα που εμφανίζονται ολοένα και συχνότερα. Ολη η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με υψηλότατες θερμοκρασίες μακράς διαρκείας, που ξεπερνούν τους 40-41 βαθμούς Κελσίου, φτάνοντας σε πάρα πολλές περιοχές πάνω από τους 43-44, ακόμα και 45° C κυρίως σε μεσόγειες περιοχές. Στην Αττική και σε μεγάλο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας η πιο καυτή μέρα αναμένεται να είναι η σημερινή, ενώ με μια μικρή κάμψη την Τρίτη το ασφυκτικό πέπλο ζέστης που έχει καλύψει τη χώρα δεν φαίνεται να υποχωρεί πριν από το τέλος της εβδομάδας! Η καταπόνηση είναι μεγάλη από τον παρατεταμένο καύσωνα, καθώς η θερμή εισβολή ξεκίνησε την Τρίτη που μας πέρασε από τα δυτικά (ήδη την Τετάρτη τα θερμόμετρα στη δυτική Ελλάδα έδειξαν άνω των 42° C).
Οι μετεωρολόγοι μιλούν για ένα από τα ισχυρότερα επεισόδια καύσωνα, με τον Κώστα Λαγουβάρδο, διευθυντή ερευνών στο Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΕΑ) και επιστημονικά υπεύθυνο για τον ιστότοπο meteo.gr, να λέει στην «Κ» πως «θα έχουμε έναν καύσωνα που θα είναι μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων σε διάρκεια την τελευταία 35ετία». Οπως τόνισε, «από το 1987 έχουν εκδηλωθεί περίπου 10 μεγάλης διάρκειας καύσωνες. Φέτος έχουμε ήδη δύο, αυτόν που είναι σε εξέλιξη κι εκείνον από 22 Ιουνίου έως 2 Ιουλίου». Ο κ. Λαγουβάρδος σημειώνει ακόμα πως ένα από τα χαρακτηριστικά του τρέχοντος φαινομένου είναι πως «σταδιακά ανεβαίνει και η ελάχιστη θερμοκρασία, ειδικά στις πόλεις, άρα δεν δροσίζει τη νύχτα, με αποτέλεσμα αυξημένο αίσθημα δυσφορίας και καταπόνηση του ανθρώπινου οργανισμού». ∆υστυχώς δεν φαίνεται να αποτελεί εξαίρεση. Τα τελευταία χρόνια οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν ολοένα και περισσότερο, οδηγώντας και σε πιο συχνές εκδηλώσεις καύσωνα. Στην Αθήνα ιδιαίτερα, όπου υπάρχουν ιστορικά κλιματικά στοιχεία από το 1860 στον σταθμό του Αστεροσκοπείου στο Θησείο, έχει καταγραφεί άνοδος της μέσης θερμοκρασίας σε ετήσια βάση 1,56 βαθμού Κελσίου τη δεκαετία 2011-2020, σε σχέση με τη μέση τιμή της περιόδου 1860-1900. Η δεκαετία 2011- 2020 είναι η θερμότερη όλων των εποχών στην Αθήνα. Η τάση αυτή είναι επιταχυνόμενη. Η μέση ετήσια θερμοκρασία στο κέντρο της Αθήνας την περίοδο 1961-1990 ήταν 17,6° C, ενώ το 1991-2020 σκαρφάλωσε στους 18,5° C, άνοδος δηλαδή 0,9° C. Σύμφωνα με τη ∆ήμητρα Φουντά, ερευνήτρια του ΕΕΑ, η διαφορά αυτή είναι μεγαλύτερη τους θερινούς μήνες, ενώ τον Αύγουστο φτάνει και τους 2° C!
Πολύ αποκαλυπτικά είναι και τα στοιχεία για τις ημέρες που το θερμόμετρο έδειξε άνω των 40 βαθμών Κελσίου στον σταθμό του Θησείου. Σύμφωνα λοιπόν με το ιστορικό αρχείο, από το 1864 έως το 1900 καταγράφηκαν μόλις 5 μέρες με ανώτερη θερμοκρασία άνω των 40° C. Την πεντηκονταετία 1901-1950 καταγράφηκαν 19 ημέρες με το θερμόμετρο να ξεπερνά τους 40° C. Στα επόμενα 50 χρόνια (1951-2000) καταγράφηκαν 34 μέρες με σαραντάρια, εκ των οποίων οι έξι το 2000. Και μέσα σε 19 μόλις χρόνια, από το 2001-2020 τα θερμόμετρα έχουν ξεπεράσει τους 40 βαθμούς 25 φορές! Τα έξι έτη με τις περισσότερες καυτές μέρες άνω των 40 βαθμών Κελσίου είναι: 2012 οκτώ μέρες, 2007 οκτώ, 1987 επτά, 2000 έξι, 1958 και 2017 από τρεις μέρες.
«Τα δεδομένα δείχνουν πως έχουμε μπει ήδη σε μια περίοδο αυξημένων θερμοκρασιών. Παλιότερα τα επεισόδια καύσωνα ήταν πολύ πιο αποσπασματικά, τώρα έχουμε σχεδόν κάθε χρονιά. Το 1987 είχαμε έναν πολύ ισχυρό καύσωνα, αλλά πλέον έχουμε επανάληψη ανάλογων φαινομένων. Επίσης διευρύνεται η περίοδος που εκδηλώνονται καύσωνες, 3-5 μέρες κάθε δεκαετία. Πέρυσι είχαμε καύσωνα τον Μάιο, φέτος τον Ιούνιο», λέει στην «Κ» ο Νίκος Μιχαλόπουλος, διευθυντής του Ινστιτούτου ερευνών περιβάλλοντος και βιώσιμης ανάπτυξης του Αστεροσκοπείου και επιστημονικά υπεύθυνος του δικτύου για την κλιματική αλλαγή Climpact.
Οταν άρχισαν να δημοσιεύονται οι πρώτες προγνώσεις για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, έμοιαζαν είτε πολύ μακρινές («στα τέλη του 21ου αιώνα θα γίνει…») είτε αβέβαιες είτε πολύ υπερβολικές. «∆υστυχώς, τα μοντέλα δεν έχουν διαψευστεί. Ποιοτικά δείχνουν να είναι στη σωστή κατεύθυνση. Οι συνέπειες της υπερθέρμανσης είναι εδώ. Μάλιστα, το σύστημα βρίσκεται σε κατάσταση ασταθούς ισορροπίας. Επειτα από έναν καύσωνα συχνά ακολουθεί ένα έντονο καιρικό φαινόμενο, όπως με την “ψυχρή λίμνη” στις αρχές Ιουλίου. Μοιάζει με εκκρεμές που κινείται ολοένα σε πιο ακραίες καταστάσεις», συμπληρώνει ο κ. Μιχαλόπουλος.
Σύμφωνα με τον επιστημονικά υπεύθυνο του Climpact, η κατάσταση είναι συνολικά πολύ ανησυχητική, καθώς οι συγκεντρώσεις αερίων του θερμοκηπίου δεν περιορίζονται στην ατμόσφαιρα, αφενός γιατί έχουν μεγάλο χρόνο ζωής, αφετέρου γιατί οι εκπομπές τους δεν μειώνονται διεθνώς, παρά σε ορισμένες μόνο χώρες, όπως οι ευρωπαϊκές. «Οι επιπτώσεις του καύσωνα και γενικά των υψηλών θερμοκρασιών είναι πολύπλευρες. Το έδαφος χάνει την υγρασία του, το στρες στα ζώα και τα φυτά είναι πολύ μεγάλο, δημιουργούνται συνθήκες ερημοποίησης και εκδήλωσης πυρκαγιών», τονίζει.
«Αν και οι καύσωνες δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο και εντάσσονται στη φυσιολογική ετήσια κλιματική εναλλαγή, η ένταση και η συχνότητα των περιόδων καύσωνα που βιώνουμε σε όλον τον πλανήτη σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Η συστηματική αύξηση της θερμοκρασίας είναι αδιαμφισβήτητη. Η περίοδος 2011-2020 υπήρξε η θερμότερη καταγεγραμμένη δεκαετία από την προ-βιομηχανική περίοδο για τον πλανήτη μας. Τα μετεωρολογικά στοιχεία που συλλέγονται από τον ιστορικό σταθμό στο ΕΑΑ πιστοποιούν το γεγονός αυτό και για την Αττική», τονίζει στην «Κ» ο Μανώλης Πλειώνης, διευθυντής και πρόεδρος ∆.Σ. του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, συντονιστής του Climpact.
Ο μεγαλύτερος και ο πιο τραγικός
Μπορεί οι καύσωνες να έχουν γίνει συχνότεροι τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά για να βρούμε τον ισχυρότερο αυγουστιάτικο καύσωνα στην Ελλάδα πρέπει να γυρίσουμε στο μακρινό 1958, από 20 έως 26 Αυγούστου. Η υψηλότερη θερμοκρασία ήταν 47,2 βαθμοί Κελσίου και σημειώθηκε στα Τρίκαλα στις 23 Αυγούστου. Την ίδια μέρα στη Λάρισα το θερμόμετρο έδειξε 45° C, ενώ την επόμενη μέρα σε Αθήνα, Ελευσίνα και Θεσσαλονίκη (Σέδες) σημειώθηκαν 43,6° C, 43,5° C και 43,2° C αντίστοιχα. Στις Σέρρες έφτασε τους 43,9° C, ενώ πολύ υψηλές ήταν οι μέγιστες θερμοκρασίες στα νησιά: Ρόδος 42° C, Μήλος 41,6° C, Χίος 41,4° C και Κύθηρα 41° C (όλα τα στοιχεία από τον κ. ∆ημήτρη Ζιακόπουλο). Ο αυγουστιάτικος καύσωνας του 2007 (24-26/8) θα μείνει στην ιστορία, όχι κυρίως για τις υψηλές θερμοκρασίες (Αργος 42,4° C, Πύργος 42,2° C, Κόνιτσα 42° C), αλλά για τις τρομερά καταστροφικές πυρκαγιές που σάρωσαν την Πελοπόννησο (κυρίως Ηλεία, Μεσσηνία, Αρκαδία) και νότια Εύβοια, αφήνοντας πίσω τους δεκάδες νεκρούς.